Sản xuất vụ lúa xuân hiện nay có sự thay đổi đáng kể qua việc chuyển dịch cơ cấu giống. Lúa chất lượng đang dần thay thế lúa lai, đóng vai trò chủ lực trên đồng ruộng. Hướng đi này giúp nâng cao hiệu quả trong sản xuất, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng đang hướng đến sản phẩm chất lượng.
Tìm hiểu tại thị xã Duy Tiên, sản xuất vụ lúa xuân đang có sự thay đổi mạnh mẽ về cơ cấu giống. Trong vụ xuân 2023, thị xã bố trí cơ cấu lúa chất lượng chiếm trên 50% diện tích, lúa lai giảm xuống còn hơn 30%, còn lại là các giống lúa thuần năng suất cao. Các giống lúa chất lượng thị trường ưa chuộng cũng được lựa chọn đưa vào cơ cấu, như: Bắc thơm số 7 kháng bạc lá (KBL), LT2 KBL, lúa nếp các loại… Những địa phương đưa lúa chất lượng vào gieo cấy nhiều, như: Xã Tiên Sơn, phường Yên Bắc, Châu Giang… Ngay vụ xuân năm 2022, lúa chất lượng hàng hóa đã chiếm 54,4% tổng diện tích gieo cấy của thị xã. Đây là một trong những yếu tố chủ lực giúp thị xã Duy Tiên giành được vụ lúa thắng lợi không chỉ về năng suất, mà giá trị tăng lên đáng kể so với trước.
Ông Phạm Văn Thập, Trưởng phòng Kinh tế thị xã cho biết: Sản phẩm lúa chất lượng đang chiếm ưu thế rõ rệt cả tiêu dùng nhỏ lẻ và thực hiện liên kết sản xuất với doanh nghiệp. Cùng với đó, giá bán của lúa chất lượng đều tăng 10 – 20% so với lúa thường. Phòng tham mưu với UBND thị xã xây dựng kế hoạch và chỉ đạo các địa phương từng bước mở rộng diện tích lúa chất lượng, sản xuất theo quy mô tập trung tạo ra sản phẩm hàng hóa.
Cũng như thị xã Duy Tiên, các địa phương khác trong tỉnh cũng đều hướng đến mở rộng diện tích lúa chất lượng trong vụ xuân thay thế dần lúa lai. Như huyện Thanh Liêm, địa phương vốn có diện tích đất ruộng trũng, trước đây lúa lai chiếm chủ yếu, nay lúa chất lượng đã được bố trí cấy hơn 45% diện tích. Hay tại huyện Bình Lục, lúa chất lượng chiếm tỷ lệ lớn nhất trong sản xuất vụ xuân. Nổi bật, xã La Sơn lúa chất lượng được người dân lựa chọn gieo cấy hơn 50% diện tích trong vụ xuân, lúa lai chỉ còn được cấy tại những chân ruộng quá trũng. Địa phương đã xây dựng vùng sản xuất lúa chất lượng hữu cơ để cung cấp ra thị trường phục vụ khách hàng có thu nhập cao. Theo ông Nguyễn Hữu Dực, Giám đốc HTXDVNN La Sơn, cơ cấu giống lúa tại địa phương được chuyển đổi theo nhu cầu tiêu dùng của thị trường. Nếu vẫn duy trì diện tích lúa lai tuy năng suất cao hơn, nhưng rất khó bán và giá lại giảm bình quân hơn 2 nghìn đồng so với lúa chất lượng.
Đối với sản xuất vụ lúa xuân của tỉnh, cơ cấu giống được bố trí giảm tỷ lệ lúa lai, tăng lúa chất lượng lên hơn 45%. Ngành nông nghiệp định hướng lúa chất lượng được quy hoạch vùng sản xuất quy mô tập trung trên cùng cánh đồng, cùng quy trình chăm sóc. Những cánh đồng mẫu được bố trí sản xuất lúa chất lượng liên kết tiêu thụ sản phẩm với doanh nghiệp, đại lý thu mua, chế biến.
Trao đổi về chuyển đổi cơ cấu giống lúa theo hướng chất lượng, ông Nguyễn Hải Nam, Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt, bảo vệ thực vật và kiểm lâm (Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) cho biết: Việc tăng tỷ lệ gieo cấy lúa chất lượng không chỉ vụ mùa mà cả vụ xuân là xu hướng tất yếu. Khi năng suất lúa đã đạt trần, cần phải có sự chuyển đổi để nâng cao giá trị. Đặc biệt, bộ giống lúa chất lượng hiện nay khá đa dạng, chống chịu sâu, bệnh tốt và đạt năng suất.
Người dân chọn mua giống lúa chất lượng chuẩn bị sản xuất vụ lúa xuân 2023 tại cửa hàng của Trung tâm dịch vụ nông nghiệp huyện Kim Bảng.
Thực tế cho thấy, việc chuyển đổi cơ cấu giống lúa trong vụ xuân đã đem lại hiệu quả rõ rệt. Chỉ cần so sánh về giá, giống lúa chất lượng chỉ bằng 50 – 60% lúa lai. Như vậy, 1 hộ cấy 1 mẫu lúa có thể giảm được khoảng hơn 300 nghìn đồng chi phí giống. Không những thế, giống lúa thuần được sản xuất trong nước chủ động được nguồn và ổn định về giá bán. Đã có thời gian khi lúa lai được gieo cấy nhiều trong vụ xuân, nguồn giống phụ thuộc chính vào Trung Quốc, người dân luôn gặp khó khăn, giá cao, thiếu ổn định. Gieo cấy lúa chất lượng không đòi hỏi thâm canh cao như lúa lai, giúp giảm được lượng phân bón nhất định trong điều kiện giá phân bón đang ở mức cao. Những giống lúa chất lượng hiện nay có độ thuần, thích nghi tốt với điều kiện đồng đất, khí hậu, chống chịu sâu, bệnh tốt. Quan trọng hơn, năng suất các giống lúa chất lượng hiện nay khá cao, phần lớn đạt từ 200 kg/sào trở lên, như: LT2 KBL, nếp 87, nếp 97… Giá bán lúa chất lượng luôn cao hơn từ 15 - 20% so với lúa lai và lúa thuần khác. Một ưu điểm nữa, sản phẩm lúa chất lượng dễ tiêu thụ hơn.
Theo mục tiêu đặt ra, đến năm 2025 lúa chất lượng chiếm trên 50% diện tích gieo cấy của tỉnh ở các vụ trong năm. Với việc chuyển đổi cơ cấu giống lúa trong vụ xuân đang được đẩy mạnh theo hướng chất lượng, khả năng mục tiêu sớm đạt được. Qua đó, hướng đến nền sản xuất hàng hóa, nâng cao giá trị và hiệu quả trên diện tích gieo cấy.
Mạnh Hùng