Quan tâm hơn nữa công tác bồi dưỡng học sinh giỏi trong các trường phổ thông

Những năm qua, công tác tuyển chọn, bồi dưỡng học sinh có năng khiếu các môn văn hóa tham dự các kỳ thi học sinh giỏi (HSG) của tỉnh ta đã đạt được nhiều kết quả đáng phấn khởi, từng bước khẳng định được vị thế của giáo dục tỉnh nhà trong sự phát triển chung. Tuy nhiên, bên cạnh những niềm vui, công tác tuyển chọn, bồi dưỡng HSG hiện nay cũng đặt ra không ít băn khoăn, trăn trở.

Thực hiện nhiệm vụ bồi dưỡng HSG, bên cạnh việc đầu tư, chuẩn bị tốt nhất về đội ngũ giáo viên, ngành giáo dục và các địa phương đã có sự quan tâm đặc biệt tới việc tăng cường cơ sở vật chất và các nguồn lực khác cho hình thành ít nhất một trường tiểu học và một trường THCS chất lượng cao tại mỗi huyện, thành phố, thị xã nhằm phát hiện, bồi dưỡng HSG, học sinh có năng khiếu cho cấp THPT. Lên cấp THPT, số học sinh khá, giỏi được tuyển chọn vào Trường THPT chuyên Biên Hòa tiếp tục được sàng lọc qua kỳ thi tuyển chọn nghiêm túc vào các lớp chuyên theo đúng sở trường. Những học sinh có năng khiếu nhưng không có điều kiện theo học tại trường chuyên sẽ được bố trí vào các lớp chất lượng cao, trở thành nòng cốt HSG cho các trường THPT không chuyên. 

Với những yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay, công tác bồi dưỡng HSG cũng có thêm nhiều nhiệm vụ nặng nề hơn về chất lượng. Trên cơ sở tự đổi mới, các nhà trường đã chủ động thay đổi phương thức và nội dung đào tạo HSG từ học cái gì sang học như thế nào và học để làm gì; triển khai các hoạt động dạy học tích cực, rèn luyện cho học sinh tính năng động, sáng tạo, thay đổi hình thức bồi dưỡng từ truyền đạt sang tổ chức cho học sinh làm chuyên đề, luyện đề… Cùng với đó, yêu cầu quan trọng, căn bản nhất cho việc lựa chọn học sinh đội tuyển chính là năng lực và sức sáng tạo, sự tư duy tốt. 

Theo cô giáo Đỗ Thị Thu Hà, Hiệu trưởng Trường THCS Nam Cao (Lý Nhân), để nâng cao được chất lượng bồi dưỡng HSG, khâu quan trọng nhất là phải có nguồn tốt mới có thể lựa chọn được những học sinh hội tụ đủ các yếu tố có năng lực, có tư duy sáng tạo và đam mê môn học vào các đội tuyển dự thi chọn HSG. Như với Trường THCS Nam Cao, do có sự đổi mới về cơ chế tuyển sinh, xây dựng môi trường học tập tích cực, có đội ngũ giáo viên đủ về số lượng, có trình độ chuyên môn tốt và được công nhận trường chất lượng cao, giúp nhà trường nâng cao chất lượng giáo dục và bảo đảm tốt chất lượng đầu vào và tiếp tục duy trì, giữ vững vị trí top đầu trong các kỳ thi chọn HSG các môn văn hóa của tỉnh. 

Không chỉ ở Trường THCS Nam Cao mà tại hầu hết các trường phổ thông, công tác phát hiện, bồi dưỡng HSG cũng được quan tâm thực hiện nền nếp, có chất lượng. Vì vậy, chất lượng công tác bồi dưỡng HSG có sự cải thiện đáng kể, số lượng giải cũng được tăng đều qua từng năm. Theo thống kê, qua nhiều năm, các đội tuyển HSG quốc gia của tỉnh ta đã gặt hái được hàng trăm giải, bình quân mỗi năm có gần 44 giải HSG quốc gia. Đặc biệt, trong năm 2012, 2019, đã có hai học sinh lập kỳ tích trên “đấu trường” quốc tế, mang về hai tấm Huy chương Vàng, Huy chương Bạc  Olimpic Vật lý quốc tế. Đối với các kỳ thi chọn HSG các môn văn hóa, chỉ riêng trong năm học 2019-2020, đã có 1.702 học sinh đạt giải với 79 giải Nhất, 392 giải Nhì, 657 giải Ba và 793 giải Khuyến khích. Đặc biệt, có hai học sinh Trường THPT chuyên Biên Hòa đạt giải cao môn Toán và môn Vật lý trong Kỳ thi chọn HSG quốc gia năm học 2019-2020 được tham dự Kỳ thi chọn đội tuyển Olimpic năm 2020.

Mặc dù đã có sự đầu tư tương đối đáng kể cho công tác bồi dưỡng HSG và chất lượng HSG của tỉnh ta đã được nâng cao, có thành tích ổn định, nhưng một số ý kiến vẫn cho rằng, chất lượng và số lượng giải HSG chưa thực sự phản ánh đúng được tiềm năng, thế mạnh của vùng đất học. Vẫn còn đó không ít những tồn tại, hạn chế trong bồi dưỡng HSG, như: đề thi của một số môn có phần thi thực hành trong kỳ thi chọn HSG các môn văn hóa cấp tỉnh chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới, chưa đánh giá đúng năng lực và phẩm chất học sinh; sự liên thông trong công tác phát hiện, tuyển chọn và bồi dưỡng HSG giữa các cấp còn hạn chế; chưa có kế hoạch dài hơi cho phát hiện, bồi dưỡng những học sinh có năng khiếu; phần lớn giáo viên lãnh đội đều dạy học theo kinh nghiệm và năng lực cá nhân là chính chứ ít được giao lưu, học tập kinh nghiệm; chất lượng HSG không đồng đều giữa các môn… 

Bên cạnh đó, mặc dù có trải qua kỳ thi tuyển đầu vào trường chuyên tương đối gay gắt nhưng đây mới chỉ là những học sinh thuộc top 2, top 3. Nhiều học sinh giỏi, có năng khiếu thực sự và có khả năng đạt thành tích cao đã lựa chọn đăng ký học tại các trường chuyên danh tiếng của các tỉnh lân cận hay khối chuyên các trường đại học. Ngành giáo dục đã tổ chức kỳ thi chuyên hằng năm trùng với lịch thi vào các trường chuyên của các tỉnh và khối chuyên các trường đại học để tăng tỉ lệ học sinh giỏi theo học tại Trường THPT chuyên Biên Hòa, nhưng thực tế vẫn còn không ít học sinh giỏi, học sinh có năng khiếu đăng ký thi và học tại các trường chuyên, khối chuyên này. Điều này ảnh hưởng không nhỏ tới chất lượng đầu vào của Trường THPT chuyên Biên Hòa nói chung và chất lượng giải trong các kỳ thi chọn HSG quốc gia nói riêng.

Trong quá trình tổ chức bồi dưỡng, giảng dạy đối với các đội tuyển HSG tại các nhà trường, nhiều giáo viên cũng khẳng định, có rất nhiều học sinh đạt được mục đích đỗ vào trường chuyên, trường chất lượng cao nhưng “học gạo”, thiếu thực chất và không sáng tạo. Mặt khác, khi tham gia đội tuyển thi HSG, một số học sinh và cha mẹ học sinh còn nặng tâm lý thực dụng khi vẫn muốn xác định rõ thi HSG được gì và mất gì, nên hay không nên thi HSG vì nếu không may đi thi mà không được giải thì áp lực về tâm lý sẽ có thể khiến học sinh đó bị ảnh hưởng tiêu cực về cả tinh thần lẫn sức học, hậu quả rất khó lường. Do đó, nhiều phụ huynh và bản thân một bộ phận học sinh chưa thực sự thiết tha, mặn mà với việc tham gia học trong các đội tuyển và tham dự các kỳ thi chọn HSG các cấp.

Đây là những vấn đề đặt ra không chỉ cho riêng ngành giáo dục mà còn với cả các địa phương, toàn xã hội. Mong muốn có sự quan tâm hơn nữa tới công tác phát hiện, bồi dưỡng HSG nhằm nâng cao chất lượng bồi dưỡng và chất lượng thi chọn HSG những năm học tiếp theo.

Thanh Hà