Từ nhiều năm qua, Bình Lục cũng như các huyện, thị xã, thành phố trong tỉnh luôn chú trọng việc tổ chức xây dựng và thực hiện hương ước, quy ước làng xã, khu phố. Triển khai thực hiện hương ước, quy ước ở các khu dân cư trên địa bàn Bình Lục có bước chuyển biến tích cực: bộ mặt nông thôn có nhiều khởi sắc, an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội được giữ vững.
Để các hương ước, quy ước bám sát yêu cầu thực tế và triển khai thực hiện hiệu quả, UBND huyện Bình Lục đã chỉ đạo Phòng Văn hóa - Thông tin phối hợp với Phòng Tư pháp huyện tăng cường rà soát, hướng dẫn các xã, thị trấn xây dựng, sửa đổi, bổ sung hương ước, quy ước; bãi bỏ những hương ước, quy ước không còn phù hợp quy định của pháp luật và tình hình thực tế ở địa phương.
Đến nay, 100% thôn, làng, khu phố trong huyện đã xây dựng quy ước, hương ước, được UBND huyện thẩm định, phê duyệt và điều chỉnh phù hợp với các quy định hiện hành, điều kiện thực tế từng khu dân cư. Nội dung hương ước, quy ước đều tuân thủ các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước… Các hương ước được sửa đổi, bổ sung theo giai đoạn hoặc theo năm để phù hợp với tình hình thực tế. Nhiều địa phương đã đưa hương ước vào cuộc sống, phát huy được vai trò là công cụ quản lý, điều chỉnh hành vi ứng xử trong cộng đồng dân cư. Từ đó tạo nên môi trường văn hóa nông thôn mới văn minh, hiện đại.
Sổ hương ước xã Cao Cái.
Việc tự giác chấp hành quy ước, hương ước ngày càng phát triển sâu rộng, đạt được nhiều thành tựu, góp phần quan trọng vào công cuộc đổi mới, phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội ở Bình Lục. Các địa phương trong huyện đã vận dụng, phát huy vai trò các thiết chế xã hội của cộng đồng như thiết chế gia đình, dòng họ, liên gia, tổ tự quản; các phong tục tập quán tốt đẹp của cộng đồng. Qua đó, góp phần phòng chống các tệ nạn xã hội, đoàn kết cộng đồng dân cư, giải quyết các tranh chấp, mâu thuẫn nảy sinh trong cuộc sống sinh hoạt hằng ngày. Bên cạnh đó, hương ước còn góp phần tích cực phát huy tốt vai trò tự quản của cộng đồng, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh trật tự, xây dựng nếp sống văn minh. Do vậy, tỷ lệ gia đình văn hóa, thôn văn hóa trong huyện tăng dần. Nhiều công trình giao thông liên thôn, xã hay nhà văn hóa, sân thể thao được nhân dân đóng góp tiền, hiến đất và ngày công xây dựng.
Việc cưới, việc tang và lễ hội đã đi vào nền nếp, nhiều hủ tục lạc hậu, tốn kém, phiền hà được loại bỏ, nhân dân từng bước tiếp nhận và thực hiện những tập tục, nghi lễ tiến bộ, văn minh, làm cho việc cưới, việc tang và lễ hội thực sự lành mạnh, tiết kiệm, trang trọng, ý nghĩa phù hợp với nét đẹp truyền thống của địa phương. Các giá trị văn hóa truyền thống vật thể và phi vật thể được bảo tồn và phát huy.
Ngoài ra, hương ước ở các thôn làng, tổ phố ở Bình Lục còn đề cập đến những vấn đề thiết thực như: thực hiện bình đẳng giới, tôn trọng lẫn nhau, cùng nhau nuôi dạy con cháu chăm ngoan học tốt, không để xảy ra hành vi bạo lực gia đình; có trách nhiệm xây dựng gia đình đạt chuẩn gia đình văn hóa, duy trì nền nếp, phong tục tập quán truyền thống, vươn lên làm kinh tế giỏi... Qua đó, nhiều chuẩn mực đạo đức mới được hình thành như: đạo đức trong kinh doanh, trong việc bảo vệ môi trường, an ninh trật tự, an toàn giao thông...
Làng nghề rượu Vọc thuộc xã Vũ Bản.
Điển hình như hương ước của làng nghề truyền thống rượu Vọc (xã Vũ Bản) quy định rõ: “Rượu chỉ được dùng men thuốc bắc, nấu với gạo đặc sản của quê hương, nghiêm cấm việc sản xuất rượu kém chất lượng làm ảnh hưởng đến uy tín của làng”. Hương ước của một số thôn, làng còn đề cập đến việc bảo vệ Tổ quốc là nghĩa vụ thiêng liêng và quyền cao quý của mỗi công dân, vì vậy, người dân trong thôn phải chấp hành nghiêm Luật Nghĩa vụ quân sự, con em khi đến tuổi phải thực hiện đăng ký, khám tuyển; không trốn tránh, đào, bỏ ngũ. Hoặc đề cao tinh thần trách nhiệm của cá nhân, gắn kết cá nhân với cộng đồng, giữ gìn mối quan hệ láng giềng thân thiện, đoàn kết, giúp đỡ nhau trong sinh hoạt, lúc khó khăn hoạn nạn, giải quyết tốt các mâu thuẫn và quyền lợi trong thôn với ý thức xây dựng tình làng nghĩa xóm chân thành, thẳng thắn, tế nhị, trung thực, dân chủ và bình đẳng…
Hầu hết các bản hương ước ở Bình Lục ngày càng có tính kế thừa "gạn đục khơi trong", đều hướng vào mục tiêu "dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh", do vậy hợp lòng dân, được dân chấp nhận, tự nguyện tuân thủ, làm theo và giành được nhiều kết quả tốt đẹp, góp phần giữ gìn, phát huy những phong tục, tập quán tốt đẹp và truyền thống văn hóa trên địa bàn huyện.
Thời gian tới, cấp ủy, chính quyền huyện Bình Lục tiếp tục tuyên truyền các văn bản pháp luật về xây dựng và triển khai thực hiện hương ước; tạo điều kiện để nhân dân tham gia xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước gắn với việc thực hiện phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” và xây dựng nông thôn mới; đưa tiêu chí xây dựng, thực hiện hương ước vào bình xét gia đình văn hóa, làng văn hóa; tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước tại các địa phương; chỉ đạo rà soát, kịp thời sửa đổi, bổ sung, thẩm định, phê duyệt hương ước, quy ước bảo đảm chất lượng, góp phần phát huy vai trò của hương ước, quy ước trong quản lý xã hội tại cộng đồng dân cư.
Hoàng Oanh