Theo kế hoạch, Triển lãm Mỹ thuật khu vực đồng bằng sông Hồng lần thứ XVII năm 2022 được tổ chức ở Khu du lịch Tam Chúc vào cuối tháng 8, đầu tháng 9. Tuy nhiên, theo đề nghị của UBND tỉnh Hà Nam sự kiện này sẽ được lùi lại đến tháng 10. Ban tổ chức đã nhận được 373 tác phẩm của các họa sỹ trong khu vực gửi về, Hội đồng Nghệ thuật đã chọn được 204 tác phẩm của 187 tác giả để trưng bày tại triển lãm. Xung quanh công tác tổ chức triển lãm lần này, phóng viên (P.V) Báo Hà Nam có cuộc trao đổi với họa sỹ Lương Xuân Đoàn, Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam, Phó Trưởng Ban chỉ đạo triển lãm.
P.V: Triển lãm Mỹ thuật khu vực đồng bằng sông Hồng đã được lùi thời gian tổ chức, cụ thể như thế nào, thưa ông?
Họa sỹ Lương Xuân Đoàn: Theo đề nghị của UBND tỉnh Hà Nam, Triển lãm Mỹ thuật khu vực đồng bằng sông Hồng lần thứ XVII năm 2022 lùi thời gian tổ chức vào tháng 10. Cũng thời điểm này, hội cũng có một Triển lãm Mỹ thuật khu vực Tây Bắc - Việt Bắc ở Thái Nguyên.
P.V: Thưa ông, trong một tháng mà diễn ra hai triển lãm khu vực như vậy có ảnh hưởng gì không?
Họa sỹ Lương Xuân Đoàn: Không có ảnh hưởng gì. Bởi trước đây việc tổ chức triển lãm của 8 khu vực đều trong tháng 8. Tuy nhiên, thời gian qua, khi dịch Covid-19 bùng phát, việc tổ chức triển lãm khu vực luôn có sự thống nhất chặt chẽ với các địa phương đăng cai.
Họa sỹ Lương Xuân Đoàn trao đổi với các đồng chí lãnh đạo tỉnh về công tác tổ chức Triển lãm Mỹ thuật khu vực do Hà Nam đăng cai năm 2022.
P.V: Sau mấy năm bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19, ông thấy không khí tham gia triển lãm của các họa sỹ ở các khu vực, đặc biệt là khu vực đồng bằng sông Hồng thế nào?
Họa sỹ Lương Xuân Đoàn: Triển lãm đã và đang sôi động trở lại, chúng tôi chưa thể khẳng định chất lượng thế nào. Tuy nhiên, với những tỉnh đã khai mạc, chúng tôi ghi nhận nỗ lực sáng tác của anh em nghệ sỹ, bắt đầu một thời kỳ mới của nghệ thuật đương đại. Về chuyên môn, hiện tại chưa có gì đột phá, dù có bộc lộ sự đa dạng. Mọi người dường như vẫn vẽ theo những gì đã có. Còn nói về cảm nhận mới, lựa chọn mới, khuynh hướng sáng tác chưa nhiều. Lứa nghệ sỹ trẻ mới xuất hiện ngày một nhiều hơn, nhưng chưa thể hiện được sự đột phá, khuynh hướng sáng tác mới.
P.V: Ở Hà Nam, đội ngũ sáng tác đang có xu hướng già hóa, theo cái nhìn của ông, vấn đề này có nằm trong tình hình chung của khu vực hay không? Thực tế, đặt ra cho chúng ta những suy nghĩ gì trong xây dựng và phát triển phong trào sáng tác mỹ thuật của khu vực?
Họa sỹ Lương Xuân Đoàn: Đây là thực tế chung. Việc khích lệ hay phát hiện những người trẻ hơn ở các địa phương đều chưa nhiều. Điều này cho thấy sự quan tâm tạo điều kiện của cấp ủy, chính quyền địa phương là yếu tố quan trọng nhằm động viên khích lệ anh em nghệ sỹ phát triển. Còn đối với hội luôn tạo điều kiện để nghệ thuật của từng địa phương phát triển theo quy định, trong đó có hỗ trợ cụ thể đối với hội viên thuộc Hội Mỹ thuật Việt Nam, còn lại do hội địa phương có trách nhiệm.
P.V: Sau một thời gian dài bị tác động bởi dịch bệnh Covid-19, các hoạt động triển lãm, sáng tác của nghệ sỹ có phần ngưng trệ. Giờ đây, khi các hoạt động xã hội trở lại trạng thái bình thường mới, hội có định hướng gì mới ở những triển lãm như thế này nhằm khơi dậy phong trào cho địa phương?
Họa sỹ Lương Xuân Đoàn: Sau hai năm dịch bệnh Covid-19, đây là lần đầu tiên anh em nghệ sỹ được gặp gỡ giao lưu với nhau qua khai mạc triển lãm khu vực. Hội không can thiệp sâu vào nghề nghiệp, kỹ năng của hội viên, đấy là tự do của mỗi cá nhân. Hội chỉ thông báo sự kiện, anh em nghệ sỹ gửi tác phẩm tham gia, ban tổ chức tại các triển lãm sẽ thành lập hội đồng nghệ thuật lựa chọn tác phẩm, tác phẩm nào chất lượng sẽ được chọn. Việc hay hay dở đối với các tác phẩm được chọn trong triển lãm do Hội đồng nghệ thuật chịu trách nhiệm. Chúng tôi không định hướng nghệ thuật cho anh em, mà chúng tôi tôn trọng quyền tự do sáng tạo của mọi người, các cá nhân phải tự chịu trách nhiệm về tiếng nói nghệ thuật của mình.
P.V: Đây là lần thứ 3 Hà Nam đăng cai tổ chức Triển lãm Mỹ thuật khu vực đồng bằng sông Hồng. Đáng nói là lần này, triển lãm được tổ chức ở một địa điểm mới – Khu du lịch Tam Chúc. Quan điểm của ông như thế nào khi triển lãm được tổ chức tại đây?
Họa sỹ Lương Xuân Đoàn: Chúng tôi tôn trọng đề nghị của địa phương. Về cá nhân, tôi biết đây là khu du lịch tâm linh, khi đưa các tác phẩm mỹ thuật vào không gian này sẽ tạo nên một câu chuyện mới. Bởi đây là một không gian mới, nếu triển lãm diễn ra đúng thời điểm người dân hành hương về đây thì cách mà người ta thưởng thức nghệ thuật sẽ có những giới hạn nhất định cả hình thức và nội dung tác phẩm. Đương nhiên, các tác phẩm có thể chỉ là tĩnh vật, chỉ là phong cảnh, chỉ là lao động sản xuất, bảo vệ biển đảo quê hương thì nó không thành vấn đề. Nhưng tôi nghĩ, đã là nơi để du khách thập phương đến thì việc hòa nhập giữa đạo và đời sẽ không quá gò bó, khuôn xáo để hạn chế quá nhiều những hoạt động sáng tạo nghệ thuật.
P.V: Về lý luận nghệ thuật thì như vậy, nhưng trong các đề nghị của Ban tổ chức địa phương khi họp bàn về triển lãm này có yêu cầu hội có lựa chọn tác phẩm trưng bày tại triển lãm phù hợp với không gian tâm linh chùa Tam Chúc. Vậy theo ông, khi làm như vậy chúng ta sẽ hạn chế hay bắt buộc phải bỏ ra những tác phẩm nghệ thuật không đáp ứng yêu cầu dù có khuynh hướng sáng tạo mới, đột phá về hình thức?
Họa sỹ Lương Xuân Đoàn: Tôi nghĩ không đến mức như vậy. Trách nhiệm của Hội Mỹ thuật Việt Nam là chọn những tác phẩm có giá trị nội dung và nghệ thuật tốt nhất để treo ở triển lãm, tuy nhiên phải có những giới hạn. Những tranh bày ở cửa chùa sẽ khác với những tranh không thể bày ở cửa chùa. Mặc dù, vị trí này không phải là không gian thờ cúng mà là nơi tâm linh, một kiến trúc chùa Việt thời mới. Tôi nghĩ, chuyện này không căng thẳng đến mức loại bỏ những tác phẩm mới có giá trị của nghệ sỹ.
P.V: Với những thay đổi trong khâu tổ chức, ông có dự cảm gì về triển lãm lần này?
Họa sỹ Lương Xuân Đoàn: Tôi không thể nói trước được điều gì! Tuy nhiên, tôi cũng mong muốn ở triển lãm này, anh em nghệ sỹ mỹ thuật 9 tỉnh đồng bằng sông Hồng có thời gian hòa mình vào không gian đẹp đẽ của thiên nhiên Tam Chúc. Họ có thể khám phá, tìm thấy những ý tưởng mới cho sáng tạo nghệ thuật của mình.
P.V: Xin cảm ơn họa sỹ!
Chu Uyên