Những ngày tháng Tư đi trên các con đường ở Lam Hạ thấy ngan ngát mùi hương hoa sấu, hoa ổi. Đô thị hóa diễn ra mạnh mẽ những năm qua trên mảnh đất này, nhưng ổi, sấu vẫn còn khá nhiều ở trong vườn các gia đình, bên lối đi. Quê hương đã và đang đổi thay từng ngày, những khu đô thị, nhà cao tầng, biệt thự mọc lên ngày càng nhiều, nhưng người dân nơi đây chưa bao giờ quên những ngày tháng ác liệt trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, chưa bao giờ quên những người con đã ngã xuống để giành lại bình yên cho mảnh đất này, vì độc lập tự do của dân tộc.

Tiền thân của TP Phủ Lý nay là xã Châu Cầu xưa. Xã Châu Cầu xưa gồm có 4 làng hợp thành: Bảo Thôn, Châu Cầu, Quy Lưu và Tân Khai. Tên các làng xưa không còn, giờ chỉ còn tên Châu Cầu và Quy Lưu được đặt cho 2 con đường trong thành phố. Các phố xưa giờ thuộc các phường Lương Khánh Thiện, Minh Khai, Hai Bà Trưng - đều là những phố chính nằm trong nội thành và sầm uất nhất của TP Phủ Lý hiện nay.

Xã Chân Lý, huyện Lý Nhân là địa phương có bề dày lịch sử và truyền thống đấu tranh cách mạng. Nơi đây có nhiều di tích lịch sử văn hóa, trong đó có những di tích đã được xếp hạng cấp quốc gia như đền Bà Vũ, thôn Vũ Điện; Khu di tích đình Đồng Lư (Thượng, Trung, Hạ), thuộc thôn 8, 9 Đồng Lư... hàm chứa nhiều giá trị lịch sử, gắn liền với đời sống văn hóa tâm linh và truyền thống đấu tranh cách mạng của nhân dân địa phương.

Trống đồng Đông Sơn – biểu tượng vượt trội của nền văn hóa, văn minh Việt cổ. Hà Nam là một trong số các tỉnh đã phát hiện được nhiều trống đồng nhất, trong đó có Trống đồng Ngọc Lũ I đã được Nhà nước công nhận là Bảo vật quốc gia đặc biệt.

Trong quá trình ra đời và lãnh đạo, chỉ đạo cách mạng của Đảng bộ Hà Nam, có một bậc tiền bối đã có những đóng góp không nhỏ, góp phần tô thắm lịch sử vẻ vang của Đảng bộ, nhân dân tỉnh nhà. Ông là Ngô Gia Bảy, sinh năm 1905, trong một gia đình nông dân nghèo ở thôn Hưng Công, xã Hưng Công, huyện Bình Lục.

Lá thư bà Kim Thanh gửi đi năm 1967, sau 35 năm, đến năm 2002 chồng bà mới nhận được. Lúc này, đất nước đã thống nhất 27 năm, vợ chồng bà Kim Thanh đã đoàn tụ được gần 30 năm...

Thôn Yên Lạc, xã Mộc Nam (thị xã Duy Tiên) thờ ba vị thần: Thủy Phủ, Chính cung Nhân từ Hoàng hậu, Lê Thái Tổ Cao Hoàng đế Đại vương.

Nhắc đến những địa danh, sự kiện lịch sử tiêu biểu trong kháng chiến chống Pháp trên quê hương Hà Nam không thể không nhắc đến gương hy sinh dũng cảm của 32 cụ già, thanh thiếu niên ở Đức Bản, Nhân Nghĩa, Lý Nhân. Đã tròn 70 năm trôi qua nhưng dấu ấn về sự kiện bi hùng này cùng những đóng góp, hy sinh lớn lao của mảnh đất anh hùng Nhân Nghĩa, Lý Nhân vẫn trường tồn trong niềm tự hào của bao thế hệ người dân vùng quê núi Đọi, sông Châu.

Di tích Lịch sử - Văn hóa đình Gừa, trước thuộc thôn Gừa, nay là thôn Gừa Sông, xã Liêm Thuận (Thanh Liêm). Xưa kia, làng Gừa có tên là An Cư, thuộc xã An Cừ. Đình Gừa nằm ngay đầu làng, hoàn toàn cách biệt với nhà dân, bao quanh bởi nhiều cây cổ thụ làm tăng thêm vẻ cổ kính, tĩnh lặng và linh thiêng của ngôi đình. 

Đã gần 80 tuổi, nhưng Nghệ nhân Ưu tú Hoàng Văn Hởi, thôn Phương Thượng, Xã Lê Hồ (Kim Bảng) vẫn không ngừng trau dồi, học hỏi và miệt mài truyền dạy, thắp lên ngọn lửa tình yêu với nghệ thuật chèo cho các thế hệ sau, góp phần bảo tồn và phát huy di sản văn hóa phi vật thể của dân tộc.

Năm 2022 người dân Mộc Nam (Duy Tiên) đón Xuân không chỉ có niềm vui sau một năm làm tốt công tác phòng, chống dịch Covid -19, đạt nhiều kết quả tích cực trong sản xuất, kinh doanh mà còn tràn đầy niềm tự hào trước diện mạo của xã nông thôn mới (NTM) kiểu mẫu.

Nhắc đến tài thơ của đại danh khoa Tam Nguyên Yên Đổ - Nguyễn Khuyến, nhiều người thường nghĩ ngay đến những bài thơ về mùa thu nổi tiếng (“Thu vịnh”, “Thu điếu”, “Thu ẩm”…) mà ít khi nhắc đến những thi tác của cụ về Tết, về mùa Xuân. Trong khuôn khổ bài viết nhân dịp đầu xuân, năm mới, xin được chắp nối đôi dòng giới thiệu khái lược cùng vài nét cảm nhận ban đầu xung quanh những bài thơ, tứ thơ nổi tiếng về mùa Xuân của thi sĩ Vườn Bùi - Nguyễn Khuyến.

"Ra đi chín tổng mười làng/ Đừng quên cháo loãng, cơm vàng Phúc Châu"; "Dù ai buôn đâu, bán đâu/ Nhớ ngày lễ hội Phúc Châu ta về"… đã bao đời nay, người dân Phúc Châu (Hợp Lý, Lý Nhân) tự hào truyền tụng nhau câu ca cửa miệng mà bao thế hệ dân làng từng ghi lòng tạc dạ về nguồn cội, gốc gác quê hương mình - vùng đất trù mật, bình yên có bề dày truyền thống về tinh thần thượng võ bên dòng Châu Giang xanh mát…

Hà Nam rộng mở năm cửa ngõ như hoa xòe năm hướng, giao lưu với Thủ đô Hà Nội và các tỉnh Đồng bằng Bắc Bộ, miền Tây Bắc. Mỗi nơi đặt mốc địa giới, biểu tượng đặc trưng văn hóa sông Châu, núi Đọi với lời ngỏ “Hà Nam kính chào quý khách”.

Nam Xang là vùng đất hình thành từ sớm, ngay từ những buổi đầu dựng nước Văn Lang. Đất Nam Xang bốn bề sông nước bao quanh. Phía Đông, Nam Xang giáp sông Hồng, nơi cách đây trên 1.000 năm Triệu Quang Phục – tướng quân nhà vua Tiền Lý - sau là vị vua thứ 10 trong các triều đại vua Việt Nam đã lấy tổng Yên Trạch (nay thuộc xã Bắc Lý), phủ Nam Xang làm vành đai bảo vệ căn cứ đầm Dạ Trạch chống giặc Lương xâm lược. Mối liên hệ này đã để lại nơi đây những lễ hội riêng có và làn điệu hát Lải Lèn – tục hát thờ thần độc đáo vẫn tồn tại đến ngày nay.

Làng tôi tên Nôm là làng Vọc, xã Vũ Bản, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam. Tên cổ của làng là Quắc Thị, người ta dịch ra là Cướp chợ. Dữ dằn thế sao? Cướp đâu chẳng biết, chỉ biết chợ Vọc đã hình thành từ đầu thế kỉ XX.

Nằm dưới chân núi Đọi – danh thắng nổi tiếng của thị xã Duy Tiên nói riêng, của tỉnh Hà Nam nói chung, từ lâu làng Đọi Tam, xã Tiên Sơn (trước kia là xã Đọi Sơn) đã nổi tiếng khắp cả nước bởi nghề làm trống truyền thống. Với đôi tay khéo léo, tài hoa cộng với chữ tâm, chữ tín trong làm nghề, bao năm qua, trống làng Đọi Tam luôn được người dân khắp nơi tin tưởng và lựa chọn.

Những năm qua, người dân thôn Tế Xuyên Bến, xã Đức Lý (huyện Lý Nhân) tích cực tham gia các CLB văn nghệ, thể dục thể thao để rèn luyện sức khỏe, đồng thời, giải tỏa những căng thẳng, mệt mỏi trong cuộc sống hằng ngày. Đặc biệt, thôn đã thành lập được CLB múa đao, vật gậy nhằm giữ gìn môn vật gậy truyền thống từ ngàn xưa cha ông để lại. 

Kim Bảng là vùng quê có bề dày truyền thống yêu nước, cách mạng. Trong suốt chiều dài sự nghiệp cách mạng của dân tộc, cùng với quê hương Hà Nam, Đảng bộ, chính quyền, nhân dân Kim Bảng đã lập nhiều thành tích xuất sắc và có những đóng góp to lớn. Phát huy truyền thống vẻ vang đó, Đảng bộ, chính quyền, nhân dân Kim Bảng đã và đang không ngừng nỗ lực phấn đấu xây dựng quê hương ngày càng văn minh, giàu đẹp.

Ngược thời gian về trước, nhiều điểm của Phủ Lý chỉ còn trong sách vở, tư liệu. Nhưng trong dọc dài hành trình phát triển, có nhiều người không quên một thị xã nhỏ hẹp, âm thầm bên những dòng sông, một “túi bom” trong những năm chống Mỹ, những con người kiên cường bám trụ để có một thành phố trẻ hội tụ những tiềm năng và hy vọng…