Mặc dù hiện nay tỷ lệ người dân tham gia bảo hiểm y tế (BHYT), bảo hiểm xã hội (BHXH) đang có chiều hướng tăng nhưng những người thuộc nhóm làm nghề tự do, tỷ lệ tham gia BHXH, BHYT vẫn thấp hơn nhiều so với những nhóm đối tượng khác. Vậy đâu là nguyên nhân dẫn tới tình trạng này?
Người làm nghề tự do vẫn chưa quan tâm tới lợi ích khi tham gia BHXH, BHYT.
Anh Nguyễn Văn Tr. (Đồng Du, Bình Lục) làm nghề thợ xây, vợ anh làm nông nghiệp, cả hai vợ chồng anh đều chưa tham gia BHXH, BHYT. Anh Tr. đi làm thợ xây, mỗi tháng được hơn 4 triệu đồng. Vợ anh ở nhà làm nông nghiệp, thu nhập chủ yếu trông vào mấy sào lúa, luống rau, nhà đang nuôi các con ăn học. Trong gia đình anh hiện mới chỉ có các con tham gia BHYT.
Theo anh Tr., có thể thời gian tới, vợ chồng anh sẽ bớt ra một phần thu nhập hằng tháng để tham gia BHYT, còn BHXH thực sự anh chị chưa nghĩ tới.
Cùng chung suy nghĩ như vậy, anh Vũ Văn T. (phường Liêm Chung, TP. Phủ Lý, là thợ lăn sơn các công trình xây dựng dân dụng) chia sẻ: Vợ anh làm công nhân ở một công ty trong KCN Châu Sơn nên có tham gia BHXH, BHYT. Hai cháu nhỏ nhà anh đang đi học nên có tham gia BHYT, còn bản thân anh vẫn chưa tham gia BHYT, BHXH.
Theo anh T., làm thợ lăn sơn tuy ngày công cao song không phải có việc liên tục quanh năm. Trung bình mỗi tháng tổng thu nhập của cả hai vợ chồng trên 10 triệu đồng. Vừa chi tiêu hằng ngày, vừa lo cho con ăn học và các việc hiếu, hỷ… nên cũng không để ra được nhiều, do vậy anh chưa nghĩ đến việc tham gia BHXH. Nếu tháng nào dư dả anh chị tích góp lại mua vàng để cất đi.
Người lao động tự do có mức thu nhập trung bình chưa mặn mà với BHYT, BHXH bởi nguyên do điều kiện tài chính chưa thực sự dư dả là điều dễ hiểu nhưng không ít người làm nghề tự do có thu nhập cao mà họ vẫn chưa thật sự quan tâm, thậm chí còn có phần còn xem nhẹ BHYT, BHXH.
Vợ chồng anh chị Trần Thanh M. (thị trấn Đồng Văn, Duy Tiên) là một ví dụ. Làm kinh doanh và có một khu nhà trọ cho thuê, mỗi tháng cho thu nhập trên dưới 40 triệu đồng nhưng anh chị cũng chỉ tham gia BHYT chứ chưa tham gia BHXH. Anh M. cho biết: Từ trước đến giờ, nếu ốm đau vợ chồng chúng tôi thường đi khám bệnh ở ngoài.
Vừa qua, được sự tuyên truyền, vận động của chính quyền, ban, ngành, đoàn thể địa phương nên nhà tôi mới tham gia BHYT phòng khi bệnh trọng, còn BHXH chúng tôi chưa tham gia bởi phần thu nhập dư dả tích góp được chủ yếu để tái đầu tư kinh doanh, mua bất động sản, ngoại tệ, vàng bạc. Theo anh M., đây cũng là hướng đầu tư có lợi cho tương lai. Sau này đến tuổi già yếu, những tài sản đó chính là nguồn tài chính dự trữ để trang trải những khoản chi cần thiết.
Khi được hỏi, nhiều người làm nghề tự do chưa tham gia BHYT, BHXH đều cho rằng: Hầu hết số tiền kiếm được hằng tháng nếu tích lũy đều dành đầu tư vào nhà cửa, bất động sản, gửi tiết kiệm ngân hàng (một số cho vay lấy lãi với lãi suất cao hơn ngân hàng)… Theo họ, đây là nguồn đầu tư có lợi hơn, thiết thực hơn, khi cần có thể lấy ra ngay và không bị ràng buộc bởi các thủ tục hành chính. Một số khác lại nêu lý do chưa tham gia BHXH là bởi đã tham gia bảo hiểm nhân thọ của một số hãng bảo hiểm thương mại.
Như vậy, nguyên nhân dẫn đến người làm nghề tự do chưa quan tâm và chủ động, tự giác tham gia BHYT, BHXH không hẳn do thu nhập mà do chưa có sự nhận thức đúng đắn, đầy đủ về BHYT, BHXH, nhất là những chính sách mới về BHYT, BHXH và lợi ích của nó mang lại. Chính vì vậy, các cấp, ngành, đoàn thể cần tích cực phối hợp thông tin, tuyên truyền sâu rộng, thiết thực, hiệu quả hơn nữa để người dân, đặc biệt là những người làm nghề lao động tự do hiểu, nắm bắt rõ hơn tính ưu việt về lợi ích được thụ hưởng cũng như những đổi mới, cải tiến về thủ tục tham gia BHXH, BHYT.
Đặc biệt, cần đẩy mạnh tuyên truyền, giải thích để người làm nghề tự do nắm được hiện BHXH đã và đang triển khai áp dụng thông qua nhiều “gói” với các mức đóng cũng như thời gian hưởng rất phù hợp, linh hoạt để người tham gia lựa chọn tùy theo điều kiện của mình. Qua đó, giúp người dân nói chung, người làm nghề tự do nói riêng nhận thấy rằng tham gia BHYT, BHXH rất có lợi, là sự đầu tư hiệu quả, thiết thực, bền vững cho mục đích bảo vệ tính mạng cũng như tài chính không chỉ cho mình mà cả tương trợ cho cộng đồng trong hiện tại và tương lai.
Nguyễn Hằng
Nguyễn Hằng