Chuyển biến tích cực trong công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá

Luật Phòng, chống tác hại (PCTH) của thuốc lá có hiệu lực từ năm 2013. Sau 10 năm thực hiện, công tác PCTH của thuốc lá trên địa bàn tỉnh đã được cấp ủy, chính quyền các cấp tập trung quan tâm trong lãnh đạo, chỉ đạo. Ban chỉ đạo (BCĐ) PCTH của thuốc lá các cấp xây dựng kế hoạch, có những hoạt động cụ thể, thiết thực. Ý thức của cán bộ, đảng viên, người dân về thực hiện các quy định của Luật ngày càng được nâng cao. Việc xây dựng môi trường sống, học tập, làm việc, không gian công cộng,... không khói thuốc ngày càng được triển khai rộng rãi, góp phần bảo vệ sức khỏe người dân.

Tỷ lệ hút thuốc lá ở người trưởng thành giảm

Sau khi Luật PCTH của thuốc lá có hiệu lực, tỉnh đã thành lập BCĐ PCTH của thuốc lá. BCĐ phân công nhiệm vụ cụ thể cho các sở, ban, ngành, đơn vị liên quan tại địa phương trong việc thực thi Luật PCTH của thuốc lá và giao Sở Y tế là cơ quan thường trực BCĐ tỉnh. UBND các huyện, thị xã, thành phố, các xã, thị trấn, phường cũng đã thành lập BCĐ với số lượng, thành phần phù hợp với địa phương và phân công cơ quan, đơn vị, cán bộ đầu mối triển khai, thực hiện công tác PCTH của thuốc lá trên địa bàn. Căn cứ Kế hoạch của UBND tỉnh, BCĐ PCTH của thuốc lá tỉnh, chính quyền các cấp, các sở, ban, ngành, cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp chỉ đạo các đơn vị trực thuộc triển khai các hoạt động PCTH của thuốc lá, tích cực xây dựng môi trường không khói thuốc lá tại các cơ quan, đơn vị, nhất là tại các cơ sở y tế, trường học.

Hằng năm, BCĐ PCTH của thuốc lá tỉnh kịp thời ban hành các văn bản chỉ đạo và kế hoạch tổ chức hoạt động PCTH của thuốc lá, chỉ đạo các hoạt động tăng cường tuyên truyền Luật PCTH của thuốc lá, truyền thông hưởng ứng Ngày Thế giới không hút thuốc lá, Tuần lễ Quốc gia không khói thuốc… Các sở, ban, ngành, UBND huyện, thị xã, thành phố căn cứ chức năng, nhiệm vụ đã ban hành văn bản hướng dẫn thực hiện hoạt động PCTH của thuốc lá, chú trọng lồng ghép  thực hiện quy định về PCTH của thuốc lá với quy chế văn hóa nơi công sở. Ngành Giáo dục thực hiện nghiêm quy định xây dựng trường học không khói thuốc. 100% cơ sở giáo dục thành lập BCĐ PCTH của thuốc lá, tổ chức cho cán bộ, giáo viên, nhân viên và học sinh ký cam kết không hút thuốc lá tại trường, niêm yết biển “Cấm hút thuốc lá” tại các vị trí dễ quan sát của lối ra vào, không để gạt tàn thuốc lá tại khu vực có quy định cấm hút thuốc lá. Căn cứ chức năng, nhiệm vụ, các tổ chức chính trị-xã hội, tổ chức nghề nghiệp lồng ghép các hoạt động PCTH của thuốc lá, bảo đảm việc thực thi nghiêm chỉnh Luật PCTH của thuốc lá, trước hết là trong phạm vi quản lý của ngành mình. Thực hiện xây dựng môi trường không khói thuốc lá trong các cơ quan đơn vị, đặc biệt là trong lực lượng quân đội, công an nhân dân, trong các công ty, xí nghiệp, khách sạn, nhà hàng và những nơi công cộng. 100% các đơn vị hành chính trên địa bàn tỉnh đưa nội dung Luật PCTH của thuốc lá vào nội quy, quy chế làm việc. Các doanh nghiệp cũng thường xuyên đôn đốc, nhắc nhở, cảnh cáo, xử lý các trường hợp vi phạm. Việc tuyên truyền nội dung PCTH của thuốc lá, Luật PCTH của thuốc lá đến toàn thể nhân viên, công nhân, người lao động tại các cơ quan, đơn vị và người dân được đẩy mạnh.

Cùng với đó, ngành chức năng tăng cường đẩy mạnh công tác chống buôn lậu thuốc lá, xử phạt nghiêm các hành vi vi phạm quy định về PCTH của thuốc lá. Các sở, ngành liên quan sắp xếp tổ chức, quy hoạch mạng lưới đại lý bán buôn, bán lẻ các sản phẩm thuốc lá. Các địa phương thực hiện kiểm tra, tư vấn, nhắc nhở các đại lý và cơ sở kinh doanh bán lẻ tại địa phương thực hiện các quy định về buôn bán thuốc lá, không nhập lậu buôn bán thuốc lá giả…

Các hoạt động khác trong thực hiện PCTH của thuốc lá cũng được BCĐ PCTH của thuốc lá các cấp quan tâm triển khai thực hiện.

Với những hoạt động tích cực, công tác PCTH của thuốc lá trên địa bàn tỉnh đã đạt được những kết quả khả quan. Năm 2018, Sở Y tế đã tham mưu thực hiện nghiên cứu đánh giá thực hiện Luật PCTH của thuốc lá trên địa bàn. Kết quả cho thấy, thực trạng hút thuốc lá ở người trưởng thành trên địa bàn tỉnh là 28,6%, tỷ lệ nam giới hút thuốc rất cao (55,5%), trong khi nữ giới chỉ có 0,8%. Tỷ lệ này cơ bản tương đương kết quả điều tra toàn cầu về tình hình sử dụng thuốc lá ở người trưởng thành hút thuốc lá tại Việt Nam (GATS, 2010 và 2015). Năm 2022, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Hà Nam tiếp tục tiến hành nghiên cứu mô tả thực trạng sử dụng thuốc lá ở người trưởng thành và công tác PCTH của thuốc lá tại tỉnh Hà Nam. Kết quả cho thấy, hiệu quả công tác PCTH của thuốc lá đã đạt được kết quả như kỳ vọng. Sự thay đổi về tỷ lệ hút thuốc, tỷ lệ nhận thức về tác hại thuốc lá, tỷ lệ hiểu biết về luật, tỷ lệ hút thuốc thụ động tại các địa điểm công cộng đều có chuyển biến tích cực. Tỷ lệ hút thuốc lá ở người trưởng thành giảm từ 28,6% năm 2018 xuống còn 14,3% vào năm 2022. Đồng thời, tỷ lệ hút thuốc lá thụ động giảm tại các địa điểm: tại nhà, cơ sở giáo dục, nhà hàng, khách sạn, quán ăn, phương tiện công cộng. Qua khảo sát, có 85,3% đã được nghe về Luật PCTH của thuốc lá và 81,1% ủng hộ việc tăng thuế thuốc lá. 96,1% cho rằng hút thuốc lá thụ động có thể mắc bệnh nguy hiểm. 97,7% đơn vị biết đến BCĐ PCTH của thuốc lá tỉnh. 95,3% các cơ quan, đơn vị có biển báo “Cấm hút thuốc”.

Tiếp tục khắc phục những khó khăn, tồn tại, xây dựng môi trường “không khói thuốc”

Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác PCTH của thuốc lá cũng vẫn còn khá nhiều tồn tại, khó khăn. Ví dụ về nhân lực thực hiện các hoạt động PCTH của thuốc lá hầu hết là kiêm nhiệm, kỹ năng còn hạn chế, đặc biệt là kỹ năng lập kế hoạch triển khai thực hiện các hoạt động PCTH của thuốc lá. Cán bộ tham gia công tác PCTH của thuốc lá của các sở, ban, ngành mới chỉ tập huấn trong thời gian ngắn nên việc nhân rộng cho các đơn vị trực thuộc còn hạn chế. Công tác lồng ghép tuyên truyền phổ biến pháp luật về PCTH của thuốc lá ở mỗi cơ quan, đơn vị gắn với chức năng nhiệm vụ được giao hiệu quả chưa cao. Kỹ năng lồng ghép nội dung tuyên truyền trong các hội nghị, hội thảo của cán bộ các cơ quan, đơn vị, địa phương chưa đạt được kết quả như mong đợi. Công tác phối hợp liên ngành còn hạn chế, hoạt động thanh kiểm tra và xử phạt vi phạm hành chính trong PCTH của thuốc lá chưa nhận được sự chấp thuận tốt của người vi phạm. Còn một số cơ quan, đơn vị chưa thực sự quan tâm đến công tác PCTH của thuốc lá...

Trên cơ sở phân tích những tồn tại, khó khăn, BCĐ PCTH của thuốc lá tỉnh đã đề ra các giải pháp cụ thể cho công tác PCTH của thuốc lá trong thời gian tới, trong đó đẩy mạnh công tác thanh kiểm tra quản lý các cơ sở kinh doanh buôn bán thuốc lá đồng thời hướng dẫn chi tiết trong kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm các quy định của Luật PCTH của thuốc lá. Xây dựng kế hoạch, chủ động huy động nguồn lực, bố trí ngân sách hằng năm đáp ứng yêu cầu của công tác PCTH của thuốc lá tại địa phương. Chỉ đạo các đơn vị, tổ chức đóng trên địa bàn tỉnh đưa nội dung PCTH của thuốc lá vào kế hoạch hoạt động hằng năm, quy định không hút thuốc lá tại nơi làm việc vào quy chế nội bộ của đơn vị. Chỉ đạo các địa phương tăng cường hướng dẫn, đôn đốc đưa vào hương ước, thực hiện quy định hạn chế hoặc không hút thuốc lá trong các đám cưới, đám tang, lễ hội trên địa bàn dân cư. Chủ động thành lập đoàn kiểm tra, giám sát việc thực hiện chính sách pháp luật về PCTH của thuốc lá tại địa phương. Bố trí lực lượng và phân công trách nhiệm cụ thể cho các tổ chức, cá nhân có liên quan trong việc xử lý vi phạm hành chính đối với hành vi vi phạm quy định về hút thuốc lá tại địa điểm có quy định cấm; hoạt động kinh doanh thuốc lá nhập lậu, thuốc lá giả. Tăng cường đổi mới các hoạt động tuyên truyền, phổ biến kiến thức về tác hại của thuốc lá, các quy định của Luật PCTH của thuốc lá, các văn bản hướng dẫn và các quy định xử phạt vi phạm trong PCTH của thuốc lá trên các phương tiện thông tin đại chúng, trang website của các đơn vị. Vận động cán bộ, công chức, viên chức, người lao động và người dân tham gia hoạt động PCTH của thuốc lá. BCĐ PCTH của thuốc lá tỉnh cũng đưa ra các giải pháp để giảm cung cấp, giảm nhu cầu các sản phẩm thuốc lá; các giải pháp để quản lý các sản phẩm thuốc lá mới (thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, shisha,…); các giải pháp về nguồn lực… Qua đó đưa Luật PCTH của thuốc lá ngày càng phát huy hiệu quả tích cực trong đời sống.

Đỗ Hồng