Để phục vụ sản xuất vụ xuân 2021, công trình đầu mối cống và âu thuyền Phủ Lý (hệ thống thủy lợi Tắc Giang - Phủ Lý) đã được vận hành từ ngày 22/12/2020. Theo đó, tổ quản lý công trình đã phân công cán bộ, công nhân trực 24/24 giờ theo dõi mực nước triều trên sông Đáy và vận hành mở cửa cống, âu thuyền nhập và giữ nước trên sông Châu.
Dịp lấy nước cho sản xuất vụ xuân 2021, nước trên sông Đáy đang ở mức thấp hơn trung bình nhiều năm. Do vậy, việc nhập nước từ sông Đáy cần tận dụng tối đa các con triều trong ngày; đồng thời, việc vận hành công trình cũng được phối hợp chặt chẽ trên toàn hệ thống giữ nước từ sông Hồng nhập vào qua cống và âu thuyền Tắc Giang. Những ngày cuối tháng 12/2020 và đầu tháng 1/2021 mực nước trên sông Châu đang duy trì ở mức + 1 – 1,2 m đạt mực nước theo quy trình vận hành của các trạm bơm dọc tuyến.
Công trình đầu mối cống và âu thuyền Phủ Lý (hệ thống thủy lợi Tắc Giang - Phủ Lý) vận hành hiệu quả phục vụ sản xuất vụ xuân 2021.
Được biết, để có thể vận hành liên tục ngày 2 – 3 lần theo con triều trên sông Đáy, hệ thống máy đóng mở cửa cống và âu thuyền Phủ Lý được duy tu, bảo dưỡng và sửa chữa thường xuyên. Ông Nguyễn Đức Hiển, Tổ phó Tổ quản lý công trình đầu mối cống và âu thuyền Phủ Lý cho biết: Để bảo đảm đủ nguồn nước phục vụ sản xuất vụ xuân 2021, công trình được thực hiện nghiêm quy trình vận hành của cả hệ thống. Cùng với đó, máy móc, thiết bị phải được bảo đảm không xảy ra hỏng hóc trong quá trình đóng, mở cánh phai nhập nước và giữ nước vào sông Châu.
Với công trình đầu mối cống và âu thuyền Tắc Giang, tại thời điểm nhập nước năm nay mực nước trên sông Hồng thấp hơn từ 20 – 30 cm so với năm trước. Vì thế, các cửa cống và âu thuyền phải vận hành đóng, mở lên đến 4 lần/ngày để nhập và giữ nước tại sông Châu theo thủy triều của sông Hồng. Trong cả quá trình vận hành, Tổ quản lý công trình đầu mối cống và âu thuyền Tắc Giang phải thường xuyên theo dõi mực nước trên sông Hồng để đóng, mở cửa cống và âu thuyền đúng thời điểm khi nước triều lên, kể cả vào ban đêm. Song song với đó, trong phương án vận hành hệ thống thủy lợi Tắc Giang – Phủ Lý, đơn vị quản lý là Công ty khai thác công trình thủy lợi (KTCTTL) Hà Nam điều hành linh hoạt hệ thống cống Đập Phúc. Vào thời gian cao điểm lấy nước đổ ải làm đất vụ xuân, khi các trạm bơm chính của thị xã Duy Tiên hoạt động, cống Đập Phúc được đóng lại để nguồn nước lấy từ sông Hồng dâng lên tạo nguồn. Được biết, nước lấy từ sông Hồng qua công trình đầu mối Tắc Giang trở thành nguồn chính phục vụ tưới vụ xuân cho phần lớn diện tích gieo cấy của thị xã Duy Tiên.
Hiệu quả từ vận hành hệ thống thủy lợi Tắc Giang – Phủ Lý tạo thuận lợi rất lớn cho các trạm bơm trong vùng phục vụ lấy nước tưới vụ xuân. Như các trạm bơm dọc tuyến sông Châu từ Triệu Xá, Đinh Xá phục vụ lấy nước tưới cho huyện Bình Lục, Thanh Liêm và thành phố Phủ Lý đến trạm bơm Quang Trung (Lý Nhân) đều được hỗ trợ nguồn bơm. Đặc biệt, địa bàn thị xã Duy Tiên gần như phụ thuộc hoàn toàn từ nguồn nước sông Hồng lấy qua công trình đầu mối cống và âu thuyền Tắc Giang.
Như hiện nay, mực nước sông Nhuệ đo tại cống Nhật Tựu chỉ ở mức 0,65 m, nếu sử dụng nguồn tưới này thì toàn bộ các trạm bơm trên địa bàn thị xã đều bị treo giỏ do không thể nhập nước vào sông Duy Tiên. Tuy nhiên, từ vận hành công trình đầu mối cống và âu thuyền Tắc Giang, mực nước trên sông Duy Tiên tại thị trấn Hòa Mạc đạt mức 1,2m. Do vậy, trạm bơm Chợ Lương bảo đảm phục vụ cho trên 60% diện tích của thị xã đã hoạt động từ ngày 26/12/2020, sớm hơn những vụ xuân trước 5 ngày.
Nhìn lại thời gian trước khi hệ thống thủy lợi Tắc Giang – Phủ Lý chưa đi vào hoạt động, nguồn nước sông Nhuệ xuống quá thấp, Xí nghiệp Thủy nông Duy Tiên (khi đó là Công ty KTCTTL Duy Tiên) đã phải lắp các tổ máy bơm dã chiến ở đầu kênh xả của trạm bơm Yên Lệnh để lấy nước trực tiếp từ sông Hồng gặp rất nhiều khó khăn do phải dẫn ngược qua hệ thống kênh tiêu. Đồng thời, nhiều máy bơm dã chiến được lắp đặt dọc tuyến để lấy nước vào hệ thống tưới nội đồng. Tuy nhiên, hiện nay phương án này đã được loại bỏ do hệ thống thủy lợi Tắc Giang – Phủ Lý bảo đảm đủ nguồn tưới.
Ông Kiều Viết Hùng, Giám đốc Xí nghiệp Thủy nông Duy Tiên đánh giá: Vùng phục vụ của xí nghiệp đang được hưởng lợi rất lớn từ nguồn nước triều nhập sớm qua công trình đầu mối cống và âu thuyền Tắc Giang. Hiện nay cả nguồn và chất lượng nước phục vụ đều được bảo đảm. Do có đủ nguồn và vận hành sớm các trạm bơm nên việc phục vụ nước tưới vụ xuân có nhiều thuận lợi, hoàn thành sớm theo yêu cầu sản xuất.
Trong những năm gần đây, hệ thống thủy lợi Tắc Giang – Phủ Lý đóng vai trò quan trọng phục vụ nước tưới cho sản xuất vụ lúa xuân, nhất là tạo nguồn cho toàn bộ các trạm bơm dọc sông Châu, sông Duy Tiên và giúp cải tạo nguồn nước ô nhiễm của sông Nhuệ, đáp ứng yêu cầu phát triển sản xuất. Ông Lê Văn Hòa, Giám đốc Công ty KTCTTL Hà Nam cho biết: Hằng năm, chuẩn bị phục vụ sản xuất vụ lúa xuân, căn cứ tình hình thời tiết, thủy văn cụ thể, doanh nghiệp xây dựng kế hoạch vận hành hệ thống thủy lợi Tắc Giang – Phủ Lý phù hợp nhất. Đồng thời, máy móc, thiết bị tại các công trình đầu mối cống và âu thuyền tại Tắc Giang và Phủ Lý được bảo đảm hoạt động trong điều kiện tốt nhất.
Do tác động từ biến đổi khí hậu, những năm gần đây thời tiết, thủy văn ngày càng diễn biến phức tạp, nhất là mực nước trên các sông đều ở mức thấp trong giai đoạn lấy nước sản xuất vụ xuân. Việc vận hành hiệu quả hệ thống thủy lợi Tắc Giang – Phủ Lý góp phần quan trọng thúc đẩy quá trình sản xuất trong vùng phục vụ phát triển, đem lại những vụ mùa thắng lợi.
Mạnh Hùng