Trên tuyến đường tỉnh (ĐT) 971 (từ TP Phủ Lý đi thị trấn Vĩnh Trụ, huyện Lý Nhân), đoạn qua thôn Cát Lại, xã Bình Nghĩa, huyện Bình Lục có một khu mộ được xây dựng uy nghiêm, trang trọng là nơi an nghỉ của Liệt sĩ, Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân Trần Văn Chuông, người con ưu tú của quê hương Bình Lục (Hà Nam) anh dũng hy sinh trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược.
Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân Trần Văn Chuông sinh năm 1929, quê ở xã Cát Lại (nay là thôn Cát Lại, xã Bình Nghĩa, huyện Bình Lục). Hưởng ứng Lời kêu gọi Toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh (ngày 19/12/1946), cùng với nhiều thanh niên quê hương, Trần Văn Chuông hăng hái xung phong tham gia các đơn vị bộ đội. Sau 8 lần xung phong tòng quân nhưng đều không trúng tuyển (vì vóc người nhỏ bé, không đủ chiều cao, cân nặng theo quy định), không nản chí, người thanh niên vùng đồng bãi Cát Lại - Trần Văn Chuông đã tích cực tham gia hoạt động cùng Đoàn Thanh niên, tham gia du kích ở địa phương và luôn hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ, được cán bộ, chỉ huy, anh em đồng đội và nhân dân rất nể phục, yêu mến.
Tháng 11 năm 1948, được chính thức tuyển vào đơn vị bộ đội, tân binh Trần Văn Chuông vô cùng phấn khởi, càng quyết tâm luyện tập, công tác, chiến đấu và luôn xung phong đảm nhận những nhiệm vụ khó khăn, xung phong tham gia các trận đánh quan trọng. Từ khi vào bộ đội đến khi hy sinh, đồng chí Trần Văn Chuông đã tham gia hơn 200 trận đánh ở khắp các vùng miền.
Từ một chiến sĩ tân binh, qua thực tế công tác, chiến đấu, trở thành cán bộ chỉ huy cấp đại đội, ở cương vị nào và trong bất kỳ hoàn cảnh, trận đánh nào, đồng chí Trần Văn Chuông cũng hăng hái, xung phong vượt qua mọi khó khăn, gian khổ, ác liệt, dũng cảm, mưu trí, chỉ huy bình tĩnh, táo bạo và lập chiến công xuất sắc. Đồng chí luôn luôn gương mẫu về mọi mặt, hết lòng thương yêu đồng đội, nhiều lần bất chấp nguy hiểm đến tính mạng cõng thương binh vượt qua bom đạn về phía sau an toàn. Có lần trong một tình thế vô cùng hiểm nghèo, đồng chí đã bình tĩnh, mưu trí, dũng cảm tìm cách cứu thoát 4 đồng đội và 20 thanh niên địa phương trước khi mình bị địch bắt.
Khu mộ Anh hùng LLVTND Trần Văn Chuông tại quê nhà Cát Lại, Bình Nghĩa, Bình Lục.
Trong chiến đấu, đồng chí Trần Văn Chuông được biết đến là người có nhiều sáng kiến, đặc biệt là sáng kiến về những cách đánh mìn diệt địch táo báo, đạt hiệu suất cao, lập nhiều chiến công xuất sắc. Đồng chí đã cùng đơn vị tiêu diệt rất nhiều sinh lực địch, phá hủy nhiều xe quân sự; riêng bản thân đồng chí đã diệt 392 tên, bắt sống 19 tên, phá hủy 79 xe quân sự của địch.
Bảy lần bị địch bắt và bị địch dùng đủ mọi cực hình tra tấn dã man (dùi nung đỏ đâm vào người, tra điện, treo ngược lên cây, ngâm trong bể nước mùa đông, hất từ trên xe xuống đất trong lúc xe đang chạy nhanh...) nhưng người chiến sĩ quả cảm Trần Văn Chuông vẫn trung kiên, bất khuất, không hề nao núng, không hề để lộ lọt bất cứ thông tin bí mật gì liên quan đến cơ sở cách mạng và tổ chức lực lượng vũ trang địa phương. Cả bảy lần bị địch bắt, giam cầm, tra tấn, đồng chí Trần Văn Chuông đều mưu trí, khôn khéo tìm cách vượt khỏi nhà tù, trở về đơn vị tiếp tục tham gia chiến đấu.
Đầu năm 1949, đồng chí Trần Văn Chuông đã táo bạo, khôn khéo luồn sâu vào bên trong, vượt qua nhiều vòng kiểm soát của địch để đặt mìn gần bốt Bương, trên đê Át Lợi (nay thuộc Hà Đông, Hà Nội), phá hủy một xe quân sự, diệt 5 tên sĩ quan tham mưu của bộ chỉ huy trận càn, góp phần quyết định vào việc phá vỡ một trận càn của quân Pháp vào khu vực này. Đặc biệt, đồng chí Trần Văn Chuông là người đầu tiên có sáng kiến dùng sơn quét lên bề mặt quả mìn, rồi lấy mo cau và giấy có nhựa sung bọc thêm một lớp bên ngoài, nhờ đó khi quân ta chôn mìn ở các trận địa phục kích, máy dò mìn của địch rất khó phát hiện. Đồng chí Trần Văn Chuông còn có sáng kiến dùng nhiều mảnh bom, đạn, gang, sắt vụn... vứt rải rác trên đường làm cho bọn địch khi đi dò mìn phải mò mẫm rất lâu, rất vất vả, dễ dẫn đến hoang mang, chán nản và bỏ cuộc. Sáng kiến của đồng chí Trần Văn Chuông nhanh chóng được bí mật lan truyền và được nhiều đơn vị bộ đội của ta áp dụng trong đánh địch, mang lại hiệu quả cao.
Trong những trận tiến đánh đồn địch, đồng chí Trần Văn Chuông luôn là người tỏ rõ tinh thần dũng cảm, mưu trí, táo bạo, lập công xuất sắc. Tháng 10 năm 1949, đồng chí Trần Văn Chuông trực tiếp dẫn một đơn vị bí mật, bất ngờ vượt qua 7 cây số đồng lầy và hai bốt giặc, đột nhập thành phố Nam Định (tỉnh Nam Định) tiến đánh nhà tên chánh mật thám. Anh em trong đơn vị công kênh nhau để vượt tường, áp sát ngôi nhà, tiếp đó đồng chí Trần Văn Chuông trực tiếp trèo lên mái nhà, nhảy vào bên trong giết chết tên chánh mật thám, lấy nhiều tài liệu quan trọng rồi rút ra ngoài an toàn.
Trận tiêu diệt vị trí Quyển Sơn, Kim Bảng (năm 1950) là trận công đồn đầu tiên của bộ đội địa phương tỉnh Hà Nam. Trong trận này, đồng chí Trần Văn Chuông đã dùng kiếm xông vào chém chết 4 tên địch, nhanh chóng diệt gọn chốt điểm vọng gác, mở đường cho anh em đồng đội trong đơn vị tiến vào. Khi quân địch ném ra nhiều lựu đạn hòng cản bước tiến của quân ta, đồng chí Trần Văn Chuông đã nhanh nhẹn bắt, ném trả lại, gây cho địch bất ngờ và nhiều thương vong. Khi không may bị thương nặng, đồng chí vẫn cố nén đau, không cho đồng đội biết, tiếp tục chiến đấu diệt thêm 8 tên địch nữa. Kết quả đơn vị đã diệt gọn vị trí bốt Quyển Sơn do gần một đại đội quân địch đóng giữ.
Trong trận chống càn ở Đồng Phú, Chính Lý, Lý Nhân (tháng 6/1952), đồng chí Trần Văn Chuông đã bình tĩnh chỉ huy tiểu đội ngoan cường chiến đấu kìm chân 5 tiểu đoàn quân địch có máy bay, đại bác yểm hộ, để bảo vệ nhân dân sơ tán và tạo thuận lợi cho các đơn vị khác vòng ra phía sau tập kích, tiêu hao sinh lực địch. Trong trận chiến đấu vào tháng 2 năm 1954, sau khi chỉ huy đơn vị phục kích bắn cháy một tàu chiến địch trên sông Hồng (đoạn chảy qua Yên Lệnh, Chuyên Ngoại, Duy Tiên), mặc dù địch ở các tàu chiến khác đang bắn quyết liệt nhưng đồng chí Trần Văn Chuông vẫn dũng cảm xung phong dẫn đầu đơn vị xông lên bờ đê để chiếm lợi thế đánh trả địch. Trong trận đánh này, đồng chí Trần Văn Chuông không may bị trúng đạn và anh dũng hy sinh. Khi hy sinh, đồng chí Trần Văn Chuông là đảng viên, Đại đội phó Đại đội Công binh (còn có tên là Đội giao thông chiến) thuộc Tỉnh đội Hà Nam.
Với tinh thần chiến đấu dũng cảm, mưu trí, sáng tạo cùng những thành tích, chiến công xuất sắc trong chiến đấu, Liệt sĩ Trần Văn Chuông đã được Đảng, Nhà nước tặng thưởng Huân chương Quân công hạng Ba, Huân chương Chiến công hạng Nhất; 28 lần được quân khu, khu ủy và tỉnh Hà Nam tuyên dương, khen thưởng, được Bác Hồ tặng danh hiệu “Cán bộ gương mẫu” và được bầu là Chiến sĩ thi đua số một của toàn liên khu. Ngày 31 tháng 8 năm 1955, Liệt sĩ Trần Văn Chuông được Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa truy tặng Huân chương Quân công hạng Nhì và danh hiệu cao quý Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân. Tên của Liệt sĩ, Anh hùng Lực lượng vũ trang Trần Văn Chuông đã được trân trọng đặt cho một số tuyến đường ở TP Phủ Lý và thị trấn Bình Mỹ, huyện Bình Lục.
Thế Vĩnh