Từ năm 2006 đến năm 2009 trên địa bàn tỉnh ta thực hiện 5 dự án di dân vùng có nguy cơ sạt lở ở ven sông Châu, sông Hồng tại các xã: Văn Lý, Chân Lý, Phú Phúc, Nhân Thịnh (Lý Nhân) và Chuyên Ngoại (Duy Tiên). Theo đó, nhà nước đầu tư kinh phí xây dựng các khu tái định cư (TĐC) với hạ tầng cơ bản đồng bộ bao gồm: vỉa hè, đường điện, nước sạch, nhà văn hóa để phục vụ nhu cầu sinh hoạt của nhân dân. Nhưng, do nhiều nguyên nhân đến nay hầu hết các khu TĐC chưa thu hút được người dân đến sinh sống và hiện tại hạ tầng đang xuống cấp.
Việc xây dựng khu TĐC cho các hộ có nguy cơ sạt lở được thực hiện bằng nguồn vốn đầu tư của Trung ương hỗ trợ và địa phương đối ứng. Theo chỉ đạo của tỉnh, trước khi triển khai dự án UBND các xã thống kê những hộ thuộc diện di dời để chuyển đến khu TĐC mới nội đê. Đồng thời, phối hợp với Chi cục Phát triển nông thôn (Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) triển khai san lấp mặt bằng, xây dựng trường mầm non, nhà văn hóa và hạ tầng kỹ thuật, giao thông, rãnh thoát nước. Tại dự án di dân vùng có nguy cơ sạt lở của xã Chân Lý (Lý Nhân) với diện tích 18.336m2, chia 63 lô và sau hơn 15 năm xây dựng đến nay mới giao được 4 lô cho 4 hộ, trong đó 2 hộ xây dựng nhà ở còn lại 59 lô nhân dân chưa nhận đất.
Ông Vũ Anh Trung, Phó Chủ tịch UBND xã cho biết: Những năm qua, UBND xã thường xuyên tuyên truyền, vận động các hộ di chuyển từ vùng nguy cơ sạt lở vào sinh sống ở khu TĐC, song chưa được người dân chấp thuận. Hiện hạ tầng kỹ thuật, giao thông đã xuống cấp, đặc biệt cốt nền của khu này thấp hơn so với xung quanh 20 cm gây ngập úng cục bộ. Khu TĐC bỏ hoang nhiều năm gây lãng phí và địa phương nhiều lần đề nghị với Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn báo cáo cấp có thẩm quyền cho phép đấu giá quyền sử dụng đất để khai thác hạ tầng. Song, vẫn chưa được cấp trên chấp thuận gây bức xúc cho nhân dân.
Khu TĐC xã Chân Lý (Lý Nhân) không có người ở, hạ tầng đang xuống cấp. Ảnh: ĐỨC ANH
Giống như ở khu TĐC xã Chân Lý, tại các xã: Văn Lý, Phú Phúc, Nhân Thịnh (Lý Nhân) và Chuyên Ngoại (Duy Tiên) đến nay các hộ chưa thực hiện di chuyển vào khu TĐC để sinh sống. Qua tìm hiểu được biết, nguyên nhân trước hết những năm gần đây tình trạng sạt lở trong khu vực dường như không còn và tại những đoạn sông sạt lở trước kia đã được Nhà nước quan tâm đầu tư kinh phí xây dựng kè kiên cố. Trong khi đó, các hộ ở vùng bãi ven sông hầu hết có diện tích đất ở trên 300m2 và người dân có thói quen sinh sống gắn liền giữa nhà, vườn cây với chuồng trại. Nếu về khu ở mới diện tích nhỏ, hẹp, bình quân mỗi suất TĐC từ 70m2 – 160m2/hộ và chỉ có thể xây dựng nhà ống. Bên cạnh đó, khu sản xuất, khu chăn nuôi nằm cách xa nhà ở không thuận tiện cho việc sản xuất, chăm sóc, bảo vệ và thu hoạch sản phẩm. Chính điều này, đã ảnh hưởng không nhỏ đến tâm lý ngại thay đổi tập quán sinh hoạt của người dân. Không những vậy, khi di chuyển đến nơi ở mới, mỗi gia đình phải bỏ ra hàng trăm triệu đồng bao gồm: tiền đất trả cho Nhà nước, tiền xây nhà mới... và đây là khó khăn cho nhiều gia đình.
Tại khu TĐC xã Phú Phúc (Lý Nhân) có tổng diện tích hơn 59 nghìn m2 phục vụ 180 hộ (200 nhân khẩu ở 2 thôn: Thanh Nga, Duyên Hà), bình quân mỗi suất 160m2. Theo báo cáo của UBND xã, khu TĐC được xây dựng đường giao thông, rãnh thoát nước, nhà văn hóa nhưng đến nay các hộ chưa nhận đất xây dựng nhà ở. Còn tại khu TĐC xã Chuyên Ngoại (Duy Tiên) được xây dựng phục vụ cho 70 hộ ở 3 thôn: Yên Lệnh, Yên Mỹ, Từ Đài, mỗi suất 70m2 hiện có 9 hộ nhận đất.
Ông N.V.Đ ở thôn Yên Mỹ cho biết: Gia đình đã nộp tiền làm hạ tầng theo đúng quy định từ nhiều năm nay nhưng đến nay chưa được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Điều này, ảnh hưởng đến quyền lợi, nghĩa vụ của người dân, trước mắt xây dựng nhà ở và thực hiện các giao dịch với ngân hàng. Việc các hộ không đến ở khu TĐC gây lãng phí về nguồn vốn đầu tư hạ tầng kỹ thuật, trong khi đó nhiều gia đình có nhu cầu xây dựng nhà ở nhưng xã không quy hoạch vị trí đất đấu giá. Rất mong các cấp, ngành xem xét nếu các hộ thuộc dự án này không có nhu cầu đến nơi ở mới thì có thể cho đấu giá quyền sử dụng đất để đáp ứng nhu cầu về nhà ở của nhân dân.
Trước thực trạng này, thời gian qua, UBND tỉnh đã chỉ đạo các địa phương nằm trong vùng có nguy cơ sạt lở, vận động tuyên truyền để người dân di dời đến nơi ở mới, bảo đảm an toàn tính mạng và tài sản. Riêng đất ở trong vùng có nguy cơ sạt lở sau khi các hộ di chuyển vào khu TĐC được giao cho UBND các cấp làm thủ tục chuyển đổi mục đích sử dụng đất ở thành vườn hoặc đất canh tác và giao lại cho các hộ sản xuất. Quản lý chặt chẽ diện tích đất trong vùng có nguy cơ sạt lở, nghiêm cấm việc xây dựng mới và cấp đất thổ cư trong vùng nguy cơ sạt lở. Bên cạnh đó, yêu cầu các xã nắm rõ tình hình thực tế để có biện pháp xử lý phần đất còn lại trong khu TĐC. Ðối với đất ở tại khu TÐC giao đất đúng đối tượng là các hộ dân thuộc dự án di dân vùng nguy cơ sạt lở đã được UBND tỉnh phê duyệt.
Mặc dù với những nỗ lực tích cực từ phía các cấp, ngành tuyên truyền vận động và đầu tư kinh phí xây dựng hạ tầng các khu TĐC thuộc dự án di dân vùng có nguy cơ sạt lở trên địa bàn tỉnh nhưng đến nay hầu hết các khu này chưa được người dân chấp thuận. Điều này, không những không phát huy hiệu quả vốn đầu tư mà với các hộ đang sinh sống ở vùng nguy cơ sạt lở vẫn còn tiềm ẩn nhiều nỗi lo.
Phùng Thống