Luật Công đoàn (sửa đổi) năm 2012 và Nghị định 191/2013/NĐ-CP của Chính phủ quy định các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp dù có hay chưa có tổ chức công đoàn cơ sở (CĐCS) đều có nghĩa vụ đóng kinh phí công đoàn (KPCĐ) nhưng đến nay công tác thu vẫn còn gặp nhiều khó khăn.
Cán bộ công đoàn chuyên trách cấp trên cơ sở, CĐCS trong doanh nghiệp có đông NLĐ tham gia lớp tập huấn công tác tài chính công đoàn do LĐLĐ tỉnh tổ chức.
Theo quy định, mức đóng KPCĐ bằng 2% quỹ tiền lương làm căn cứ đóng BHXH cho NLĐ. Tính tại thời điểm năm 2019, doanh nghiệp được sử dụng 69% tổng số thu KPCĐ, mỗi năm tăng thêm 1%, số còn lại nộp cho công đoàn cấp trên. Riêng với đoàn phí, chỉ NLĐ tham gia công đoàn đóng 1% tiền lương làm căn cứ đóng BHXH, nhưng mức đóng đoàn phí hằng tháng tối đa chỉ bằng 10% mức lương cơ sở. Trong đó, CĐCS được sử dụng 40% tổng số thu đoàn phí công đoàn, 60% nộp về công đoàn cấp trên.
Doanh nghiệp không có tổ chức công đoàn phải đóng KPCĐ, nhưng NLĐ không phải đóng đoàn phí. Doanh nghiệp đóng KPCĐ và đoàn phí (nếu có) mỗi tháng một lần cùng thời điểm với đóng BHXH bắt buộc cho NLĐ. Kinh phí, đoàn phí công đoàn dùng để tuyên truyền, phổ biến, giáo dục đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp cho NLĐ. Tổ chức các hoạt động chăm lo, bảo vệ NLĐ; phát triển đoàn viên, thành lập CĐCS. Tổ chức các phong trào thi đua do công đoàn phát động, tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao, du lịch cho NLĐ. Trả lương cán bộ chuyên trách, phụ cấp trách nhiệm cho cán bộ công đoàn không chuyên trách…
Theo thông tin từ Liên đoàn Lao động (LĐLĐ) tỉnh, mức thu KPCĐ tại các doanh nghiệp có tổ chức công đoàn trong tỉnh chỉ đạt khoảng 70 - 80%. Tỷ lệ này ở các doanh nghiệp chưa có tổ chức công đoàn đạt chưa đến 50%. Điều này gây thất thu rất lớn nguồn KPCĐ. Ngoài những doanh nghiệp vừa và nhỏ, ít lao động, hoạt động sản xuất kinh doanh gặp khó khăn thì vẫn có những doanh nghiệp lớn với hàng trăm lao động cố tình trây ỳ trong việc đóng hoặc đóng không đầy đủ KPCĐ. Thậm chí có doanh nghiệp chỉ có cái tên, còn địa điểm và hoạt động sản xuất, kinh doanh không rõ ràng khiến công đoàn rất khó khăn trong việc tiếp cận để tuyên truyền, vận động, đốc thúc nộp KPCĐ.
Trưởng Ban Tài chính LĐLĐ tỉnh Nguyễn Thị Hoa Mỹ cho biết: Nắm bắt thông tin từ cơ sở và qua cả những chuyến đi thực tế có thể thấy các doanh nghiệp nằm rải rác, không nằm trong các khu hay cụm công nghiệp tại các huyện, thành phố gần như không nộp KPCĐ. Ngay cả các doanh nghiệp có tổ chức công đoàn, hiểu rõ quy định của pháp luật còn chấp hành chưa nghiêm, cố tình chậm đóng hoặc không đóng KPCĐ thì nói gì đến đơn vị chưa thành lập tổ chức công đoàn. Thậm chí có những doanh nghiệp, LĐLĐ tỉnh không thể tiếp cận với chủ doanh nghiệp để tuyên truyền về chính sách pháp luật, rồi những quy định về nộp KPCĐ, chứ chưa nói đến việc kiểm tra hay đốc thu. Toàn tỉnh có nhiều doanh nghiệp quy mô nhỏ, số lượng đoàn viên ít gây khó khăn trong việc phát triển đoàn viên, thành lập CĐCS và thu KPCĐ. Đây cũng là khó khăn mà các LĐLĐ huyện, thành phố đều gặp phải. Bên cạnh đó, quy định về mức xử phạt đối với đơn vị sử dụng lao động có hành vi trốn đóng, chậm đóng, đóng thiếu KPCĐ tối đa không quá 75 triệu đồng. Chế tài xử lý chưa đủ sức răn đe là một nguyên nhân khiến việc thất thu KPCĐ tại khu vực sản xuất kinh doanh tái diễn nhiều năm liền.
Với sự chủ động, thường xuyên nhắc nhở, đôn đốc các CĐCS trong doanh nghiệp tham mưu, đề xuất chủ doanh nghiệp thực hiện nghiêm quy định của pháp luật về trích nộp KPCĐ, những năm qua, việc thu KPCĐ trong doanh nghiệp của LĐLĐ thành phố Phủ Lý đạt trên 80% chỉ tiêu giao. Trong đó, gần như chủ yếu là các doanh nghiệp đã thành lập CĐCS tham gia đóng BHXH. Không nhiều đơn vị đóng hàng tháng mà thường đóng vào cuối năm hoặc sang đầu năm sau, hoặc đóng theo quý.
Hằng năm, ngoài tổ chức các lớp tập huấn công tác tài chính công đoàn cho các CĐCS, LĐLĐ thành phố thực hiện kiểm tra được 20% CĐCS về công tác tài chính công đoàn, trong đó có nội dung về thu kinh phí, đoàn phí công đoàn. Trong số 40 doanh nghiệp có CĐCS, 40% đơn vị đã thực hiện nộp kinh phí qua tài khoản, giúp công tác theo dõi, quản lý, báo cáo được kịp thời, chính xác và thuận tiện cho các cấp công đoàn.
Chủ tịch LĐLĐ thành phố Phủ Lý Trần Xuân Kha nhấn mạnh: KPCĐ rất quan trọng để các CĐCS tổ chức tốt các hoạt động chăm lo NLĐ. Đơn cử như các đơn vị lớn như Công ty may Kim Bình, Công ty may Gracesun từ đầu năm 2019 đã thực hiện nộp KPCĐ đầy đủ. Với nguồn kinh phí dồi dào, các đơn vị có điều kiện để nâng cao chất lượng các hoạt động chăm lo đời sống NLĐ như tổ chức sinh nhật hàng tháng cho NLĐ có ngày sinh trong tháng, tặng quà mỗi dịp lễ, Tết, tổ chức cho NLĐ đi nghỉ mát… tạo dựng mối gắn kết giữa NLĐ với công đoàn và với doanh nghiệp.
Việc thất thu hoặc chỉ thu ít KPCĐ gây ảnh hưởng rất lớn tới nguồn tài chính phục vụ các hoạt động phong trào, chăm lo NLĐ. Để nâng cao hiệu quả quản lý và làm giảm thất thu tài chính công đoàn, công đoàn cấp trên cơ sở sẽ tiếp tục tăng cường phối hợp với các ngành chức năng cùng cấp như thuế, BHXH kiểm tra, giám sát việc thực hiện pháp luật lao động, Luật Công đoàn, qua đó đốc thúc các doanh nghiệp thực hiện nghĩa vụ tài chính công đoàn. Đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền, giáo dục pháp luật cho đội ngũ cán bộ CĐCS và chủ doanh nghiệp, tập trung vào Luật Công đoàn, Nghị định 191/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết về tài chính công đoàn. Từ đó, hiểu rõ tầm quan trọng của việc thực hiện đóng KPCĐ để chấp hành nghiêm túc. Chú trọng kiểm tra, đối chiếu quỹ lương các cơ sở và kiểm tra công tác quản lý tài chính, đôn đốc thu KPCĐ.
Hoàng Hải
Hải Yến