Những khúc “sử ca” đi cùng năm tháng về tuổi trẻ thế hệ Bác Hồ

Trải qua 9 thập kỷ lịch sử truyền thống Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, những ca khúc ngợi ca về ý chí, khát vọng, sự cống hiến, hy sinh của tuổi trẻ Việt Nam luôn gắn liền với mỗi chặng đường đấu tranh cách mạng giành, giữ nền độc lập dân tộc, bảo vệ, xây dựng và phát triển đất nước. Ở mỗi giai đoạn lịch sử, âm hưởng từ những khúc “sử ca” về tuổi trẻ thế hệ Bác Hồ đều có nét đặc trưng riêng, gắn với hoàn cảnh ra đời, nhiệm vụ, hào khí cách mạng cũng như hơi thở sôi động trong thực tế cuộc sống thi đua lao động, học tập, công tác, chiến đấu của tuổi trẻ và của toàn dân tộc.

Nói đến khúc “sử ca” về tuổi trẻ thế hệ Bác Hồ thời kỳ trước Cách mạng Tháng Tám năm 1945 dường như ai cũng nhớ ngay đến nhạc phẩm bất hủ: “Noi gương anh Lý Tự Trọng” của nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn: “Muôn đời sau Lý Tự Trọng, như ngôi sao mai lấp lánh trên trời cao/ Đây người thanh niên đầy mơ ước, đã chiến đấu cho Tổ quốc…”. Đặc biệt, ca khúc “Lên đàng” (Lưu Hữu Phước, Huỳnh Văn Tiểng), cổ vũ tinh thần dân tộc, động viên phong trào “Tổng hội Thanh niên” một phong trào diễn ra vô cùng sôi nổi những năm 1940 được ví như lời hiệu triệu, động viên tuổi trẻ Việt Nam “cùng nhau xông pha”, cùng “đồng lòng, điểm tô non sông”, dấn thân và góp sức vào sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc. 

Những năm tháng kháng chiến chống Pháp trường kỳ gian khổ, được sự quan tâm chăm lo đặc biệt của Đảng, Bác Hồ, song hành cùng tổ chức Đoàn, tổ chức Hội (nơi tập hợp rộng rãi lực lượng thanh niên) cũng không ngừng lớn mạnh: Tháng 6/1946, Tổng Đoàn Thanh niên Việt Nam ra đời (đến năm 1947 đổi thành Liên đoàn Thanh niên Việt Nam); tháng 10/1956, Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam - tổ chức thống nhất về tổ chức, lực lượng thanh niên cả nước ra đời. Trong khoảng thời gian ấy, những phong trào cách mạng của Đoàn, hội, những tấm gương tiêu biểu của tuổi trẻ thế hệ Bác Hồ đã được khắc họa thành công đậm nét trong các tác phẩm âm nhạc cách mạng: “Dương Văn Nội” (Phong Nhã); “Sáng mãi ngọn lửa Trần Văn Ơn” (Cao Trung Hiếu - Nguyễn Hữu Vương), “Biết ơn chị Võ Thị Sáu” (Nguyễn Đức Toàn)...

Đặc biệt, ca khúc “Thanh niên làm theo lời Bác” (Hoàng Hòa) được coi như hồi kèn giục giã tuổi trẻ khắp mọi miền đất nước đứng lên cùng toàn dân tộc chung sức gánh vác trọng trách thiêng liêng “kháng chiến, kiến quốc” theo lời kêu gọi của Bác Hồ: “Không có việc gì khó, chỉ sợ lòng không bền, đào núi và lấp biển, quyết chí  ắt làm nên”. Gần 7 thập kỷ qua, âm hưởng của ca khúc “Thanh niên làm theo lời Bác” luôn đồng hành trong mỗi phong trào, cuộc vận động cách mạng của tuổi trẻ, trong những nghi thức trang trọng của Đoàn: “Kết liên lại thanh niên chúng ta cùng quyết tiến bước/ Đánh tan quân thù xây đắp cuộc đời hạnh phúc ấm no/ Đi lên thanh niên chớ ngại ngần chi/ Đi lên thanh niên làm theo lời Bác/ Không có việc gì khó/ Chỉ sợ lòng không bền/ Đào núi và lấp biển/ Quyết chí ắt làm nên”.

Thời kỳ chống Mỹ, cứu nước, những tấm gương chói ngời tinh thần bất khuất của tuổi trẻ thế hệ Bác Hồ ở miền Nam trong phong trào đấu tranh chống chính quyền Mỹ - Ngụy được ghi lại bằng những khúc “sử ca” đi cùng năm tháng như: “Ca ngợi Nguyễn Văn Trỗi” (Nguyễn Đức Toàn), “Lời anh vọng mãi ngàn năm” (Vũ Thanh) ca ngợi Anh hùng Nguyễn Văn Trỗi, “Tự nguyện” (Trương Quốc Khánh), “Nối vòng tay lớn” (Trịnh Công Sơn) ca ngợi phong trào đấu tranh của thanh niên, học sinh, sinh viên…

Ở miền Bắc, cổ vũ cho phong trào “Ba sẵn sàng” của tuổi trẻ thế hệ Bác Hồ là hàng loạt những ca khúc bất hủ, đi cùng năm tháng như: “Cùng anh tiến quân trên đường dài” (Huy Du), ca ngợi anh hùng Nguyễn Viết Xuân với câu khẩu lệnh nổi tiếng: “Nhằm thẳng quân thù mà bắn”; “Người con gái Sông La” (Doãn Nho), ca ngợi Anh hùng LLVTND La Thị Tám; hoặc những ca khúc viết về thế hệ trẻ Việt Nam “Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước” như: “Bài ca Trường Sơn” (Trần Chung - Gia Dũng), “Cô gái mở đường” (Xuân Giao); “Trường Sơn Đông, Trường Sơn Tây” (Hoàng Hiệp - Phạm Tiến Duật), “Sợi nhớ, sợi thương” (Phan Huỳnh Điểu - Thúy Bắc), “Hành khúc ngày và đêm” (Phan Huỳnh Điểu - Phạm Công Bính), “Cuộc đời vẫn đẹp sao” (Phan Huỳnh Điểu - Dương Hương Lý), “Huyền thoại Đồng Lộc” (Thanh Bình - Mỹ Dung)…

Đặc biệt, ca khúc “Vui mở đường” thể hiện khí thế hừng hực của lớp lớp các thế hệ thanh niên đang hối hả thi đua lập công trên khắp những ngả đường, mặt trận chống Mỹ, cứu nước. Trong “Vui mở đường”, lòng yêu nước, tinh thần thi đua của tuổi trẻ được diễn tả bằng khí thế của ngày hội lên đường, ngày hội ra trận: “Trông lên đỉnh núi cao/ Tinh thần cứu nước còn cao hơn nhiều/ Bạn thanh niên ơi, lên cao trên núi mà trông sóng vỗ Biển Đông mênh mông đất nước/ Như nhắn nhủ khó khăn không lùi/ Mưa nắng gian khổ gió sương không ngại”.

Nhắc đến những mốc son lịch sử của Đoàn, không thể không nhắc đến thời điểm năm 1970 khi Đoàn Thanh niên Lao động Việt Nam được vinh dự mang tên Đoàn Thanh niên Lao động Hồ Chí Minh. Những khúc “sử ca” về tuổi trẻ thế hệ Bác Hồ thời kỳ này có thể kể đến: “Bác đang cùng chúng cháu hành quân” (Huy Thục), “Đêm Trường Sơn nhớ Bác” (Trần Chung - Nguyễn Trung Thu). Đặc biệt, khúc “sử ca” đi cùng năm tháng: “Hành khúc Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh” (Văn Dung) với âm hưởng hào hùng như lời kêu gọi, thúc giục tuổi trẻ thế hệ Bác Hồ vững vàng, tự tin tiếp bước cha anh: “Đi ta đi lên/ Tổ quốc chờ ta đem sức thanh xuân xây dựng quê hương thân yêu/ Trong muôn gian lao/ Truyền thống vinh quang nhắc nhở Đoàn ta sao xứng danh cháu Bác Hồ Chí Minh”.

Thời kỳ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, những khúc “sử ca” thể hiện tinh thần xung kích, sáng tạo trong lao động, học tập, chiến đấu của tuổi trẻ thế hệ Bác Hồ càng được dịp nở rộ. Có thể kể đến: “Người đi xây hồ Kẻ Gỗ” (Nguyễn Văn Tý), “Con kênh ta đào” (Phạm Tuyên), “Trên công trường rộn tiếng ca” (Ngô Quốc Tính), “Tuổi trẻ niềm tin và ước mơ” (An Chung), “Tuổi trẻ thế hệ Bác Hồ” (Triều Dâng)… Những ngày tháng ba này, dường như đi đến đâu chúng ta cũng dễ dàng bắt gặp giai điệu và những ca từ quen thuộc của loạt ca khúc đó: “Đi đi lên bạn ơi! Đảng như sao sáng dẫn lối/ Đi đi lên bạn ơi!Đời vui như ánh nắng lên/ Trời Thăng Long nay lộng gió Ba Đình/ Giục ta đi gieo ánh sáng mùa xuân cuộc đời”, “Là thanh niên thế hệ Hồ Chí Minh/ Vì ngày mai ta xây đắp những công trình vĩ đại”…

Trong chiến tranh bảo vệ biên giới phía Bắc, những khúc “sử ca” về tuổi trẻ thế hệ Bác Hồ cũng tạo dấu ấn đậm nét trong đời sống âm nhạc nước nhà, trở thành những ca khúc thuộc nằm lòng của hàng triệu thanh niên Việt Nam, như: “Chiến đấu vì độc lập tự do”, “Bài ca trên đỉnh Pò Hèn” (ca ngợi liệt sĩ Hoàng Thị Hồng Chiêm), “Chúng tôi là đồng đội của Lê Đình Chinh” (ca ngợi gương Liệt sĩ công an vũ trang Lê Đình Chinh) cùng của Phạm Tuyên, “Lời tạm biệt lúc lên đường” (Vũ Trọng Hối), “Ngày mai anh lên đường” (Thanh Trúc), “Gửi em ở cuối sông Hồng” (Thuận Yến - Dương Soái), “Chiều dài biên giới”, “Chiều biên giới” (Trần Chung)…

Thời kỳ đẩy nhanh tiến trình đổi mới, hội nhập, phát triển đất nước, những khúc “sử ca” về tuổi trẻ thế hệ Bác Hồ cũng dường như ngay lập tức “bùng nổ” những âm hưởng rất cởi mở, trẻ trung, tràn đầy khí thế lạc quan cách mạng: “Hành trình tuổi hai mươi”, “Hành trình nối vòng tay lớn” (Nguyễn Văn Hiên), “Khi Tổ quốc cần” (Phạm Đăng Khương), “Bài ca sinh viên” (Hoàng Tiến), đặc biệt, ca khúc “Khát vọng tuổi trẻ” (Vũ Hoàng) vừa mang âm hưởng hào hùng gợi nhớ truyền thống lịch sử, vừa nghiêm ngắn trong cách đặt vấn đề về khát vọng, trách nhiệm lập thân, lập nghiệp, cống hiến của tuổi trẻ nhưng vẫn đậm chất mê say, cởi mở, đầy ngẫu hứng: “Đường dài tương lai quê hương đang gọi mời/ Tuổi trẻ hôm nay góp sức xây đời mới/ Dù lên rừng hay xuống biển/ Vượt bão dông, vượt ngàn gian khổ/ Tuổi trẻ kề vai, vững vàng chân bước bạn ơi/ Đừng hỏi Tổ quốc đã làm gì cho ta/ Mà phải hỏi ta đã làm gì cho Tổ quốc hôm nay”… 

Đồng hành cùng chặng đường 90 năm lịch sử truyền thống vẻ vang của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh là những khúc “sử ca” đi cùng năm tháng về tuổi trẻ thế hệ Bác Hồ, tạo nên âm hưởng hào hùng, bất diệt, thôi thúc, vẫy gọi mỗi đoàn viên thanh niên thêm tự hào, tự tin, vững vàng vươn tới.

Thế Vĩnh