Phong trào xây dựng nông thôn mới (NTM), NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu không chỉ làm thay đổi diện mạo các vùng nông thôn mà còn góp phần tích cực nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân. Các phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, thực hiện nếp sống văn minh gắn với cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng NTM, đô thị văn minh” được thực hiện hiệu quả, toàn diện, đi vào thực chất…
Chất lượng đời sống văn hóa được nâng cao
Là xã được công nhận đạt chuẩn NTM kiểu mẫu sớm nhất tỉnh, Xuân Khê (Lý Nhân) không chỉ điển hình trong phát triển kinh tế, hoàn thiện cơ sở hạ tầng nông thôn,… mà còn tiêu biểu trong xây dựng phát triển các phong trào văn hóa. Toàn xã có 2.534 hộ dân, thuộc 5 thôn, người dân sống bằng nhiều ngành nghề khác nhau trong khi mục tiêu xây dựng NTM, NTM kiểu mẫu là phát triển toàn diện các mặt của đời sống, vì thế phong trào văn hóa, văn nghệ vốn dĩ có nền móng, có truyền thống nay càng có cơ hội để phát triển và mở rộng giao lưu. Vì vậy, trong đời sống hiện đại chiếu chèo nơi đây vẫn vang tiếng hát của những người nông dân ngọt ngào, đằm thắm, ca ngợi tình yêu, ca ngợi cuộc sống, ca ngợi Đảng và Bác Hồ. Nghệ nhân Ưu tú Trương Duy Thọ dù tuổi đã cao nhưng vẫn đảm đương vai trò nòng cốt của phong trào. Ông là chủ nhiệm chiếu chèo xã Xuân Khê vài chục năm nay. Bây giờ, các chiếu chèo thôn ở Xuân Khê đang dần trẻ hóa đội ngũ. Đội nào cũng có 3 thế hệ với khoảng trên dưới 20 người. Chiếu chèo xã có vai trò giúp các đội văn nghệ thôn hoạt động, cho mượn nhạc công, nhạc cụ, tư trang biểu diễn. Khi địa phương có hoạt động chính trị văn hóa nổi bật cần biểu diễn văn nghệ, tất cả các đội sẽ tập hợp quân để khớp nhạc, hoặc dựng chương trình mới.
Không chỉ văn nghệ, phong trào thể thao phát triển mạnh mẽ ở nhiều xã của huyện Lý Nhân.
Ông Trần Mạnh Ngọc, Chủ tịch UBND xã Xuân Khê tự hào nói: "Xuân Khê là xã NTM kiểu mẫu nổi trội về văn hóa. Cùng với các hoạt động thể thao phát triển rầm rộ, cuốn hút sự tham gia của các tầng lớp nhân dân, thay đổi không khí đời sống của các thôn xóm, khu dân cư thì các chiếu chèo, câu lạc bộ văn nghệ cũng làm cho đời sống văn hóa tinh thần của người dân quê tôi phong phú hơn. Nó chính là kết quả của những định hướng đúng đắn ngay từ ban đầu mà Đảng ủy, chính quyền xã đề ra trong xây dựng NTM".
Đoàn người rước kiệu thánh về đình trong hội làng Tiêu Hạ, xã NTM nâng cao Tiêu Động, huyện Bình Lục.
Cũng giống Xuân Khê, xã NTM kiểu mẫu Nhân Chính, huyện Lý Nhân chọn phát triển văn hóa là nền móng căn bản, vừa là mục tiêu, vừa là động lực để kinh tế phát triển bền vững. Mặc dù, trong quá trình xây dựng NTM kiểu mẫu, Nhân Chính không chọn văn hóa là tiêu chí nổi trội nhưng các chiếu chèo, các câu lạc bộ văn nghệ phát triển đáp ứng nhu cầu hưởng thụ của nhân dân, thực hiện tốt các nhiệm vụ chính trị của địa phương. Ông Ngô Minh Toan, Chủ tịch UBND xã Nhân Chính khẳng định: Hoạt động của các chiếu chèo, các câu lạc bộ văn nghệ của xã thời gian qua đã góp phần tích cực xây dựng phong trào phát triển văn hóa ở địa phương. Người dân xã NTM đương nhiên có mức thu nhập khá nên họ quan tâm đến đời sống văn hóa tinh thần nhiều hơn. Các tầng lớp nhân dân tham gia thể thao, văn nghệ để đoàn kết, gắn bó với nhau, thêm trách nhiệm bảo vệ và phát huy giá trị truyền thống của các loại hình nghệ thuật dân gian như chèo, dân ca.
Phong trào văn hóa văn nghệ phát triển mạnh mẽ ở những xã xây dựng NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu.
Toàn tỉnh hiện có 19 xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu, 12 xã đạt chuẩn NTM nâng cao. Thu nhập của người dân các xã NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu đến hết năm 2023 bình quân đạt gần 80 triệu đồng/người (trong khi thu nhập của người dân khu vực nông thôn bình quân đạt 55,2 triệu/người/năm). Nói như ông Trần Mạnh Ngọc, “phải có thực mới vực được đạo”, kinh tế phát triển sẽ tác động tích cực đến hoạt động văn hóa, còn văn hóa góp phần tạo nên những kinh nghiệm, hiểu biết và tri thức để thúc đẩy hoạt động kinh tế. Thực tế, nhận thức của nhân dân về văn hóa, phát triển văn hóa đã có những thay đổi mạnh mẽ, thúc đẩy phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở” gắn với xây dựng NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu đạt hiệu quả.
Các câu lạc bộ, Chiếu chèo ở nhiều địa phương ra đời, phát triển mạnh mẽ khi phong trào xây dựng NTM phát huy sức mạnh văn hóa cộng đồng.
Theo đánh giá của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, việc cưới theo nếp sống mới đã đi vào nền nếp. Phần lớn các đám cưới được tổ chức trang trọng, tiết kiệm, có khoảng 85% đám cưới không dùng thuốc lá. Các điển hình thực hiện tốt nếp sống văn minh trong việc cưới như: Xã An Ninh (Bình Lục); phường Duy Hải, xã Mộc Bắc (Thị xã Duy Tiên); thôn Nội Kiếu xã Đức Lý, thôn Vạn Đại xã Nhân Bình (Lý Nhân)... Việc xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước có tác dụng thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, góp phần cải thiện đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân. Mối quan hệ giữa dân với Đảng, chính quyền, đoàn thể được củng cố và tăng cường thông qua việc thực hiện tốt hương ước, quy ước gắn với việc thực hiện tốt Quy chế dân chủ ở cơ sở và thực hiện dân chủ gắn với phát triển dân trí và xây dựng kỷ cương pháp luật. Các hoạt động CLB, nhà văn hóa được phát triển mạnh với nhiều loại hình phong phú như CLB văn nghệ, CLB phụ nữ, CLB người cao tuổi, CLB cầu lông, CLB dưỡng sinh, CLB thơ...
Người dân Mộc Nam đoàn kết, vui vẻ mỗi khi tham gia các hoạt động văn hóa cộng đồng.
Để văn hóa thúc đẩy phát triển kinh tế
Sau Hội nghị toàn quốc về văn hóa năm 2021, Hà Nam đã quán triệt nghiêm túc quan điểm, tư tưởng chỉ đạo của Đảng về văn hóa. Năm 2023, Tỉnh ủy Hà Nam chỉ đạo triển khai thực hiện Chuyên đề “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh trong xây dựng và phát triển văn hóa, con người, đáp ứng yêu cầu xây dựng tỉnh Hà Nam phát triển bền vững”. Theo PGS, TS Nguyễn Toàn Thắng, nguyên Viện trưởng Viện Văn hóa và Phát triển, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh: “Một tỉnh phát triển kinh tế mạnh mẽ như Hà Nam, bởi tỉnh đã thu hút đầu tư tốt, có những bước đi táo bạo và làm nên phong cách của một nền kinh tế hiện đại. Tôi nghĩ rằng, đất nước chúng ta phát triển kinh tế hùng mạnh như thế cũng bởi vì con người rất giỏi và văn hóa cũng rất là phát triển”. PGS-TS Nguyễn Toàn Thắng giải thích: “So với các tỉnh đồng bằng sông Hồng, Hà Nam đang có nhiều lợi thế trong phát triển kinh tế - xã hội. Là vùng đất có bề dày văn hóa truyền thống, nhiều di sản được lưu giữ và truyền lại đến hôm nay, trở thành động lực nội sinh cho phát triển. Đó là lễ hội Tịch điền, lễ hội Phát lương đền Trần Thương, lễ hội Vật võ Liễu Đôi, lễ hội đền Lảnh Giang… Trong tâm thức con người, những lễ hội gắn liền với đời sống sản xuất nông nghiệp của cư dân, gắn liền với những di tích lịch sử được xây dựng và bảo tồn hàng trăm năm tạo thành dòng chảy văn hóa bền bỉ, sâu sắc trong đời sống người dân nông thôn. Đến hôm nay, khi các vùng quê của những di sản đó đang xây dựng NTM, Hà Nam cần khai thác nó, coi nó như một thứ tài nguyên vô giá làm nguồn lực phát triển cho các địa phương”.
Phong trào văn hóa văn nghệ ở thị xã Duy Tiên phát triển đã hình thành các câu lạc bộ văn nghệ hoạt động ngày một chất lượng.
Phong trào xây dựng NTM, NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu đã tạo điều kiện cho nhiều địa phương thay đổi diện mạo, từ đây, đời sống văn hóa của nhân dân được nâng cao. Các công trình văn hóa, thiết chế văn hóa phục vụ nhu cầu hưởng thụ văn hóa vật chất, tinh thần của người dân được đầu tư xây dựng. Chỉ trong vòng 3 năm, từ 2021-2023, toàn tỉnh đã xây dựng được 36 nhà văn hóa và sân thể thao xã, 70 nhà văn hóa thôn. Hiện 83/83 xã đã đạt tiêu chí về cơ sở vật chất văn hóa theo Bộ tiêu chí NTM giai đoạn 2021-2023. Ông Ngô Thanh Tuân, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết, phong trào xây dựng NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu đòi hỏi các địa phương nâng cao chất lượng đời sống văn hóa của người dân nông thôn; bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống theo hướng bền vững gắn với phát triển du lịch nông thôn. Xây dựng NTM ở Hà Nam không chỉ tạo điều kiện cơ sở vật chất cho các hoạt động văn hóa, xây dựng môi trường văn hóa nông thôn mà còn gắn kết di sản để văn hóa thực sự là động lực cho sự phát triển kinh tế - xã hội.
Giang Nam