Hoạt động kinh doanh, bán hàng đa cấp phát triển mạnh tại Việt Nam nói chung và tại tỉnh Hà Nam nói riêng từ năm 2000. Trước thực tế, nhiều doanh nghiệp lợi dụng một số đặc điểm của mô hình kinh doanh theo phương thức đa cấp để trục lợi bất chính, công tác quản lý hoạt động bán hàng đa cấp trên địa bàn tỉnh thời gian qua cũng được đẩy mạnh theo hướng kiểm soát một cách hiệu quả, không để hành vi kinh doanh đa cấp trá hình gây ảnh hưởng tiêu cực đến kinh tế, xã hội và người dân. Nhờ vậy, kinh doanh đa cấp đã dần chuyển sang thực chất và hiệu quả hơn.
Từ năm 2022 đến nay, Sở Công thương Hà Nam đã xác nhận thêm cho 3 doanh nghiệp hoạt động bán hàng đa cấp trên địa bàn, nâng tổng số doanh nghiệp có giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp đang hoạt động hợp pháp trong toàn tỉnh lên 12 doanh nghiệp. Trong đó, có một số doanh nghiệp quy mô lớn, duy trì hoạt động kinh doanh tương đối hiệu quả như: Công ty TNHH MTV Herbalife Việt Nam, Công ty TNHH MTV New Image Việt Nam, Công ty TNHH Unicici Marketing Việt Nam… với doanh thu bán hàng đa cấp đạt từ 15 tỷ đồng đến gần 40 tỷ đồng/năm. Các mặt hàng đa cấp phổ biến đang được kinh doanh trên địa bàn tỉnh là thực phẩm bảo vệ sức khỏe; sản phẩm bổ sung dinh dưỡng; sản phẩm chăm sóc răng miệng (kem đánh răng, bàn chải đánh răng); sản phẩm chăm sóc tóc (dầu gội dưỡng ẩm, dầu xả dưỡng ẩm); sản phẩm chăm sóc da… Trên thực tế hoạt động kinh doanh đa cấp cũng đã xuất hiện thực trạng bán hàng không phép, biến tướng, lợi dụng mô hình kinh doanh đa cấp để lừa đảo, trục lợi thông qua các hình thức đầu tư như hoạt động đầu tư tiền vào các dự án tài chính, tiền ảo, ví điện tử…
Tranh minh họa
Để khắc phục những biến tướng của loại hình kinh doanh đa cấp, các văn bản pháp luật ngày càng được điều chỉnh theo hướng thắt chặt quản lý đối với loại hình kinh doanh này. Cụ thể là sau Nghị định 40/2018/NĐ-CP ban hành ngày 12/3/2018 của Chính phủ về quản lý hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp, ngày 28/4/2023, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 18/2023/NĐ-CP (Nghị định số 18) sửa đổi, bổ sung một số điều về quản lý hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp. Nghị định có hiệu lực thi hành từ ngày 20/6/2023, trong đó đã quy định chặt chẽ hơn, gắn trách nhiệm cụ thể của doanh nghiệp kinh doanh đa cấp trong quá trình phát triển sản xuất, kinh doanh. Từ đó, hoàn thiện thêm khuôn khổ pháp lý về quản lý hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp phù hợp với yêu cầu thực tế. Nghị định số 18 quy định rõ, doanh nghiệp bán hàng đa cấp phải được cơ quan có thẩm quyền cấp giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp theo quy định. Đồng thời, bổ sung khoản 13 và 14 - Điều 40 Nghị định số 40/2018/NĐ-CP về trách nhiệm của doanh nghiệp bán hàng đa cấp.
Theo đó, doanh nghiệp bán hàng đa cấp phải bảo đảm tối thiểu 20% doanh thu bán hàng đa cấp trong một năm tài chính là doanh thu từ khách hàng không phải là người tham gia bán hàng đa cấp của doanh nghiệp đó. Nghị định cũng bổ sung khoản 14 - Điều 40, quy định: Doanh nghiệp bán hàng đa cấp không cung cấp thông tin về thực phẩm bằng hình thức sử dụng hình ảnh, thiết bị, trang phục, tên, thư tín của các đơn vị, cơ sở y tế, bác sĩ, dược sĩ, nhân viên y tế, thư cảm ơn, lời cảm ơn của người bệnh, bài viết của bác sĩ, dược sĩ, nhân viên y tế; không cung cấp thông tin về thực phẩm có nội dung đăng tải, dẫn, trích dẫn hoặc nêu ý kiến người bệnh mô tả thực phẩm có tác dụng điều trị bệnh.
Cũng như các địa phương khác trên cả nước, tại Hà Nam, công tác quản lý hoạt động kinh doanh đa cấp cũng đang gặp những khó khăn, vướng mắc do các doanh nghiệp hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp trên địa bàn tỉnh đều chỉ ủy quyền cho người đại diện tại địa phương. Các doanh nghiệp hoạt động không có địa điểm, trụ sở, chi nhánh, văn phòng nên gây khó khăn trong công tác quản lý cũng như kiểm tra, giám sát.
Ông Lê Nguyên Ngọc, Giám đốc Sở Công thương khẳng định: Thời gian qua, công tác quản lý hoạt động bán hàng đa cấp trên địa bàn tỉnh đã được sở đẩy mạnh theo hướng thắt chặt quản lý, kiểm soát một cách hiệu quả, không để hành vi kinh doanh đa cấp trá hình gây ảnh hưởng tiêu cực đến kinh tế, xã hội và quyền lợi của người dân. Nhờ vậy, kinh doanh đa cấp đã dần chuyển sang thực chất và hiệu quả hơn. Đến nay, số lượng người tham gia bán hàng đa cấp trên địa bàn tỉnh là gần 5.000 người và tổng doanh thu bán hàng đa cấp của các doanh nghiệp trên thị trường tỉnh Hà Nam năm 2022 đạt trên 102,7 tỷ đồng. Qua đó đã góp phần thỏa mãn nhu cầu tiêu dùng của người dân.
Để nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh, bán hàng theo phương thức đa cấp tại địa phương, thời gian tới, Sở Công thương sẽ thường xuyên rà soát, phát hiện, tổng hợp những khó khăn, vướng mắc, bất cập của các quy định pháp luật về quản lý hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp để kịp thời kiến nghị Bộ Công thương trình cấp có thẩm quyền xem xét sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện. Sở tiếp tục tập trung nghiên cứu, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong việc tiếp nhận và giải quyết các thủ tục hành chính đối với hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp; cập nhật thường xuyên thông tin, số liệu, các quy định pháp luật liên quan đến hoạt động kinh doanh đa cấp trên trang thông tin điện tử của ngành để phổ biến đến người dân, doanh nghiệp, từng bước nâng cao hiệu quả công tác quản lý bán hàng đa cấp trên địa bàn.
Cùng với đó, Sở Công thương sẽ đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức của người dân về hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp, đặc biệt là tuyên truyền để người dân nắm được các hình thức biến tướng, sai quy định trong hoạt động kinh doanh đa cấp; hướng dẫn doanh nghiệp thực hiện tốt quy định của pháp luật khi thực hiện hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp tại địa phương; phối hợp với các đơn vị liên quan tăng cường hoạt động thanh tra, kiểm tra, giám sát đối với hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp trên địa bàn…
Nguyễn Oanh