Cùng với dạy học theo hướng tích hợp, dạy học liên môn, việc dạy học theo định hướng giáo dục STEM đã được Trường THPT A Phủ Lý bắt đầu khởi động thực hiện từ năm học 2020-2021. Hiện, nhà trường đã chủ động xây dựng và triển khai nhiều hoạt động liên quan tới dạy học STEM, nhằm trang bị cho người học những kiến thức, kỹ năng cần thiết liên quan tới các lĩnh vực khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học vào giảng dạy.
Trước hết, bên cạnh việc cử đại diện giáo viên tham gia lớp tập huấn về dạy học theo định hướng giáo dục STEM do Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) tổ chức, nhà trường còn yêu cầu 100% giáo viên dạy các môn thuộc khối khoa học tự nhiên (KHTN) (gồm: Toán, Vật lý, Hóa học, Sinh học, Công nghệ) tham gia các buổi tập huấn do Sở GD&ĐT tổ chức về nội dung này.
Cô giáo Nguyễn Thị Vân, Phó Hiệu trưởng nhà trường cho biết: Sau các buổi tập huấn, đội ngũ giáo viên nhà trường đã có cái nhìn đúng đắn hơn về vị trí, vai trò và ý nghĩa của giáo dục STEM trong trường trung học, năng lực của cán bộ quản lý và giáo viên về việc tổ chức, quản lý, xây dựng và thực hiện dạy học theo phương thức giáo dục STEM cũng dần được nâng cao. Trên cơ sở đó đã thống nhất nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức thực hiện giáo dục STEM trong nhà trường…
Quá trình dạy học theo định hướng giáo dục STEM, giáo viên Trường THPT A Phủ Lý đã tổ chức được các hình thức dạy học phù hợp, khuyến khích và phát huy năng lực của học sinh.
Thực tế quá trình triển khai dạy học theo định hướng STEM tại Trường THPT A Phủ Lý cho thấy, mặc dù là một khái niệm giáo dục tương đối mới mẻ nhưng STEM khi được ứng dụng trong quá trình giảng dạy cơ bản đều phải được tổ chức thông qua cách giảng dạy tích hợp, liên môn nên chỉ cần giáo viên có sự chủ động, sáng tạo trong giảng dạy, tổ chức được các hoạt động giáo dục có tính ứng dụng, thực hành cho học sinh tham gia.
Chia sẻ về cách thức triển khai các giờ học, tiết học theo định hướng STEM, cô giáo Bùi Thị Kim Dung, giáo viên môn Hóa học, cho biết: Khi xác định tổ chức một tiết học theo định hướng STEM, giáo viên phải xây dựng được nội dung bài học theo chủ đề STEM gắn với việc giải quyết tương đối trọn vẹn một vấn đề, trong đó học sinh được tổ chức tham gia học tập một cách tích cực, chủ động và biết vận dụng kiến thức vừa học để giải quyết vấn đề đặt ra; thông qua đó góp phần hình thành phẩm chất năng lực cho học sinh. Tùy thuộc vào đặc thù từng môn học và điều kiện cơ sở vật chất, có thể áp dụng linh hoạt các hình thức tổ chức giáo dục STEM như: dạy các môn khoa học theo bài học STEM, tổ chức các hoạt động trải nghiệm STEM, tổ chức các hoạt động nghiên cứu khoa học kỹ thuật (KHKT).
Trong điều kiện nhà trường hiện nay, việc khởi động dạy học theo định hướng STEM chủ yếu là thực hiện dạy các môn khoa học theo bài học STEM, giáo viên thiết kế các bài học STEM để triển khai trong quá trình dạy học các môn học thuộc chương trình giáo dục phổ thông theo hướng tiếp cận tích hợp nội môn hoặc tích hợp liên môn. Học sinh thực hiện bài học STEM được chủ động nghiên cứu sách giáo khoa, tài liệu học tập để tiếp nhận và vận dụng kiến thức thông qua các hoạt động; lựa chọn giải pháp giải quyết vấn đề; thực hành thiết kế, chế tạo, thử nghiệm mẫu thiết kế; chia sẻ, thảo luận, hoàn thiện hoặc điều chỉnh mẫu thiết kế dưới sự hướng dẫn của giáo viên. Đội ngũ giáo viên sẽ trở thành người thiết kế hoạt động phù hợp với học sinh, có khả năng tích hợp, lồng ghép các kiến thức có liên quan để học sinh không chỉ hiểu biết về nguyên lý mà còn có thể áp dụng, thực hành, tạo ra được những sản phẩm hữu ích.
Song song với các phương pháp giáo dục truyền thống, giáo dục hiện hành, việc thực hiện dạy và học theo phương pháp giáo dục STEM khi được khởi động triển khai tại Trường THPT A Phủ Lý đã mang tới cho giáo viên và học sinh nhiều trải nghiệm bổ ích. Trong hầu hết hoạt động giáo dục được tổ chức, yếu tố thực hành và vận dụng kiến thức để tạo ra sản phẩm hoặc giải quyết các vấn đề của thực tiễn đã được phát huy tích cực, thậm chí còn được thực hiện trước khi cho học sinh tiếp cận với các kiến thức lý thuyết. Theo đó, không chỉ tạo sự hứng thú trong quá trình học tập của học sinh mà còn tạo cơ hội để học sinh thể hiện ưu thế nổi bật về kiến thức KHKT, công nghệ, toán học, khả năng sáng tạo, tư duy logic. Việc học theo phương pháp STEM là một cách học tổng hòa nhiều dạng kiến thức trong một thể tích hợp, có thể tạo ra khá nhiều tác dụng tích cực đối với học sinh cấp THPT trong việc lựa chọn nghề nghiệp trong tương lai. Nội dung bài học STEM nằm trong chương trình giáo dục phổ thông, gắn kết các vấn đề thực tiễn xã hội. Mới đây, nhà trường đã triển khai hoạt động tổ chức một số tiết dạy cho giáo viên các tổ, nhóm KHTN triển khai các bài học STEM. Qua đánh giá, việc dạy học của các giáo viên đã cơ bản đáp ứng yêu cầu theo quy trình thiết kế kĩ thuật bài học STEM với tiến trình các bước.
Dựa theo quy trình đó, giáo viên đã biết cấu trúc bài học STEM theo một số hoạt động chính: Xác định vấn đề hoặc yêu cầu chế tạo một sản phẩm ứng dụng gắn với nội dung bài học với các tiêu chí cụ thể; nghiên cứu kiến thức nền và đề xuất các giải pháp thiết kế đáp ứng các tiêu chí đã nêu; trình bày và thảo luận phương án thiết kế, sử dụng kiến thức nền để giải thích, chứng minh và lựa chọn, hoàn thiện phương án tốt nhất; chế tạo sản phẩm theo phương án thiết kế đã được lựa chọn; thử nghiệm và đánh giá trong quá trình chế tạo; trình bày và thảo luận về sản phẩm đã chế tạo; điều chỉnh, hoàn thiện thiết kế ban đầu.
Đặc biệt, trong các nội dung bài học STEM, phương pháp dạy học được giáo viên khai thác triệt để là hướng học sinh vào các hoạt động tìm tòi và khám phá, định hướng hành động theo các thiết kế mở, có sự chuyển giao và hợp tác, quyết định về giải pháp giải quyết vấn đề và thực hiện các hoạt động trao đổi thông tin. Đây chính là điểm mạnh khi áp dụng STEM vào giảng dạy khi giáo viên đã trao quyền chủ động tổ chức các tiết học cho học sinh, tiệm cận từng bước tới mục tiêu học để biết, học để làm, học để chung sống và học để khẳng định mình. Từ các giờ dạy của giáo viên, nhà trường còn tổ chức được buổi thảo luận sôi nổi, cởi mở để qua đó lãnh đạo nhà trường và giáo viên các tổ, nhóm chuyên môn nhận xét, đánh giá về quy trình, cách thức, trình tự, cách tổ chức giờ học, chuỗi hoạt động học tập của học sinh và đưa ra nhiều góp ý về cách khắc phục nhược điểm.
Theo kế hoạch, trong những năm học tới, cùng với việc phát triển hơn nữa việc dạy học theo định hướng giáo dục STEM, Trường THPT A Phủ Lý sẽ tăng cường hoạt động trải nghiệm STEM thông qua việc tổ chức các CLB hoặc các hoạt động trải nghiệm thực tế, thiết lập không gian trải nghiệm STEM trong nhà trường để học sinh khám phá các thí nghiệm, ứng dụng KHKT trong thực tiễn đời sống. Đồng thời, duy trì và đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu KHKT cho những học sinh có năng lực, sở thích nghiên cứu KHKT. Qua quá trình tổ chức dạy học các bài học STEM và hoạt động trải nghiệm STEM nhằm phát hiện các học sinh có năng khiếu để bồi dưỡng, tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh tham gia nghiên cứu KHKT.
Thanh Hà