Theo Quyết định số 691/QĐ-TTg ngày 5/6/2018 của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành tiêu chí xã nông thôn mới kiểu mẫu giai đoạn 2018-2020, xã được công nhận nông thôn mới (NTM) kiểu mẫu là xã đã đạt chuẩn NTM nâng cao theo quy định.
Xã NTM kiểu mẫu còn phải đáp ứng bốn nhóm tiêu chí về sản xuất - thu nhập - hộ nghèo; giáo dục - y tế - văn hóa; môi trường và an ninh trật tự - hành chính công. Nhiều lãnh đạo xã cho rằng, dù đã đạt chuẩn NTM, nghĩa là có cơ sở, nền tảng, nhưng nếu đầu tư hoàn thành 4 nhóm tiêu chí cùng một lúc sẽ rất khó khăn do nguồn lực về vốn đầu tư từ ngân sách đã cạn, nợ xây dựng cơ bản trong giai đoạn trước vẫn còn, trong khi, công tác xã hội hóa không phải lúc nào cũng thuận lợi. Nhiều xã đã rút ra những bài học kinh nghiệm sau 10 năm xây dựng xã chuẩn NTM giai đoạn 2010-2020, đó là: Phải có được sự đồng thuận cao của người dân, để dân hiểu, dân làm, dân kiểm tra và giám sát, từ đó mới tạo sức lan tỏa thành phong trào rộng khắp.
Cho trẻ uống Vitamin A tại Trạm Y tế xã Châu Giang (Duy Tiên). Ảnh: Xuân Tuân
Khi được chọn làm điểm về xây dựng xã NTM kiểu mẫu ở Thanh Liêm, xã Liêm Phong đối mặt với hàng loạt khó khăn vì những kết quả đạt được chưa thực sự nổi bật. Ông Nguyễn Văn Bản, Chủ tịch UBND xã cho biết: “Chúng tôi xác định phải chọn những nội dung tác động trực tiếp đến đời sống của người dân làm trước để người dân thấy được ý nghĩa của việc xây dựng xã NTM kiểu mẫu”. Việc đầu tiên Liêm Phong thực hiện chính là tổ chức cho cán bộ xã đi học cách xây dựng xã NTM kiểu mẫu ở xã Hải Thanh, Hải Hậu (Nam Định). Đến Hải Thanh, ông Bản tâm đắc nhất với phong thái của lãnh đạo xã, từ cách tiếp dân, tiếp khách cho đến lề lối làm việc tại công sở, rồi đến cách mà Hải Thanh xây dựng, chỉnh trang đường làng, ngõ xóm.
“Cán bộ xã không có phong cách làm việc khoa học, gần gũi thì làm sao thuyết phục được nhân dân làm theo mình”, ông Bản chia sẻ.
Trong những cuộc tiếp xúc, trao đổi, vận động nhân dân xây dựng NTM kiểu mẫu, ông Bản yêu cầu cán bộ khi tiếp xúc với dân phải mềm mỏng, lắng nghe với thái độ lịch sự. Với cách làm này, công tác dân vận ở Liêm Phong thực sự đã tạo ra bước ngoặt quan trọng trong xây dựng NTM kiểu mẫu.
Bà Đỗ Thị Châm, người dân thôn Yên Thống không giấu được niềm vui khi chia sẻ với chúng tôi: Chính quyền vận động chúng tôi góp đất, tham gia chỉnh trang đường làng, ngõ xóm để xây dựng NTM kiểu mẫu. Con đường vào thôn Yên Thống trước nhỏ hẹp, giờ đã được mở rộng lên 3m. Hai bên đường trồng hoa, điện chiếu sáng trưng nên buổi tối người người tấp nập đi tập thể dục. Vừa nói, bà Châm vừa lúi húi xới đất để trồng bổ sung cây hoa ven đường đã bị chết. Con đường hoa này do người dân Yên Thống chịu trách nhiệm trồng và chăm sóc. “Công xá chẳng đáng chi, quan trọng là mọi người đều có trách nhiệm chăm sóc và bảo vệ đường hoa”, bà Châm nói vọng lại.
Không chỉ có Yên Thống, tất cả 6 thôn ở Liêm Phong đều tham gia “chiến dịch” chỉnh trang đường làng, ngõ xóm, xây dựng cổng làng, làm đường điện chiếu sáng, làm rãnh thoát nước. Phần lớn kinh phí đầu tư là do người dân đóng góp, ngân sách chỉ có một phần nhỏ. Ông Bản cho rằng: Không có sức dân thì không có NTM kiểu mẫu. Đi học người ta mới thấy mình còn thiếu sót nhiều. Tôi muốn tổ chức cuộc thi khu vườn đẹp ở các thôn để tạo ra khí thế thi đua, muốn vận động các tổ chức chính trị - xã hội giúp hội viên tạo nền nếp sinh hoạt gọn gàng, ngăn nắp, bắt đầu từ những việc làm nhỏ nhất, như gấp chăn, màn sau khi ngủ dậy, mắc dây phơi quần áo thế nào cho đẹp mắt. Đẹp từ trong nhà ra ngõ, gọn gàng trong sinh hoạt của từng hộ gia đình âu cũng là điều nên làm, góp phần tạo nên sự chuẩn mực trong lối sống của người dân nông thôn…
Hiện nay, Liêm Phong đang duy trì tốt mô hình thu gom, phân loại rác thải tại hộ. Nhà nào cũng thực hiện nghiêm yêu cầu của chính quyền xã không xả rác ra môi trường. Đường làng Liêm Phong vì thế mà rất sạch sẽ. Liêm Phong hiện đạt 10/13 chỉ tiêu NTM kiểu mẫu, xã đang phấn đấu trong năm 2019 sẽ hoàn thành các chỉ tiêu còn lại.
Thực hiện Đề án xây dựng xã NTM kiểu mẫu tỉnh Hà Nam giai đoạn 2018-2020, UBND các huyện, thành phố lựa chọn xã làm điểm. Trong quá trình thực hiện, nhiều xã đã chọn được tiêu chí nổi bật, có sức khả thi để tạo động lực cho phong trào. Chẳng hạn như xã Xuân Khê (Lý Nhân) đã chọn tiêu chí kiểu mẫu nổi trội về văn hóa. Các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể ở địa phương được người dân chung tay giữ gìn, bảo tồn và phát huy. Các thiết chế văn hóa từ xã đến thôn được hoàn thiện, phong trào văn nghệ, thể dục, thể thao mở rộng.
UBND xã Xuân Khê kiện toàn lại các CLB đàn và hát dân ca, CLB thể thao; tổ chức thi hát chèo, hát dân ca cho các thôn. Từ chỗ chỉ có 1 CLB đàn, hát dân ca và chèo, thì nay, Xuân Khê đã nhân rộng được 5 CLB ở cả 5 thôn. Hằng năm, chính quyền xã tổ chức giải thể thao hè thường niên với môn bóng chuyền hơi và bóng đá thiếu niên nhằm tạo sân chơi cho người dân địa phương. Nhờ có các hoạt động sôi nổi, tỷ lệ người dân thường xuyên tham gia luyện tập thể dục, thể thao và các hoạt động văn hóa ở Xuân Khê đạt 62,8%. Theo đánh giá của UBND xã Xuân Khê, từ những hoạt động văn hóa, thể dục thể thao đã gắn kết tinh thần cộng đồng, phát huy lối sống tốt đẹp ở làng xã; tình làng, nghĩa xóm thêm gắn bó, mâu thuẫn trong cộng đồng dân cư giảm đi rõ rệt.
Đối với các tiêu chí khó như môi trường, Xuân Khê thành lập tổ chuyên về tuyên truyền và kiểm tra môi trường, một đội thanh niên tình nguyện thường xuyên thu gom rác thải ở nơi công cộng. Hội Nông dân xã Xuân Khê thành lập đội tình nguyện tổ chức đặt các bể chứa rác thải để thu gom bao bì thuốc bảo vệ thực vật ngoài đồng ruộng. Với cách làm này, vấn đề khó trong xử lý rác thải gây ô nhiễm môi trường đã được tháo gỡ. Đến nay, Xuân Khê đã hoàn thành được 5/13 chỉ tiêu xã NTM kiểu mẫu.
Rõ ràng, khi có giải pháp tốt, cách làm đúng, xây dựng NTM kiểu mẫu không phải là mục tiêu quá khó. Tỉnh ta phấn đấu đến năm 2025 có 20 xã và ít nhất 1 huyện đạt chuẩn NTM kiểu mẫu. Để đạt được mục tiêu này, UBND tỉnh đã đề ra nhiều giải pháp. Vấn đề khó khăn hiện nay chính là việc xây dựng NTM kiểu mẫu đang ở giai đoạn đầu, cho nên nhiều xã còn lúng túng trong triển khai thực hiện, vẫn phải vừa làm, vừa rút kinh nghiệm để làm rõ nội hàm NTM kiểu mẫu. Những huyện có nguồn lực mạnh cũng chỉ vận dụng linh hoạt nguồn vốn để hỗ trợ phần nào cho các xã triển khai xây dựng NTM kiểu mẫu. Còn đối với những xã nguồn lực eo hẹp việc hỗ trợ chỉ ở mức độ cầm chừng. Những tiêu chí khó rất cần sự hỗ trợ kinh phí từ ngân sách nhà nước.
Coi trọng nâng cao chất lượng đời sống vật chất và tinh thần của người dân là mục tiêu quan trọng nhất trong xây dựng NTM kiểu mẫu. Sẽ rất khó để hình thành ngay một xã NTM kiểu mẫu tốt về mọi mặt. Vì vậy, chọn xây dựng mô hình kiểu mẫu cần được tính toán phù hợp, tránh sự đầu tư dàn trải, không trọng tâm.
Bích Huệ
Bích Huệ, Xuân Tuân