Theo lộ trình, năm học 2022 - 2023 là năm học đầu tiên triển khai thực hiện chương trình Giáo dục phổ thông (CTGDPT) 2018 đối với lớp 10 cấp THPT. Ở giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp (lớp 10-12), CTGDPT 2018 có sự thay đổi rõ rệt so với chương trình hiện hành, học sinh không phải học 17 môn bắt buộc như hiện nay mà sẽ học 7 môn và hoạt động giáo dục bắt buộc và được tự chọn 5 môn khác. Trong đó, môn Nghệ thuật (gồm Mĩ thuật và Âm nhạc) là môn mới, nằm trong nhóm môn học sinh được lựa chọn theo sở thích hoặc theo định hướng nghề nghiệp tương lai.
Để thực hiện chương trình, hiện nay, ngành giáo dục và các trường THPT trên địa bàn Hà Nam đang tích cực chuẩn bị các điều kiện về cơ sở vật chất, đội ngũ, trang thiết bị, sách giáo khoa… Tuy nhiên, các trường THPT đang gặp nhiều khó khăn trong triển khai dạy học môn Nghệ thuật khi học sinh có nhu cầu, nguyện vọng đăng ký học.
Năm học 2022 - 2023, Trường THPT B Duy Tiên đã xây dựng chỉ tiêu tuyển sinh lớp 10 với 10 lớp và 400 học sinh. Hiện nay, căn cứ theo mục tiêu và các hướng dẫn thực hiện CTGDPT 2018, nhà trường đã dự kiến hình thành được 3 tổ hợp gồm: tổ hợp môn bắt buộc và nhóm các môn KHTN, Giáo dục kinh tế - Pháp luật, Tin học - Công nghệ; tổ hợp môn bắt buộc và nhóm các môn KHXH, Sinh học, Công nghệ; tổ hợp môn bắt buộc và môn Vật lý, Sinh học, Địa lý, Tin học, Công nghệ, Nghệ thuật, chuyên đề học tập. Các tổ hợp này sẽ được nhà trường tiếp tục nghiên cứu, chỉnh sửa bảo đảm phù hợp với nhu cầu, nguyện vọng của học sinh và quan trọng nhất là phù hợp với điều kiện thực tế nhà trường.
Theo thầy giáo Bùi Đức Thiện, Hiệu trưởng Trường THPT B Duy Tiên, đối với môn Nghệ thuật, đến thời điểm này, nhà trường cũng chưa có sự khảo sát, tìm hiểu nhu cầu của học sinh lớp 9 thuộc vùng tuyển sinh về việc lựa chọn đăng ký học môn học này nhưng chắc chắn sẽ có, tuy không nhiều. Khi đó, việc tổ chức dạy học môn Nghệ thuật sẽ rất khó khăn với nhà trường vì không có giáo viên, không có phòng học bộ môn. Việc phối hợp với các cơ sở giáo dục trên địa bàn về tăng cường giáo viên dạy môn Nghệ thuật cũng chưa có lời giải khả thi. Vì vậy, trong kế hoạch của nhà trường năm học 2022 - 2023 tạm thời chưa tổ chức dạy môn học này cho học sinh lớp 10.
Trong năm học 2022 - 2023, Trường THPT B Duy Tiên chưa có kế hoạch tổ chức dạy học môn Nghệ thuật theo CTGDPT 2018 cho học sinh lớp 10 do không có giáo viên.
Có thể thấy, môn học Nghệ thuật lần đầu tiên được thực hiện dạy, học ở cấp THPT nhằm hướng đến mục tiêu phát triển năng lực thẩm mỹ, âm nhạc, khả năng quan sát và nhận thức, sáng tạo và ứng dụng, phân tích và đánh giá cho học sinh. Chương trình môn học tiếp cận nội dung dựa trên kiến thức cốt lõi của nghệ thuật thị giác, thính giác; vừa bảo đảm dạy học tích hợp, vừa bảo đảm dạy học phân hóa và định hướng nghề nghiệp. Đồng thời, chú trọng đổi mới phương pháp, vận dụng đa dạng hình thức, không gian học tập, các chất liệu, vật liệu sưu tầm, tái sử dụng trong thực hành, sáng tạo. Thông qua lồng ghép thảo luận nghệ thuật và thực hành nghệ thuật, giúp học sinh đồng thời vừa là người sáng tạo nghệ thuật vừa là người thưởng thức nghệ thuật.
Về phía giáo viên dạy môn học này, căn cứ vào nội dung dạy học, yêu cầu cần đạt, thời lượng và đặc điểm của lớp học, chương trình mang tới những đòi hỏi mới về năng lực khi yêu cầu giáo viên phải biết linh hoạt sử dụng các quy trình âm nhạc, bao gồm: Nghe - đọc - tái hiện - phản ứng - sáng tạo - trình diễn - phân tích, đánh giá - ứng dụng một cách hiệu quả.
Hầu hết các nhà giáo đều khẳng định tầm quan trọng của môn học trong thực tiễn do hướng tới sự phù hợp với bản thân, đáp ứng nhu cầu thực tế cho những học sinh có sở thích, năng khiếu, thích ứng với xã hội, góp phần phát triển năng lực, tư duy của học sinh một cách toàn diện và đáp ứng tốt yêu cầu của giai đoạn định hướng nghề nghiệp tương lai của học sinh.
Mặc dù vậy, do không đủ các điều kiện dạy học môn học Nghệ thuật trong thực tế nên nhiều trường chủ trương thực hiện theo phương án định hướng học sinh lựa môn học nhằm đáp ứng điều kiện cơ sở vật chất và tình hình nhân lực hiện có hoặc dựa vào việc đăng ký môn học của học sinh để tính toán số lượng giáo viên cần thiết có thể hợp đồng thỉnh giảng hoặc liên kết với các trường trong địa bàn để hợp đồng thỉnh giảng giáo viên giảng dạy môn học này.
Với đặc thù của môn học, giáo viên văn hóa không thể dạy thay thế mà buộc phải có giáo viên chuyên ngành về âm nhạc, mỹ thuật đảm nhiệm. Trong khi đó, nguồn về đội ngũ giáo viên nghệ thuật hiện không có. Một giải pháp tình thế được đưa ra để giải quyết tạm thời cho bài toán giáo viên dạy môn Nghệ thuật là tăng cường giáo viên dạy âm nhạc và mỹ thuật của cấp THCS trên cùng địa bàn hỗ trợ cho các trường THPT.
Nhưng theo chia sẻ của một trưởng phòng giáo dục và đào tạo (GD&ĐT), việc làm này cũng không đơn giản bởi hiện nay các địa phương còn đang thiếu giáo viên âm nhạc, mỹ thuật cấp tiểu học, nhiều giáo viên âm nhạc, mỹ thuật cấp THCS đang phải dạy hỗ trợ cho các trường tiểu học. Thời lượng và số tiết dạy của giáo viên âm nhạc, mỹ thuật cấp THCS đã khá căng, nếu phải tăng cường hỗ trợ thêm cho cấp THPT sẽ gặp nhiều khó khăn.
Ngay như với quy mô của một trường liên cấp, dù tự bảo đảm được đội ngũ và cơ sở vật chất cho triển khai dạy học môn Nghệ thuật lớp 10 theo chương trình mới thì Trường THCS& THPT Nguyễn Tất Thành vẫn còn một số khó khăn nhất định.
Thầy giáo Trần Văn Thành, Phó Hiệu trưởng nhà trường cho biết: Nhà trường hiện có 1 giáo viên dạy môn Mỹ thuật, 2 giáo viên dạy môn Âm nhạc cấp THCS. Cả 3 giáo viên đều có trình độ đại học và trên đại học, đủ điều kiện dạy học môn Nghệ thuật cấp THPT. Bên cạnh đó, nhà trường có 1 phòng học mỹ thuật, 2 phòng học âm nhạc được đầu tư đầy đủ các trang thiết bị, dụng cụ, nhạc cụ phục vụ việc dạy và học. Do có số lớp ít, việc bố trí, phân công giáo viên dạy môn Nghệ thuật cả 2 cấp THCS và THPT cũng sẽ được cân đối hợp lý, bảo đảm đủ số giờ học của học sinh. Tuy vậy, cái khó ở đây chính là làm thế nào có thể xây dựng được phương án về tổ hợp môn tự chọn cho học sinh đăng ký một cách hợp lý nhất vì hiện nay đang có rất nhiều tổ hợp môn học tự chọn được Bộ GD&ĐT công bố khiến các nhà trường khá lúng túng.
Việc bố trí giáo viên dạy các môn tự chọn sẽ gặp khó khăn hơn khi có tổ hợp nhiều học sinh đăng ký, có tổ hợp ít học sinh đăng ký và các nhà trường không thể đáp ứng được tất cả các tổ hợp theo đăng ký của học sinh. Về vấn đề này, rất cần có sự định hướng môn học phù hợp với nghề nghiệp mà học sinh yêu thích sau khi tốt nghiệp THPT, bảo đảm hạn chế việc đăng ký tổ hợp môn tự chọn, trong đó có môn Nghệ thuật, không mục đích, tùy hứng, theo trào lưu.
Việc triển khai thực hiện CTGDPT 2018 cấp THPT nói chung, dạy môn Nghệ thuật lớp 10 nói riêng trong năm học 2022 - 2023 chắc chắn sẽ chưa hết khó khăn. Trước mắt, để khắc phục tình trạng thiếu giáo viên dạy các môn Nghệ thuật, bên cạnh sự chủ động xây dựng kế hoạch bố trí, điều động giáo viên bảo đảm cân đối, hợp lý giữa các trường; chỉ đạo các trường THPT chủ động hợp đồng với một số giáo viên âm nhạc, mỹ thuật đang dạy THCS trên địa bàn, nếu đủ điều kiện, ngành giáo dục và các nhà trường rất cần được bổ sung chỉ tiêu biên chế, đầu tư cơ sở vật chất thiết bị dạy học để từng bước nâng cao khả năng đáp ứng nhu cầu học tập ngày càng cao và đa dạng của học sinh.
Thanh Hà