Bích Nhạn là diễn viên Đoàn Nghê thuật Chèo Hà Nam (Trung tâm Văn hóa Nghệ thuật tỉnh), sinh ra và lớn lên ở quê lúa Thái Bình - một trong những chiếng chèo nổi tiếng Bắc Bộ. Sinh ra trong gia đình có bố là nghệ sĩ, soạn giả chèo Bùi Văn Nhân và mẹ là diễn viên của Nhà hát Chèo Thái Bình nên Bích Nhạn đến với chèo như một lẽ tự nhiên. Gắn bó với Chèo từ bé theo những vở diễn của bố mẹ, những lời ca, điệu hát đã ngấm vào Bích Nhạn từ lúc nào không hay.
Trong trí nhớ của Bích Nhạn, lúc còn bé hay được theo mẹ đi lưu diễn ở các nơi trong tỉnh, biểu diễn chèo lúc đó đúng với tính chất chèo cổ là diễn ở sân đình, trên những chiếu hoa. Những vở chèo chật kín người xem, các nghệ sĩ say sưa biểu diễn đã nhen nhóm tình yêu với bộ môn nghệ thuật truyền thống này trong Bích Nhạn. Ban đầu, vì bố là nhạc công đàn Tam thập lục, Bích Nhạn được bố dạy đánh nhạc cụ này.
Mặc dù thuần thục đàn Tam thập lục, nhưng thấy con gái thích hát chèo hơn và hát đúng làn điệu, có cảm xúc nên để nuôi dưỡng và phát triển tài năng cho con, hết năm lớp 9 Bích Nhạn đã được bố cho theo học Trường Trung cấp Văn hóa Nghệ thuật Thái Bình (nay là Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Thái Bình). Sau 3 năm theo học, Bích Nhạn đã cầm tấm bằng giỏi duy nhất của khóa đào tạo diễn viên chèo năm ấy. Với tấm bằng này, Bích Nhạn đã được tuyển chọn vào Đoàn Chèo Tổng cục Hậu cần (nay là Nhà hát Chèo Quân đội).
Diễn viên Bích Nhạn nhận Danh hiệu nghệ sỹ Ưu tú. Ảnh: Bình Nguyên
Hơn một năm theo đoàn, nhưng vì tình yêu với chàng trai làng chèo Khuốc (Đông Hưng, Thái Bình), Bích Nhạn đã theo chồng là nhạc công Quách Mạnh Hoàn về công tác tại Đoàn Nghệ thuật Chèo Hà Nam khi anh được tuyển chọn về đây đầu những năm 2000. Là một diễn viên có thực lực nhưng với tinh thần cầu thị, Bích Nhạn luôn luôn học hỏi các lớp diễn viên đàn anh, đàn chị và đồng nghiệp. Người có ảnh hưởng nhiều nhất đến Bích Nhạn là NSND Lương Duyên và NSƯT Hải Yến. Nhờ sự dìu dắt đó, Bích Nhạn đã dày dạn hơn trong kỹ thuật hát và kỹ thuật biểu diễn Chèo…
Để duy trì và nâng cao nghệ thuật hát của bản thân, Bích Nhạn còn luôn chủ động học ở các nghệ sĩ lớn khi họ về dựng vở và làm đạo diễn cho Đoàn, như: NSND Khắc Tư, NSND Minh Thu, NSƯT Lê Tùng (Nhà hát Chèo Việt Nam), NSND Trịnh Thúy Mùi (Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam), NSND Tự Long (Nhà hát Chèo Quân đội)… Với phong cách biểu diễn giản dị nhưng không kém phần lãng mạn và tinh tế, Bích Nhạn luôn luôn được giao những vai đào thương, đào chính gắn bó với những làn điệu chèo trữ tình, mượt mà say đắm lòng người.
Bích Nhạn cho biết, đến thời điểm này em đã tham gia hàng trăm chương trình nghệ thuật tổng hợp, sân khấu với những trích đoạn, vở diễn chèo đặc sắc, biểu diễn phục vụ nhiệm vụ chính trị và phục vụ nhân dân, đáp ứng nhu cầu thưởng thức nghệ thuật của nhân dân trong tỉnh và trên khắp cả nước. Tham gia các vở diễn trong các kỳ liên hoan, cuộc thi sân khấu Chèo chuyên nghiệp toàn quốc do Cục Nghệ thuật biểu diễn – Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức, với bất cứ vai diễn nào được lãnh đạo đơn vị, đạo diễn phân công đảm nhiệm, em luôn ý thức nêu cao tinh thần trách nhiệm, dày công nghiên cứu kịch bản, tìm hiểu kỹ về nhân vật mình đảm nhiệm.
Được sự giúp đỡ, chỉ bảo tận tình của ekip sáng tạo, cộng với sự nỗ lực, chăm chỉ tập luyện của bản thân, sự phối hợp ăn ý của các bạn diễn, em đã thể hiện xuất sắc vai diễn của mình, đạt được những thành tích đáng kể, góp phần vào thành tích chung của đơn vị, của ngành. Trong những thành tích đó, nổi bật nhất là Huy chương Vàng vai diễn “nàng Thi” trong vở chèo “Huyền tích Thi Sơn” Cuộc thi Nghệ thuật sân khấu Chèo chuyên nghiệp toàn quốc năm 2016 tại Ninh Bình; Huy chương Vàng vai diễn “Công chúa Lý An Quốc” trong vở chèo “Bà Chúa Kho” tại Liên hoan Chèo toàn quốc năm 2019 tại Bắc Giang; Huy chương Bạc vai diễn “Duyên” trong vở chèo “Hoa đồng nội” tại Hội diễn sân khấu Chèo chuyên nghiệp toàn quốc năm 2005 tổ chức tại Quảng Ninh.
Bên cạnh việc đảm nhiệm các vai diễn, Bích Nhạn còn được lãnh đạo đơn vị tin tưởng giao cho xây dựng các chương trình, kế hoạch tổ chức các liên hoan, hội diễn nghệ thuật quần chúng, dàn dựng và biểu diễn các chương trình văn nghệ; trực tiếp phụ trách theo dõi, hướng dẫn phát triển phong trào văn hóa, văn nghệ huyện Kim Bảng; hướng dẫn, giúp đỡ các câu lạc bộ dân ca và chèo, các chiếu chèo ở cơ sở nâng cao chất lượng hoạt động, phát triển hội viên, thực hiện truyền nghề nhằm phát triển phong trào văn hóa, văn nghệ ở cơ sở, nhất là lĩnh vực nghệ thuật truyền thống hát Chèo.
Tham gia phụ trách, giảng dạy, truyền nghề cho lớp diễn viên trẻ, trực tiếp quản lý, giảng dạy lớp học sinh đối tượng I, thuộc Đề án Tuyển sinh, đào tạo diễn viên, nhạc công Nhà hát Chèo giai đoạn 2014-2020 là các em học sinh có năng khiếu chèo được tuyển chọn từ các trường tiểu học, trung học cơ sở thuộc hai tỉnh Hà Nam và Ninh Bình, đào tạo tại đơn vị, nhằm gìn giữ và phát huy giá trị nghệ thuật truyền thống của tỉnh, của đất nước.
Ghi nhận những cống hiến trong bảo tồn và phát huy giá trị môn nghệ thuật Chèo, Bích Nhạn đã được trao tặng Danh hiệu NSƯT tại Lễ trao tặng Danh hiệu NSND, NSƯT lần thứ 10 vừa được diễn ra tại Hà Nội. Với Bích Nhạn danh hiệu này chính là sự ghi nhận những nỗ lực phấn đấu trong hơn 20 năm làm nghệ thuật; đồng thời đây cũng là động lực, để em có những vai diễn tốt hơn nữa, xứng đáng với danh hiệu được trao tặng.
Chu Bình