Theo một số nghiên cứu đã chỉ ra, mô hình nhà trường có năng lực tự chủ khi và chỉ khi bảo đảm các điều kiện: đã được kiểm định và công nhận về chất lượng; thực hiện trách nhiệm giải trình công khai, minh bạch và trung thực; tự chủ về chuyên môn (chọn sách giáo khoa, nội dung, cách dạy, cách học, cách đánh giá trong phạm vi những quy định của chương trình giáo dục phổ thông); tự chủ về nhân sự trong tuyển dụng, sử dụng, bổ nhiệm, đãi ngộ giáo viên; tự chủ về tài chính. Bên cạnh đó, Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo cũng đặt ra yêu cầu tách quản lý nhà nước với quản trị cơ sở giáo dục, tạo điều kiện cho các nhà trường từng bước thực hiện tự chủ giáo dục. Tuy nhiên, do những hạn chế về nhận thức, tư duy, cơ chế, chính sách… nên hầu hết các cơ sở giáo dục mới cơ bản chủ động thực hiện được việc tự chủ về chuyên môn và coi đó là mấu chốt để triển khai tốt các nhiệm vụ giáo dục.