Hợp tác xã Dịch vụ nông nghiệp (HTXDVNN) Quế Sơn, xã An Lão (Bình Lục) có diện tích gieo cấy 472 ha, chủ yếu nằm trong vùng đất trũng và đều ở cuối nguồn tưới, tiêu của hệ thống thủy lợi lớn, dẫn đến gặp rất nhiều khó khăn trong việc tưới, tiêu nước phục vụ sản xuất mùa vụ. Tuy nhiên, những năm gần đây, HTXDVNN Quế Sơn lại giảm bớt số lượng trạm bơm trên địa bàn từ 14 xuống còn 10 trạm, giảm gần 30%.

Điều này xuất phát từ việc trong các năm 2016 và 2017 HTXDVNN Quế Sơn đã đầu tư 2 máy bơm treo trục đứng tại đầu cống trên tuyến sông Sắt qua địa bàn có công suất 3.500 m3/giờ/máy. Đây là các máy bơm được sản xuất theo công nghệ mới tưới, tiêu kết hợp. Đặc biệt, máy bơm không cần nhà trạm, bể hút, bể xả như các trạm bơm điện thông thường. Chi phí lắp đặt 1 tổ máy bơm treo trục đứng công suất 3.500 m3/giờ ở mức dưới 200 triệu đồng, giảm hơn 20% chi phí để xây dựng trạm bơm điện nội đồng có công suất 1.000 m3/giờ. việc vận hành trạm bơm rất đơn giản qua điều khiển tủ điện. 

Từ khi đầu tư 2 máy bơm treo trục đứng hai chiều công nghệ mới, việc tưới, tiêu cho sản xuất của HTX luôn được bảo đảm. Nông dân địa phương đã áp dụng phương pháp lúa gieo thẳng đòi hỏi khắt khe về tưới, tiêu trên phần lớn diện tích lúa. Đồng thời, chuyển đổi cơ cấu giống sang 40 – 50% lúa chất lượng hàng hóa thay thế cho lúa lai vốn trước đây được lựa chọn gieo cấy trên vùng đất trũng.

Ông Trần Tuấn Xuân, Giám đốc HTXDVNN Quế Sơn cho biết: Hiện nay, HTX đã bảo đảm được tiêu úng trong điều kiện xảy ra mưa lớn gần 200 mm trong thời gian 3 ngày, rút ngắn thời gian tưới 30% so với trước. Người dân địa phương yên tâm hơn trong đầu tư nâng cao năng suất lúa và giá trị, hiệu quả sản xuất trên đồng ruộng.

Được biết, cùng với HTX Quế Sơn, một số địa phương trong tỉnh đã đầu tư lắp đặt máy bơm treo trục đứng phục vụ tưới, tiêu, như:  HTX Hòa Bình, xã An Lão và HTX An Nội (Bình Lục), Liêm Túc (Thanh Liêm)… Cụ thể, tại HTXDVNN Yên Bắc (Duy Tiên), năm 2019 sau khi tham quan tại HTX Quế Sơn đã đầu tư lắp đặt 1 máy bơm treo trục đứng có công suất 4.500 m3/giờ, phục vụ cho 100 ha lúa nằm xa hệ thống kênh đầu mối khó khăn trong quá trình phục vụ tưới, tiêu.

Theo ông Bùi Thanh Tùng, Giám đốc HTXDVNN Yên Bắc, trạm bơm treo trục đứng phục vụ rất tốt cho vùng khó khăn tưới tiêu do có công suất lớn. Trên địa bàn HTX xóa bỏ tình trạng tưới, tiêu không kịp thời cho mùa vụ.

Thực tế cho thấy, máy bơm treo trục đứng đem lại lợi ích cho sản xuất. Nổi bật, thời gian phục vụ giảm 30%, kéo theo chi phí tiền điện tưới, tiêu của các máy bơm này giảm 20 – 30%. Quan trọng nhất, việc phục vụ tưới, tiêu cho mùa vụ được bảo đảm. Các địa phương không phải bố trí đất, kinh phí xây nhà trạm như các trạm bơm truyền thống. Tuy nhiên, số lượng máy bơm treo trục đứng trên địa bàn tỉnh hiện chưa nhiều.

Nguyên nhân chính là loại máy bơm này chỉ phù hợp với địa hình mực nước chênh lệch thấp, mức độ cho phép từ 1 – 2m. Đồng thời, máy bơm phải được lắp đặt tại các cửa cống ra tuyến kênh tiêu lớn. Trong khi đó, đặc thù phần lớn các địa phương trong tỉnh độ chênh lệch tưới, tiêu quá cao, không đồng đều.

Ông Vũ Đức Minh, Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi (Sở NN & PTNT) đánh giá: Hiệu quả đem lại của máy bơm treo trục đứng rất tốt cho tưới tiêu khi được đặt ở vùng phục vụ phù hợp. Đây là lựa chọn thay thế cho các trạm bơm điện nội đồng nếu các HTXDVNN khảo sát thấy mức độ hợp lý, đáp ứng được yêu cầu vận hành.

Sản xuất nông nghiệp của nhiều địa phương trong tỉnh nằm ở vùng đồng chiêm trũng, việc tưới tiêu, nhất là tiêu úng luôn gặp khó khăn. Phần lớn các trạm bơm điện do HTXDVNN quản lý đều được xây dựng từ lâu, chủ yếu các máy bơm có công suất 1.000 m3/giờ. Hiện nay do tác động của biến đổi khí hậu thời tiết diễn biến bất thường, xuất hiện những trận mưa to, cường độ mạnh trong thời gian ngắn, mưa trái mùa. Điều này, ảnh hưởng không nhỏ đến sản xuất trên đồng ruộng của người dân, vì vậy, đòi hỏi cần có biện pháp nâng cao năng lực phục vụ tưới, tiêu. Trong điều kiện phù hợp, trạm bơm treo trục đứng là giải pháp để các địa phương, HTXDVNN nghiên cứu, áp dụng.