Các cụ xưa có câu “Đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi” để nói về tập tục được tiếp nối qua bao đời của người dân Việt. Đã thành lệ, vào những ngày đầu Xuân mới, người dân thường mua muối để lấy may, cầu mong một năm mới nhiều sức khỏe, làm ăn thuận lợi; gia đạo bình an, gặp nhiều may mắn… Cuối năm mua vôi để quét tường nhà, tường rào, làm mới nhà cửa đón Tết Nguyên đán với mong muốn có nhiều niềm vui mới đến với gia đình, làng xóm. Đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi đều là để cầu may mắn, yên vui.
Ảnh minh họa
“Đầu năm mua muối” - tập tục này chính xác có từ bao giờ? các cụ cao niên trong làng tôi cũng không trả lời được. Chỉ biết, ngay từ những ngày còn thơ bé, tập tục này đã “ăn sâu” vào suy nghĩ của mỗi người, bởi, năm nào cũng vậy, vào ngày đầu năm, thế hệ sau nối tiếp thế hệ trước luôn được chứng kiến hoặc được cùng ông bà, cha mẹ đi chợ mua muối cầu may.
Tôi đã từng được đi chợ cầu may ở xã Xuân Khê, huyện Lý Nhân. Một năm chợ họp duy nhất một phiên vào sáng ngày mùng 2 Tết. Chợ họp từ rất sớm (từ bốn, năm giờ sáng), hàng hóa đa dạng, có nhiều loại nông sản do người dân quanh vùng sản xuất ra, nhưng mặt hàng đắt khách nhất vẫn là muối. Ở chợ cầu may, người bán muối không bán hàng bằng cân, chỉ dùng một chiếc thìa nhỏ để xúc. Người mua năm nghìn, người mua mười nghìn… người bán đong áng chừng bằng thìa, rồi đổ vào chiếc túi nhỏ, màu sắc rực rỡ. Mua để lấy may nên không ai màng đến chuyện đắt rẻ. Cả người bán lẫn người mua đều cởi mở, vui vẻ, thân thiện và thoải mái. Theo những người đã từng nhiều năm bán muối ở chợ cầu may, ngày trước, muối thường được gói trong lá chuối, lá dong, buộc bằng rơm. Sau này, muối được đựng trong những gói giấy đỏ, được cắt khéo léo, cầu kỳ. Giờ, muối thường được đựng trong những chiếc túi đỏ, dây thắt miệng túi cũng màu đỏ, nhìn rất đẹp mắt, thể hiện mong muốn đem lại cho người mua sự may mắn, sung túc trong năm mới.
Quê tôi không có phiên chợ cầu may như ở xã Xuân Khê, nhưng vào ngày đầu xuân mới, người dân đi chợ luôn mua muối lấy may.
Không chỉ ở quê, nắm bắt được nhu cầu của người dân, ở thành phố, thị xã, nhiều năm qua, từ sớm mùng một Tết, tiếng rao bán muối đã vang lên ở khắp các ngõ phố.
Thuở còn nhỏ, có Tết, ngày đầu xuân mới tôi được bà cho theo đi lễ chùa cầu may mắn, bình an. Khi ra về, nhà chùa ban chút lộc là ít muối và ít gạo, bà quý và trân trọng lắm. Về nhà, bà cẩn thận đổ gạo vào thùng, đổ muối vào vại. Vừa đổ bà vừa thành tâm thỉnh cầu những điều may mắn, thuận lợi sẽ đến với gia đình. Ngày ấy, quê tôi còn nghèo và rất khó khăn. Qua Tết, ngày giáp hạt, nhiều nhà sống trong cảnh đói lay, đói lắt. Như bao người dân quê, bà mong những điều hết sức giản dị, mong năm mới gia đình có đủ gạo ăn, không phải chịu cảnh bữa đói bữa no; ăn rau, ăn cháo thay cơm...
Bà từng nói với chúng tôi, muối là thứ gia vị đặc biệt quan trọng với mỗi người trong cuộc sống sinh hoạt hằng ngày. Muối có vị mặn nên mọi người thường quan niệm, mua muối ngày đầu năm mới sẽ đem lại sự may mắn và hanh thông cho gia đình. Không chỉ vậy, ca dao tục ngữ xưa còn dùng hình ảnh “gừng cay, muối mặn” để nói về sự thủy chung, son sắt, bền chặt trong các mối quan hệ. Đây là ý nghĩa sâu sắc, nhân văn, chứa đựng đầy tình thương yêu mà cha ông truyền lại, con cháu đời sau tiếp nối, giữ gìn.
“Ai mua muối nào?”, “Ai mua muối đây?”... tiếng rao hàng đặc biệt trong ngày mùng một Tết luôn “hút” được lượng khách tới mua rất đông. Ngày nay, kinh tế - xã hội phát triển, diện mạo quê hương, làng xóm có chuyển biến tích cực, nhưng tập tục đẹp cha ông truyền lại người dân vẫn gìn giữ, trân trọng. Đầu năm mua muối cầu may - mong muốn và tin tưởng một năm mới an lành và hạnh phúc sẽ đến với mọi người, mọi nhà.
Vĩnh Linh