Theo Nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán, Tòa án Nhân dân (TAND) tối cao, từ ngày 1/7/2017, những bản án, quyết định của tòa án sẽ được công khai trên cổng thông tin điện tử (CTTĐT) của TAND các cấp sau khi chính thức có hiệu lực pháp luật 30 ngày.
Thư ký TAND tỉnh cập nhật quyết định, bản án có hiệu lực pháp luật.
Qua 2 năm triển khai chủ trương này trên địa bàn tỉnh cho thấy: Đây là động thái tích cực trong thực hiện cải cách hành chính tư pháp, công khai, minh bạch hoạt động xét xử, giúp cơ quan, tổ chức, công dân thuận lợi trong tiếp cận, giám sát, đánh giá các hoạt động của tòa án; đồng thời, nâng cao tinh thần trách nhiệm của thẩm phán trước phán quyết nhân danh Nhà nước.
Theo số liệu thống kê của TAND tỉnh, từ tháng 7/2017 đến nay, CTTĐT TAND tỉnh đã công bố gần 1.183 bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của TAND hai cấp, bao gồm các loại án: hình sự, dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh thương mại...
Để chủ trương công khai bản án, quyết định trên CTTĐT đáp ứng yêu cầu cải cách hành chính tư pháp, bảo đảm quyền tiếp cận thông tin, tăng cường sự giám sát của cơ quan, tổ chức, cá nhân đối với hoạt động xét xử, các bản án, quyết định công bố được TAND hai cấp trên địa bàn tỉnh thực hiện trên nguyên tắc: Tuân theo quy định của pháp luật về bảo đảm an ninh quốc gia, bí mật nhà nước, thuần phong mỹ tục, bí mật điều tra, bí mật công tác, bí mật nghề nghiệp, bí mật kinh doanh; bảo vệ đời sống riêng tư, bí mật cá nhân, bí mật gia đình, bảo vệ người dưới 18 tuổi; tôn trọng các quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân; việc công bố bản án, quyết định không được xâm phạm lợi ích nhà nước, lợi ích công cộng, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân...
Một kết quả đáng ghi nhận trong việc thực hiện chủ trương công khai bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật ở TAND hai cấp trên địa bàn tỉnh, đó là chất lượng đội ngũ cán bộ tòa án, đặc biệt là thẩm phán đã được nâng lên một bước. Để nội dung một bản án, quyết định thật sự chất lượng, trong suốt các khâu hoạt động tố tụng, thẩm phán nghiêm túc nghiên cứu tài liệu, chứng cứ bảo đảm đầy đủ, khách quan, áp dụng pháp luật chính xác.
Hình thức bản án cũng có nhiều đổi mới, bảo đảm trình bày đúng quy định, văn phong, lập luận chuẩn mực, không trùng lặp thông tin mã hóa, không làm thay đổi nội dung của các bản án, quyết định.
Cũng từ việc công khai bản án, quyết định, TAND hai cấp có cơ sở đánh giá, phân loại, quy hoạch, phát triển cán bộ, thẩm phán cũng như sàng lọc những thẩm phán yếu về chuyên môn, thiếu trách nhiệm. Từ đó, đưa ra những giải pháp phù hợp nâng cao chất lượng đội ngũ thẩm phán, định hướng đào tạo, bồi dưỡng về chuyên môn nghiệp vụ, ban hành những quy định để giải quyết các tồn tại, vướng mắc trong áp dụng pháp luật vào hoạt động xét xử.
Đội ngũ thẩm phán TAND hai cấp luôn chủ động tìm giải pháp nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, nâng cao chất lượng viết bản án, coi trọng việc thường xuyên tổ chức phiên tòa rút kinh nghiệm từ thực tiễn xét xử; tham gia lớp tập huấn bồi dưỡng kỹ năng “viết bản án”… Đặc biệt, thông qua việc công khai bản án, quyết định của tòa án góp phần ngăn ngừa, hạn chế hiện tượng tham nhũng, tiêu cực trong công tác xét xử, đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp.
Ông Nguyễn Quang Ái, Chánh án TAND huyện Thanh Liêm cho biết: Việc công khai bản án, quyết định trên CTTĐT của ngành là hết sức cần thiết, không chỉ minh bạch hoạt động xét xử, mà còn giúp đội ngũ thẩm phán không ngừng trau dồi, nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, bảo đảm quá trình giải quyết, xét xử các vụ án tuân thủ đúng quy định của pháp luật, công bằng, nghiêm minh.
Quá trình viết bản án, mỗi thẩm phán luôn cân nhắc, thận trọng trong từng câu chữ, đánh giá, phân tích, lập luận sắc bén hơn. Đồng thời, hội đồng xét xử thận trọng hơn khi xét xử, luận tội, tuân thủ pháp luật tốt hơn để có những bản án đúng người, đúng tội và đúng pháp luật, bởi mỗi quyết định của hội đồng xét xử khi được công khai sẽ có tác động không chỉ đối với bị cáo, mà còn đối với toàn xã hội. Chính vì vậy, việc công bố bản án, quyết định tuy mới triển khai trong thời gian ngắn nhưng đã mang lại hiệu quả thiết thực, chất lượng hoạt động xét xử các loại án của ngành đã nâng lên một bước, được dư luận nhân dân đánh giá cao.
Không chỉ minh bạch hoạt động xét xử của tòa án, việc công khai bản án, quyết định bước đầu được đánh giá là một trong những kênh tuyên truyền pháp luật hiệu quả, đưa pháp luật vào cuộc sống, giúp người dân dễ dàng tiếp cận hơn với những bản án, quyết định của tòa án, từ đó có những nhận thức sâu sắc về các hành vi trái với quy định của pháp luật để chủ động phòng, tránh.
Bên cạnh đó, các đương sự, cơ quan tố tụng, người dân, giới luật gia, luật sư, cơ quan truyền thông có thể giám sát hoạt động xét xử của tòa án; kịp thời phát hiện và phòng ngừa vi phạm, tham nhũng trong quá trình xét xử, giải quyết các vụ việc thuộc thẩm quyền.
Từ kết quả trên cho thấy: Việc công khai bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật của ngành tòa án là yêu cầu quan trọng nhằm tạo một bước chuyển quan trọng trong hoạt động cải cách hành chính tư pháp, điều kiện thuận lợi để toàn xã hội được tiếp cận thông tin, thực hiện giám sát hoạt động của tòa án cũng như công tác xét xử.
Lê Mai
Lê Mai