Nguy hiểm bệnh võng mạc đái tháo đường

Bác sỹ Vũ Văn Đạt, Giám đốc Bệnh viện (BV) Mắt Hà Nam cho biết: Có nhiều bệnh làm suy giảm, hỏng thị lực mắt, nhưng mới nhất, đáng cảnh báo nhất hiện tại là bệnh võng mạc đái tháo đường (ĐTĐ) (còn gọi là bệnh lý phù hoàng điểm do đái tháo đường). Người bị bệnh ĐTĐ sau một thời gian sẽ bị bệnh võng mạc ĐTĐ và sẽ nhanh dẫn đến mù lòa không hồi phục nếu không được phát hiện sớm và theo dõi, quản lý, điều trị.

Bác Đào Văn Th. (ở xã Thanh Tân, huyện Thanh Liêm), 61 tuổi phát hiện bị ĐTĐ cách đây vài năm. Bác cho biết có thể bị bệnh từ lâu nhưng vì công việc nhà nông vất vả, bận rộn nên không để ý, chỉ đến khi đột ngột sút cân nghiêm trọng bác mới đi khám và phát hiện ra bệnh. Đầu năm 2023 do biến chứng của bệnh ĐTĐ bác đã phải cắt một phần của một chân. Về thị lực, bác thấy bị suy giảm nhiều từ cách đây khoảng 2 năm nhưng giờ ngày càng trầm trọng nên mới đi khám ở BV Mắt Hà Nam và được chẩn đoán mắc bệnh võng mạc ĐTĐ phải điều trị ngay.

Bác sỹ Ngô Thị Hà, Trưởng Khoa Đáy mắt màng bồ đào (BV Mắt Hà Nam) cho biết, thị lực cả hai mắt của bệnh nhân đều suy giảm nặng, dưới võng mạc có dịch nên đã ở giai đoạn võng mạc tăng sinh, cấp độ nặng hơn khi võng mạc chưa tăng sinh của bệnh võng mạc ĐTĐ.

Bác sỹ Hà cho biết, người bị bệnh ĐTĐ sẽ dẫn đến bị 2 bệnh về mắt: đục thủy tinh thể và bệnh võng mạc ĐTĐ. Ở phòng khám của BV phát hiện khá nhiều bệnh nhân bị ĐTĐ, trong đó có khoảng 20-30% bệnh nhân bị võng mạc ĐTĐ ở mức độ phải nhập viện điều trị. Đối với bệnh nhân ĐTĐ phát hiện đã bị võng mạc ĐTĐ, tùy từng mức độ bác sỹ sẽ có chỉ định cụ thể. Nếu nhẹ vẫn chỉ điều trị bệnh gốc ĐTĐ, nhưng phải đi khám định kỳ để nếu bệnh võng mạc ĐTĐ tăng nặng sẽ kịp thời nhập viện điều trị. Những người bị bệnh võng mạc ĐTĐ nếu được phát hiện, theo dõi, quản lý, điều trị kịp thời sẽ có tác dụng rất lớn trong giữ thị lực cho bệnh nhân. Ngược lại những người không được điều trị kịp thời, đúng lúc thị lực sẽ suy giảm nhanh, dẫn đến mù lòa không thể hồi phục-bác sỹ Hà khẳng định. Vì thế tại phòng khám của BV Mắt, với những bệnh nhân phát hiện bị ĐTĐ nhưng chưa mắc, hoặc mắc nhưng ở thể nhẹ bệnh võng mạc ĐTĐ, bác sỹ sẽ tập trung điều trị bệnh gốc ĐTĐ, đồng thời luôn dặn dò bệnh nhân phải đi khám định kỳ để nếu bệnh võng mạc ĐTĐ tăng nặng phải được điều trị kịp thời, giữ thị lực mắt.

Theo bác sỹ Hà, sau 10 năm phát hiện bị ĐTĐ, khoảng 50% bệnh nhân sẽ bị võng mạc ĐTĐ. Sau 20 năm phát hiện ĐTĐ, tỷ lệ bệnh nhân bị võng mạc ĐTĐ sẽ là 90%. Vấn đề là bệnh nhân có thể bị ĐTĐ từ rất lâu trước đó nhưng không phát hiện ra, chỉ khi có triệu chứng nặng mới đi khám và cứ nghĩ đó là thời điểm phát hiện bệnh. Vì thế chủ quan không đi khám định kỳ mắt nhằm phát hiện bệnh võng mạc ĐTĐ để được điều trị kịp thời, dẫn đến thị lực suy giảm và mù lòa vĩnh viễn nhanh.

Theo báo cáo của trung tâm y tế các huyện, thành phố, thị xã, số lượng người bị bệnh ĐTĐ đang được quản lý, điều trị tại các trung tâm y tế trong tỉnh dao động từ 8.000 - 12.000 người. Như vậy, tỉnh Hà Nam có khoảng trên 56.000 người mắc bệnh ĐTĐ đang được quản lý, theo dõi, điều trị tại các BV, trung tâm y tế. Trong một nghiên cứu của bác sỹ Nguyễn Trọng Khải (Giám đốc Sở Y tế Hà Nam) năm 2018 trên 784 đối tượng thì tỉ lệ bệnh võng mạc ĐTĐ tại tỉnh Hà Nam là 30,9%, phần lớn các đối tượng đều có sự suy giảm về thị lực. Trong số các đối tượng này có các bệnh nhân có tổn thương võng mạc ĐTĐ tăng sinh nặng và phù hoàng điểm ở các mức độ khác nhau. Đây là tình trạng khá nghiêm trọng cho tổn thương võng mạc, đòi hỏi các biện pháp quản lý và điều trị chặt chẽ, đặt ra yêu cầu các biện pháp nhằm ngăn ngừa và giảm thiểu những biến chứng mà người bệnh có thể mắc phải.

Trước đây, do thiếu trang thiết bị, máy móc, người bệnh đến khám, điều trị tại BV Mắt tỉnh Hà Nam mới dừng ở việc khám và chẩn đoán các bệnh lý dịch kính võng mạc bằng thăm khám lâm sàng, máy siêu âm B và máy chụp đáy mắt không huỳnh quang, một số trường hợp bệnh lý phù hoàng điểm và biến chứng võng mạc khác do ĐTĐ bị bỏ sót dẫn tới việc quản lý và điều trị các biến chứng mắt của ĐTĐ bị chậm trễ, ảnh hưởng trực tiếp đến thị lực của người bệnh.

Với mong muốn phát hiện sớm, điều trị kịp thời, ngăn ngừa các biến chứng mắt của bệnh ĐTĐ, BV Mắt Hà Nam đã trang bị máy chụp cắt lớp võng mạc OCT. Bác sỹ Ngô Thị Hà cho biết: Chụp cắt lớp võng mạc là một xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh không xâm lấn, sử dụng sóng ánh sáng để chụp cắt lớp hình ảnh võng mạc trong mắt. Bác sĩ sẽ dựa vào kết quả chụp OCT để đánh giá chi tiết các lớp của võng mạc. Độ dày của lớp thần kinh võng mạc có thể được đo dễ dàng nhờ vào phương pháp chụp OCT. Từ đó, giúp bác sĩ nhãn khoa đưa ra những hướng điều trị cho người bị các bệnh về võng mạc, đặc biệt là các biến chứng trên mắt ở người bệnh ĐTĐ.

Bác sỹ Hà giải thích: Võng mạc là một tổ chức thần kinh mỏng như tờ giấy, có vai trò như tấm phim trong máy ảnh, bám vào mặt trong phía sau nhãn cầu giống như giấy dán tường. Võng mạc được tạo thành bởi mặt trong màng cảm giác và mặt ngoài màng nhận màu, giúp mắt cảm nhận được ánh sáng và màu sắc. Nếu võng mạc bị tổn thương sẽ ảnh hưởng rất lớn đến thị lực nhưng nếu được chẩn đoán sớm, người bệnh sẽ có cơ hội bảo vệ được đôi mắt của mình. Chụp cắt lớp võng mạc bằng OCT không những khắc phục được một số nhược điểm của phương pháp khám lâm sàng hay siêu âm mà còn giúp các bác sĩ nhãn khoa chẩn đoán sớm, chính xác và theo dõi diễn biến bệnh trong suốt quá trình điều trị để có biện pháp điều trị thích hợp. Chụp cắt lớp võng mạc có thể coi như một hình thức chụp CT scanner nhưng tỉ mỉ hơn, chính xác hơn, có thể nói là ở mức vi thể. Độ phân giải của OCT đạt mức 10 micron trong khi siêu âm B chỉ là 150 micron cho phép đánh giá sự thay đổi rất nhỏ trong các lớp cấu trúc võng mạc và gai thị. OCT sử dụng nguyên lý ánh sáng, không đau, không chảy máu nên có thể thực hiện nhiều lần trên một bệnh nhân; đặc biệt, phương pháp này không tiếp xúc trực tiếp với mắt nên không gây bất kỳ biến chứng nào cũng như sự khó chịu cho người bệnh. Trong quá trình định hướng điều trị, theo dõi và tiên lượng bệnh, chụp cắt lớp võng mạc cũng có vai trò quan trọng. OCT cho phép phân tích, đo đạc, dựng bản đồ, lưu trữ ảnh và số liệu, dữ liệu... của các lần thăm khám trước đó và có chương trình so sánh kết quả giữa các lần thăm khám nhằm đánh giá tiến triển của bệnh.

Vì thế, chụp cắt lớp quang học võng mạc OCT sẽ là một phương án tối ưu quản lý theo dõi điều trị các bệnh lý võng mạc, đặc biệt là bệnh lý phù hoàng điểm do ĐTĐ, giảm số lượng bệnh nhân phải chuyển tuyến điều trị, phát hiện sớm và kịp thời các trường hợp cần quản lý, can thiệp điều trị. Hiện tại, việc chụp võng mạc bằng máy OCT ở BV Mắt Hà Nam dù chưa được BHYT thanh toán nhưng BV đều chụp miễn phí cho người dân. Việc điều trị bệnh võng mạc ĐTĐ là kỹ thuật cao, người dân vẫn phải tự chi trả toàn bộ. BV Mắt Hà Nam đang làm các thủ tục đề nghị thanh toán BHYT cho các ca chụp võng mạc bằng máy OCT cũng như điều trị bệnh võng mạc ĐTĐ cho bệnh nhân, giúp giảm chi phí, để ngày càng nhiều người dân bị các bệnh về võng mạc trong đó có võng mạc ĐTĐ tiếp cận được với dịch vụ kỹ thuật hiện đại này và được điều trị kịp thời.

Đỗ Hồng