'Phát triển mô hình HTX kiểu mới, ít thành viên là giải pháp tốt lúc này'

Đó là ý kiến của ông Lê Quang Vọng, Phó Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Hà Nam khi trao đổi với phóng viên (P.V) Báo Hà Nam  về hướng tháo gỡ khó khăn của các HTX.

Trong những năm qua, HTX nông nghiệp đã có nhiều đóng góp vào quá trình phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương. Nhiều cơ chế, chính sách của Trung ương và địa phương đã được ban hành nhằm thúc đẩy phát triển mô hình kinh tế tập thể, trong đó có HTX nông nghiệp. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, nhiều HTX nông nghiệp, HTXDVNN hoạt động kém hiệu quả và bế tắc trong việc tìm hướng đi mới, có HTX mong muốn được giải thể. 

P.V: HTXDVNN ở tỉnh ta hiện nay được xây dựng và phát triển trên nền tảng là các HTX chung toàn xã và có những đóng góp quan trọng vào quá trình phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương. Nhưng nhiều năm trở lại đây, nhiều HTXDVNN không phát huy tốt vai trò, hoạt động kém hiệu quả. Quan điểm của ông về vấn đề này như thế nào? 

Ông Lê Quang Vọng: Trải qua các thời kỳ cách mạng Việt Nam, khu vực kinh tế hợp tác, HTX có những đóng góp quan trọng vào công cuộc giải phóng dân tộc và bảo vệ đất nước. Từ năm 1954, hưởng ứng lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh, phong trào kinh tế hợp tác, xây dựng HTX được đẩy mạnh và phát triển. Các HTX hoạt động theo kế hoạch nên đã huy động được sức người, sức của phục vụ kháng chiến. Ở tỉnh ta, các HTX nông nghiệp phát triển mạnh mẽ trong suốt nhiều thập kỉ. HTX đã huy động xã viên đóng góp xây dựng hệ thống kênh tưới, tiêu, đường giao thông nội đồng, cầu, cống, chỉnh trang, cải tạo đồng ruộng... Đó chính là tài sản của HTX nông nghiệp làm theo kế hoạch để lại cho các HTXDVNN làm dịch vụ, sản xuất, kinh doanh trong suốt những năm sau này. Phải nói là, các HTXDVNN không chỉ mang lại lợi ích kinh tế cho các xã viên, mà còn góp phần đưa các chủ trương, chính sách phát triển sản xuất nông nghiệp đi vào thực tiễn, thúc đẩy quá trình tái cơ cấu nông nghiệp, chuyển dịch cơ cấu nội ngành, đóng góp vào thực hiện mục tiêu bảo đảm an ninh lương thực và an sinh xã hội. 

Hiện nay, trên địa bàn tỉnh ta có 153 HTXDVNN, trong đó có 2/3 HTX quy mô toàn xã. Trong số 153  HTXDVNN, chỉ có khoảng 1/3 HTX sản xuất kinh doanh tốt. Số còn lại hoạt động chưa hiệu quả và hiệu quả không cao. Những HTX hoạt động tốt là nhờ cung cấp chất lượng dịch vụ tốt, ngoài các dịch vụ thiết yếu còn mở thêm các dịch vụ thỏa thuận, như: thu mua nông sản, làm đất, thu gom rác thải, cung ứng vật tư nông nghiệp... Nhiều HTX còn lại chỉ làm được các dịch vụ thiết yếu và là cánh tay nối dài cho các công ty thủy nông, thực hiện cung cấp nước tưới, tiêu phục vụ sản xuất.

P.V: Vậy căn nguyên của tình trạng nhiều HTX hoạt động kém hiệu quả là do đâu, thưa ông?

Ông Lê Quang Vọng: Có nhiều nguyên nhân dẫn tới tình trạng này. Về cơ chế, chính sách của Nhà nước, tôi khẳng định là đầy đủ, cởi mở theo hướng tạo điều kiện cho các HTX nói chung và HTXDVNN nói riêng hoạt động và phát triển. HTX được vay vốn, được hỗ trợ về tư vấn, đào tạo nâng cao năng lực quản trị điều hành, được hỗ trợ quảng bá sản phẩm, xúc tiến thương mại, kết nối cung- cầu tiêu thụ sản phẩm... Về nội tại, HTXDVNN có tài sản, nhưng chủ  yếu là tài sản cố định. Nhiều HTX có vốn lưu động, nhưng không nhiều. Tôi cho rằng, vấn đề mấu chốt chính là yếu tố con người. Năng lực, trình độ của đội ngũ lãnh đạo chủ chốt nhiều HTXDVNN hiện nay không đáp ứng được so với yêu cầu hoạt động của HTX trong cơ chế thị trường. 

HTX hoạt động như một doanh nghiệp, đòi hỏi người điều hành không chỉ có kiến thức về quản trị mà còn dám nghĩ, dám làm, năng động và sáng tạo, dám bứt phá để vươn lên. Nếu không có yếu tố đó, HTX duy trì các khâu dịch vụ thiết yếu còn khó vì không thể cạnh tranh được nói gì đến mở rộng sản xuất, kinh doanh. 

P.V: Thực tế cho thấy nhiều HTXDVNN đang chật vật để duy trì hoạt động vì nguồn thu bị giảm. Đã có HTX tìm đến giải pháp giải thể HTX. Ông nhìn nhận thế nào về việc này?

Ông Lê Quang Vọng: Các HTX hoạt động kém hoặc không hiệu quả nên giải thể, vì có giữ mô hình mà HTX không tìm hướng đi mới, không có giải pháp phát triển thì vẫn ở trong tình trạng trì trệ, kém phát triển dài dài. Vấn đề là không phải nói giải thể là làm được luôn.

Lý do là bởi, dù ít nhiều, HTXDVNN vẫn đang thực hiện việc điều hành tổ chức sản xuất nông nghiệp ở địa phương. Nếu giải thể thì phải có mô hình khác phù hợp cung cấp dịch vụ cho nông dân sản xuất nông nghiệp, chẳng hạn như thành lập HTX ít thành viên hoặc các tổ hợp tác. Căn cứ pháp lý cho HTX giải thể đã có, theo Luật HTX 2012, HTX muốn giải thể tự nguyện cần thực hiện đúng các bước, theo quy trình và đúng quy định. 

Có HTX mong muốn giải thể nhưng chưa thực hiện giải thể được là do gặp khó khăn trong quá trình thanh toán nợ, thanh lý các hợp đồng hoặc thực hiện việc xử lý tài sản và vốn của HTX. Tài sản cố định của HTXDVNN được tích lại qua nhiều năm do các thành viên đóng góp, nhiều HTX không có giấy tờ để ghi nhận điều này. Thực ra, không ít thành viên HTXDVNN bây giờ không có đóng góp gì cho HTX, nhưng nếu thực hiện giải thể, HTX vẫn phải chia tài sản cho thành viên. Chia như thế nào cho thỏa đáng là vấn đề nan giải. Đó là chưa nói đến việc xử lý nợ cũ của HTX (nếu có). Xử lý nợ còn khó khăn hơn. Bởi, nguyên tắc hoạt động của HTX là thành viên phải tự nguyện góp vốn, lãi cùng chia, lỗ cùng chịu trách nhiệm.  

P.V: Theo ông, hướng tháo gỡ khó khăn của các HTX là gì?

Ông Lê Quang Vọng: Chúng ta phải thẳng thắn nhìn nhận những điểm mạnh của kinh tế HTX và công nhận về vai trò của kinh tế HTX đối với phát triển nông nghiệp, nông thôn hiện nay. Đây là yếu tố quan trọng, vì có nhận thức đúng mới có cách làm đúng. Để đáp ứng yêu cầu phát triển trong từng giai đoạn, cần có mô hình phù hợp. Chúng ta mạnh dạn loại bỏ những thứ không hiệu quả, trì trệ làm chậm quá trình phát triển và mạnh dạn tiếp thu và phát triển cái mới phù hợp, hiệu quả. 

Tôi cho rằng, phát triển mô hình HTX kiểu mới, ít thành viên thay thế cho HTXDVNN đã giải thể là giải pháp tốt trong lúc này. Tỉnh ta hiện có hơn 100 HTX ít thành viên, trong số này có nhiều HTX hoạt động rất tốt. Nguyên nhân là do các thành viên HTX phải góp vốn, theo yêu cầu để sản xuất, kinh doanh. Họ phải tính toán để bảo tồn và phát triển, kinh doanh có lãi nên không có chuyện làm chiếu lệ hoặc làm cho có. Muốn có hiệu quả, HTX phải thành lập và hoạt động đúng nguyên tắc tự nguyện, bình đẳng; hoạt động đúng bản chất, góp vốn sản xuất kinh doanh, lời ăn, lỗ chịu, tự chủ, tự chịu trách nhiệm. Đây là vấn đề tất yếu, cốt lõi không thể xem nhẹ. 
P.V: Xin cảm ơn ông!

Bích Huệ