Dịch bệnh Covid-19 bùng phát đã ảnh hưởng không nhỏ tới đời sống, việc làm và thu nhập của người lao động. So với cùng kỳ năm 2019, số người nộp hồ sơ hưởng trợ cấp thất nghiệp (TCTN) trên địa bàn tỉnh tăng 46%. Tuy nhiên, trong công tác giải quyết bảo hiểm thất nghiệp (BHTN), các cơ quan chức năng gặp nhiều khó khăn, trong đó có lý do người lao động cố tình trục lợi bảo hiểm bằng mọi cách.
Nếu như mọi năm, hết quý III, số người nộp hồ sơ hưởng trợ cấp BHTN chỉ dao động từ 3.500-3.900 người thì cùng kỳ năm nay, con số này tăng thêm xấp xỉ 1.800 người. Đây là báo cáo thống kê do Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh cung cấp.
Ông Nguyễn Quang Tuấn, Giám đốc trung tâm cho biết: Thời điểm người lao động đến trung tâm để làm hồ sơ, tư vấn BHTN đông nhất vào tháng 3, tháng 5. Có những ngày trung tâm tiếp đón trên dưới 300 lao động, đó là điều chưa từng xảy ra từ trước tới nay. Tác động của dịch bệnh Covid-19 đã làm cho hàng vạn lao động phải nghỉ việc tạm thời, hoặc mất việc làm, giảm thu nhập hoặc không có thu nhập. Tính đến 15 tháng 9, số người đến trung tâm nộp hồ sơ hưởng BHTN xấp xỉ 5.700, tăng 46% so với cùng kỳ năm ngoái. Số người có quyết định hưởng TCTN là 4.806, tăng 1.256 trường hợp, với tổng số tiền chi trả là trên 60,6 tỷ đồng, tăng hơn 18 tỷ đồng so với cùng kỳ năm 2019. Số lao động bị mất việc làm chủ yếu ở các ngành kinh doanh dịch vụ du lịch lữ hành, vận tải, may mặc, chế biến, chế tạo…
Dịch bệnh Covid-19 làm cho số lao động đến Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh nộp hồ sơ hưởng trợ cấp thất nghiệp tăng cao.
Quy định trong Luật Việc làm nêu rõ, người lao động trong thời gian chưa tìm được việc làm vì thất nghiệp sẽ được hưởng TCTN hằng tháng với mức hưởng bằng 60% mức bình quân tiền lương hằng tháng đóng BHTN. Ngoài ra, người lao động còn được hỗ trợ tư vấn, giới thiệu việc làm miễn phí, học nghề với mức hỗ trợ tối đa một triệu đồng/người/tháng. Đối với đơn vị sử dụng lao động, nếu do dịch bệnh buộc phải thay đổi cơ cấu hoặc công nghệ sản xuất, kinh doanh thì được hỗ trợ kinh phí đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ kỹ năng nghề, bảo đảm duy trì việc làm cho người lao động với mức hỗ trợ tối đa là một triệu đồng/người/tháng. Mức hỗ trợ được tính theo tháng, thời gian học thực tế của từng nghề hoặc từng khóa học, nhưng không quá 6 tháng. Với quy định này, Hà Nam đã có 243 người được hỗ trợ học nghề với số tiền 730 triệu đồng; 6.014 người được tư vấn, giới thiệu việc làm, trong đó số người được giới thiệu việc làm là trên 1.900 người.
Ông Phạm Xuân Sơn, Trưởng phòng Chính sách bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm Xã hội tỉnh cho rằng, BHTN thực sự là phao cứu sinh đối với người lao động và đơn vị sử dụng lao động khi xảy ra các biến cố. Đặc biệt trong thời điểm dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp kéo dài, ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống xã hội, ý nghĩa của BHTN càng rõ ràng hơn. Song, cũng vì Covid-19 số người đề nghị hưởng TCTN tăng cao, có nhiều trường hợp đã lạm dụng, trục lợi chính sách, buộc các đơn vị chức năng phải mạnh tay, cứng rắn trong xử lý, thu hồi.
Từ nhiều năm nay, Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh là đơn vị thực hiện thu hồi tiền TCTN hưởng sai, ông Nguyễn Quang Tuấn, Giám đốc Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh chia sẻ: Bản thân người lao động chưa ý thức hết các quy định của pháp luật về BHTN nên vẫn nộp hồ sơ hưởng TCTN trong khi đã có việc làm mới, dẫn đến việc trục lợi BHTN như vừa tham gia đóng BHXH, vừa hưởng TCTN. Rồi, theo quy định của Nghị định 61/2020/NĐ-CP, trong thời hạn 3 ngày kể từ ngày có việc làm mới, người lao động phải thông báo cho Trung tâm Dịch vụ việc làm, nhưng thực tế các doanh nghiệp trả hợp đồng cho người lao động muộn nên người lao động không kịp khai báo với trung tâm. Từ đó làm ảnh hưởng đến quyền lợi của người lao động, không được bảo lưu sổ hằng tháng đóng BHXH… Hằng ngày, có hàng trăm lượt lao động đến trung tâm để tư vấn về BHTN, xin hưởng TCTN, chúng tôi đã phải giải thích và giải quyết nhiều vấn đề nảy sinh.
Thực tế, trong những năm qua, không năm nào đơn vị này không phải thực hiện truy thu tiền TCTN hưởng sai. Riêng năm 2020, chỉ trong 9 tháng đầu năm, số tiền truy hưởng sai TCTN lên tới trên 400 triệu đồng. Vẫn còn nhiều trường hợp trốn khỏi nơi cư trú, không tham gia thị trường lao động chính thức, đi làm ăn xa… gây khó khăn cho đơn vị trong quá trình thực hiện truy hồi. Bằng nhiều biện pháp, trong đó phối hợp chặt chẽ với BHXH tỉnh rà soát tình hình thực hiện Bộ luật Lao động và Luật Bảo hiểm xã hội của doanh nghiệp, Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh đã phát hiện hàng trăm trường hợp có dấu hiệu trục lợi BHTN, hưởng sai quy định tiền TCTN. Ông Tuấn cho biết thêm: Tình trạng doanh nghiệp không thông báo với người lao động được ký hợp đồng vì tham gia BHXH trong thời gian thử việc nên người lao động không kịp thời thông báo cho trung tâm để làm thủ tục chấm dứt hưởng TCTN dẫn đến việc NLĐ vừa hưởng TCTN vừa tham gia đóng BHXH. Đơn vị đã tham mưu với Sở LĐ-TBXH hủy quyết định hưởng TCTN 73 trường hợp, phát hiện 11 trường hợp không đủ điều kiện hưởng TCTN khi nộp hồ sơ đến trung tâm.
Dự báo của Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh, số đối tượng đề nghị hưởng TCTN sẽ tiếp tục tăng do tác động của dịch bệnh Covid-19 làm cho doanh nghiệp phá sản hoặc tạm ngừng hoạt động sản xuất, kinh doanh kéo theo nhiều lao động mất việc làm. Vì vậy, bên cạnh việc thực hiện tốt chính sách TCTN của các cấp, ngành chức năng, người lao động cần nhận thức được rằng, trợ cấp BHTN theo quy định nhằm hỗ trợ NLĐ tìm kiếm việc làm, tư vấn việc làm… và họ cần tận dụng những quyền lợi này để sớm có việc làm, không bị gián đoạn thời gian đóng BHXH quá dài, ảnh hưởng đến quyền lợi hưởng các chế độ bảo hiểm sau này. Người lao động cũng cần có nhận thức sâu sắc hơn về quyền lợi tham gia BHXH của mình trong doanh nghiệp để có giải pháp khi gặp rủi ro vì doanh nghiệp phá sản, không thể chốt sổ BHXH do nợ đọng hoặc trốn đóng BHXH.
Giang Nam