Ảnh nghệ thuật là một trong những “kênh” quảng bá khá hữu hiệu về văn hóa, phong cảnh, con người, ẩm thực… của các vùng, miền, địa phương. Phát huy thế mạnh này, những năm qua các nghệ sỹ nhiếp ảnh (NSNA) chuyên và không chuyên của tỉnh và trên cả nước đã chụp và giới thiệu nhiều bức ảnh đẹp về phong cảnh, làng nghề, ẩm thực, sinh hoạt văn hóa... của Hà Nam, qua đó lan tỏa vẻ đẹp, văn hóa, truyền thống của mảnh đất núi Đọi, sông Châu tới đông đảo người dân trong nước và bạn bè quốc tế.
Trong một lần chuyện trò, khi nói về bức ảnh “Thi vẽ trâu trong Lễ hội Tịch Điền” của tác giả Đăng Thanh (Hà Nội)- bức ảnh đạt giải Nhất Cuộc thi Ảnh đẹp Du lịch Hà Nam lần thứ 2 do Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức, NSNA Ngân Liên (hội viên Liên đoàn Nghệ thuật Nhiếp ảnh thế giới FIAP; hội viên Hội Nghệ sỹ Nhiếp ảnh Việt Nam, Chi hội trưởng Chi hội nhiếp ảnh Việt Nam tại Hà Nam, đồng thời trong Ban Giám khảo cuộc thi) tâm đắc: Thật xuất sắc! Vẽ trâu tại Lễ hội Tịch điền đã có rất nhiều nghệ sỹ chụp ở nhiều góc khác nhau, và đã có nhiều ảnh đẹp. Đề tài tưởng cũ, nhàm, khó khai thác được những cái mới. Nhưng Đăng Thanh đã hạ thấp ống kính xuống, chớp được khoảnh khắc tuyệt vời, sống động nhất, cả về động tác của chủ thể cũng như ánh sáng để đặc tả một cách ấn tượng nhất “chú” trâu và cô họa sỹ để có được bức ảnh đầy cảm xúc. Đôi mắt hiền từ của “chú” trâu, động tác cuộn lưỡi liếm mũi vô cùng sống động và tự nhiên. Rồi vẻ mặt vô cùng tập trung, thích thú và những lọn tóc bay bay trong hương gió mùa xuân của cô họa sỹ, bàn tay và động tác đưa cọ vẽ, tất cả đều sống động, tự nhiên, tràn đầy cảm xúc thăng hoa. Một lễ hội lớn diễn ra trong một không gian rộng, có rất nhiều hoạt động, nhưng chỉ một “lát cắt” nhỏ và nghệ thuật nhiếp ảnh, tài năng của người nghệ sỹ đã tạo nên ấn tượng cho người xem về Lễ hội Tịch điền cũng như quê hương Hà Nam.
Bức ảnh Thi vẽ trâu trong Lễ hội Tịch điền được phóng to và dựng cạnh trục quốc lộ 1A để quảng bá vẻ đẹp của Hà Nam.
Hoặc như bức ảnh “Cá kho làng Vũ Đại” của NSNA Ngân Liên, tác phẩm được trao 2 Huy chương Vàng quốc tế cũng thực sự là một “lát cắt” thú vị, ấn tượng trong mảng màu văn hóa rộng lớn, đa dạng, sâu sắc của vùng đất đồng chiêm. Bức ảnh chụp cảnh kho cá ở Hòa Hậu (Lý Nhân) với bếp kho củi nhãn đượm hồng ánh lửa, những niêu cá nghi ngút bốc khói, người phụ nữ trong trang phục bảo hộ kín mít tập trung với công việc của mình. Bên cạnh các yếu tố về nghệ thuật, như bố cục, ánh sáng, màu sắc,… bức ảnh được đánh giá cao về sự độc đáo và tính chân thực. Các giám khảo quốc tế không chỉ bị thuyết phục bởi tính nghệ thuật của bức ảnh, mà còn bị thu hút bởi một hoạt động độc đáo, thú vị trong đời sống của người dân một vùng quê của Việt Nam và xa hơn, sâu hơn ẩn phía sau là một nền văn hóa đồng chiêm rực rỡ, sâu sắc, hiếm có. Một bức ảnh nhưng đã lan tỏa được rất nhiều giá trị, truyền đi rất nhiều thông điệp đến người xem và bạn bè quốc tế.
NSNA Ngân Liên cho rằng, về phong cảnh, Hà Nam không có những đại cảnh, thể hiện vẻ đẹp hùng vỹ như nhiều địa phương khác. Nhưng Hà Nam có nhiều cảnh đẹp đậm đà bản sắc đồng chiêm, có nền văn hóa phong phú, độc đáo. Các NSNA đã biết chọn lọc, cắt những lát nhỏ để có những bức ảnh ấn tượng quảng bá về văn hóa, con người, truyền thống, cảnh đẹp… của Hà Nam với bạn bè trong nước và quốc tế. Những “lát cắt” nghệ thuật thật sống động, rực rỡ!
Về phong cảnh, nhiều điểm được các NSNA thường xuyên lui tới như núi Đọi, ba dòng sông (sông Châu, sông Đáy, sông Nhuệ); Kẽm Trống; cầu sắt Đọ Xá; cầu Châu Giang, đền Lảnh Giang; hệ thống di tích đình, chùa, làng cổ Lạc Nhuế; Khu lưu niệm Cát Tường… gần đây là các địa điểm như Khu tâm linh Lam Hạ; Tam Chúc, chùa Địa Tạng Phi Lai… Làng nghề có: trống Đọi Tam, thêu ren Thanh Hà, gốm Quyết Thành, lụa Nha Xá… Ẩm thực có: cá kho Hòa Hậu, bánh cuốn chả quạt Phủ Lý… Sinh hoạt văn hóa cộng đồng, điểm đến là các lễ hội, gần đây có phố đi bộ ở thành phố Phủ Lý, thị xã Duy Tiên…
Tác phẩm Cá kho làng Vũ Đại của NSNA Ngân Liên đoạt 2 Huy chương Vàng quốc tế.
Để thúc đẩy phong trào sáng tác, hằng năm Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh tổ chức, hoặc phối hợp tổ chức các cuộc thi hoặc triển lãm ảnh nghệ thuật của các nghệ sỹ chuyên và không chuyên trên địa bàn tỉnh. Các NSNA của tỉnh cũng thường xuyên tham gia các cuộc thi, triển lãm nhiếp ảnh của khu vực và toàn quốc, quốc tế.
Mấy năm gần đây Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với Hội Văn học Nghệ thuật duy trì tổ chức Cuộc thi Ảnh đẹp Du lịch Hà Nam, thu hút nhiều NSNA trong, ngoài tỉnh đến khai thác và giới thiệu vẻ đẹp của Hà Nam. Những bức ảnh xuất sắc của cuộc thi được chọn làm hình ảnh phục vụ công tác quảng bá, xúc tiến du lịch: in phóng to treo dọc trục quốc lộ 1A đoạn chạy qua thành phố Phủ Lý để giới thiệu với du khách khi đi qua Hà Nam. Qua các cuộc thi, triển lãm đã góp phần thúc đẩy phong trào sáng tác ảnh nghệ thuật trong tỉnh, thu hút các NSNA trong cả nước đến Hà Nam chiêm ngưỡng những cảnh đẹp, phong tục văn hóa độc đáo và ghi lại những bức ảnh để quảng bá.
Dù đã đạt được hiệu quả bước đầu trong quảng bá vẻ đẹp, văn hóa của Hà Nam qua những bức ảnh nghệ thuật, tuy nhiên theo ý kiến của một số NSNA cần có sự quan tâm hơn nữa để tạo động lực cho các nghệ sỹ và thúc đẩy phong trào sáng tác phát triển. Có ý kiến cho rằng tỉnh cần biểu dương, khen thưởng các tác giả có ảnh đoạt giải thưởng khu vực, quốc tế, quảng bá tác phẩm này một cách rộng rãi để phát huy giá trị của bức ảnh.
Hiện tại các tác giả, tác phẩm đoạt giải quốc tế chủ yếu chỉ người trong nghề biết. Sau các cuộc thi, tác phẩm rơi vào tình trạng “nằm trong kho” của tác giả, rất lãng phí. Bên cạnh đó cần tổ chức các cuộc thi ảnh nghệ thuật quy mô hơn, mời đông đảo các NSNA từ nhiều vùng miền và cần có sự hỗ trợ tạo điều kiện cho các nghệ sỹ trong quá trình sáng tác tại tỉnh (ví dụ lo chỗ ở, đưa các nghệ sỹ đến một số điểm du lịch, làng nghề… và có sự bố trí, chuẩn bị trước để họ thuận tiện trong sáng tác). Qua đó phát huy lợi thế của nhiếp ảnh trong lan tỏa vẻ đẹp phục vụ cho phát triển du lịch của Hà Nam.
Đỗ Hồng