Nét độc đáo trong trang phục truyền thống của người Dao đỏ

Với sự tinh tế trong cách ăn mặc, phụ nữ người Dao đỏ tạo ra những nét riêng trong cách bài trí trang phục, không thể lẫn với bất cứ dân tộc nào.

Đất nước Việt Nam có 54 dân tộc anh em, mỗi dân tộc lại có một có sắc thái riêng với những giá trị độc đáo cả về phong tục tập quán, văn hóa truyền thống đóng góp vào kho tàng văn hóa đa dạng, phong phú của cả nước.

Dù trải qua nhiều năm giao thoa văn hóa nhưng các dân tộc Việt Nam vẫn giữ được bản sắc văn hóa riêng, từ quan hệ thứ bậc trong anh em, họ hàng đến các phong tục, tập quán, tín ngưỡng văn hóa, ngôn ngữ, chữ viết...

Một trong những nét văn hóa đầy thu hút của các dân tộc thiểu số tại Việt Nam chính là sự đa dạng và đặc sắc của trang phục truyền thống của từng dân tộc, trong đó có trang phục của dân tộc Dao đỏ.

Vẻ đẹp rực rỡ trên trang phục phụ nữ dân tộc Dao đỏ luôn là hình ảnh ấn tượng, khó quên với người đối diện.

Năm 2020, nghệ thuật trang trí trên trang phục truyền thống của người Dao đỏ các huyện Na Hang, Lâm Bình, Chiêm Hóa, Hàm Yên và Sơn Dương (tỉnh Tuyên Quang) đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Nghệ thuật trang trí trên trang phục truyền thống của người Dao đỏ ở Tuyên Quang có từ lâu đời. Tại các bản làng nơi đồng bào Dao đỏ sinh sống, người phụ nữ vẫn tự tay làm trang phục cho mình và cho người thân trong gia đình.

Đồng bào người Dao ở Tuyên Quang hiện có gần 91.000 người, gồm 9 ngành Dao, trong đó người Dao Đỏ sống tập trung chủ yếu ở xã Sơn Phú, Sinh Long, Năng Khả (huyện Na Hang) và xã Thổ Bình (huyện Lâm Bình).

Đối với người Dao Đỏ, trang phục là một trong những chi tiết quan trọng đầu tiên để nhận biết và phân biệt giữa dân tộc này với dân tộc khác. Với sự tinh tế trong cách ăn mặc, phụ nữ người Dao đỏ tạo ra những nét riêng trong cách bài trí trang phục, không thể lẫn với bất cứ dân tộc nào.

Những cô gái Dao đỏ ở độ tuổi lên chín, lên mười đã được truyền dạy việc may vá thêu thùa để làm những trang phục đẹp cho riêng mình.

Trang phục truyền thống của phụ nữ Dao đỏ bao gồm áo, quần, khăn vấn đầu, thắt lưng và các đồ trang sức khác đi kèm.

Mỗi trang phục có 5 màu cơ bản: đỏ, xanh, trắng, vàng, đen, trong đó chủ yếu là màu đỏ. Theo quan niệm của người Dao đỏ, màu đỏ mang lại hạnh phúc, may mắn, đầy đủ và tạo ra năng lượng tích cực cho con người.

Trang phục truyền thống của phụ nữ Dao đỏ được trang trí bằng nhiều hoa văn phong phú đẹp mắt với màu sắc cơ bản là chàm, đỏ và trắng. Trên chất liệu vải chàm thô cùng với kỹ thuật tạo hoa văn từ thêu, chắp ghép những trang sức, người phụ nữ Dao đỏ thể hiện sự khéo léo, tinh tế và gửi mọi tâm tư tình cảm và những khát vọng sống của mình trong những họa tiết rất phong phú, đa dạng.

Các mô típ hoa văn được trang trí vô cùng tinh tế, bố cục chặt chẽ, hòa sắc rực rỡ và mang tính đặc trưng riêng.

Để hoàn thành một bộ trang phục dân tộc Dao đỏ phải mất 1 năm nếu làm nhanh, người làm chậm phải mất 1-2 năm. Chính sự cầu kỳ, tỉ mỉ trong từng công đoạn thực hiện đã tạo nên bản sắc riêng biệt của trang phục dân tộc Dao đỏ mà không thể pha lẫn với bất kỳ dân tộc nào.

Khăn đội đầu là một trong những điểm không thể thiếu của phụ nữ người Dao đỏ. Khăn được trang trí bằng nhiều họa tiết bằng chỉ màu trắng, xanh lơ, vàng và màu đỏ lên toàn bộ mặt khăn: Cây vạn hoa, hình cách đoạn, hình vết hổ...

Khi đội lên đầu, các họa tiết hoa văn sẽ phô ra ngoài, làm tăng thêm vẻ đẹp của chiếc khăn.

Phụ nữ người Dao thường chỉ mặc áo dài có màu đen hoặc màu chàm. Họ thêu kín các họa tiết trang trí bằng chỉ màu đỏ để nẹp cổ liền với ngực thân áo.

Đặc biệt, hai đầu của nẹp ngực được đính nhiều chuỗi hạt cườm và tua đỏ sặc sỡ. Trên áo được phụ nữ Dao đỏ thêu lên những hình ảnh quen thuộc, gần gũi với đời sống như hoa lá, cỏ cây, rừng núi, động vật... Do đó, mỗi bộ trang phục khác nhau ở hoa văn, người thêu luôn cố gắng sắp xếp hài hòa, tinh tế trong việc sử dụng màu sắc, bố cục sao cho hài hòa, tươi sáng.

Quần của phụ nữ Dao đỏ thường màu đen tuyền, không có hoa văn, nhưng ở phía dưới, họa tiết được thêu rất cầu kỳ. Những hoa văn trang trí ở hai ống quần thường là hình vuông, hình chữ nhật màu đỏ, vàng, trắng hay hình cây thông, hình quả trám... tạo nên sự cân đối hài hòa cho toàn bộ trang phục.

Trang phục người Dao đỏ ở mỗi địa phương cơ bản đều giống nhau, tuy nhiên cũng có những điểm khác biệt tạo nên sự phong phú, đa dạng trong sắc màu văn hóa Dao. Trong đó, có sự khác biệt trong cách mặc, vấn khăn, xà cạp và thêm bớt các chi tiết...

Điển hình như trang phục người Dao đỏ ở một số nơi thường có chuỗi quả bông len hình tròn màu đỏ treo trước ngực.

Số lượng và kích cỡ tùy quan niệm mỗi vùng. Nếu ở Hùng Mỹ, Phúc Sơn (Chiêm Hóa) có 9 quả bông, kích cỡ lớn thì ở Sơn Phú (huyện Na Hang) có 11 quả bông, kích cỡ bé hơn. Trang phục người Dao ở Bạch Xa, Tân Thành, Minh Khương (Hàm Yên) chỉ có những tua rua màu đỏ quanh viền áo trước ngực.

Trang phục của nam người Dao đỏ đơn giản hơn, chỉ có khăn đội đầu, áo ngắn và quần.

Để bảo tồn những nét đẹp văn hóa truyền thống không bị mai một cùng thời gian, người phụ nữ Dao đỏ vẫn luôn tích cực truyền dạy lại cách may, thêu thùa trang phục truyền thống cho thế hệ trẻ./.

Vietnam+