Trước khi thực hiện sắp xếp, sáp nhập thôn, tổ dân phố (TDP) theo Thông tư 09/2017/TT-BNV, huyện Kim Bảng có 173 thôn, xóm, TDP, tương ứng với 173 nhà văn hóa (NVH) cơ sở. Sau sáp nhập, huyện còn 85 thôn, TDP, trong đó có 54 thôn hình thành mới. Theo đó, các thôn, TDP đã chọn 85 NVH ở trung tâm thôn, TDP làm nơi tổ chức sinh hoạt, hội họp của địa phương. Song khi số dân của mỗi thôn tăng lên, nhiều NVH lại có quy mô nhỏ không đáp ứng được nhu cầu hội họp và sinh hoạt cộng đồng; hệ thống trang thiết bị: tăng âm, bàn ghế, dụng cụ tập luyện thể thao còn thiếu; khuôn viên chật hẹp, cơ sở vật chất đang trong tình trạng xuống cấp.
Trước thực trạng này, Huyện ủy, UBND huyện Kim Bảng đã chỉ đạo sâu sát việc đầu tư xây dựng, nâng cấp các thiết chế văn hóa, trọng tâm là NVH gắn với sân thể thao thôn. Cụ thể, UBND huyện đã xây dựng Đề án số 01/ĐA-UBND ngày 10/3/2021 về “Hỗ trợ xây dựng mới, cải tạo, sửa chữa, nâng cấp NVH thôn, TDP sau sáp nhập giai đoạn 2021 – 2025” và đưa vào kế hoạch phát triển chung của huyện, phấn đấu đạt đô thị loại IV và trở thành thị xã trước năm 2025.
Đề án của huyện Kim Bảng nhận định hệ thống NVH thôn, TDP đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao đời sống tinh thần của nhân dân. Đây là nơi diễn ra các hoạt động văn hóa, thể thao cộng đồng, đáp ứng nhu cầu của nhân dân về hưởng thụ và sáng tạo văn hóa; đồng thời bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của mỗi địa phương, giữ vai trò nòng cốt trong tổ chức các hoạt động tuyên truyền cổ động chào mừng các ngày kỷ niệm, các sự kiện chính trị - xã hội của đất nước, địa phương; góp phần thúc đẩy sự nghiệp văn hóa, thể thao; là điều kiện quan trọng để thực hiện có hiệu quả phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” và nghị quyết chuyên đề về nâng cao chất lượng đời sống văn hóa cơ sở, bảo vệ môi trường bền vững đến năm 2025 và những năm tiếp theo mà huyện đã đề ra.
NVH Tổ dân phố số 6 thị trấn Quế (Kim Bảng) mới được xây dựng.
Theo mục tiêu của Đề án, có 76/85 NVH được thực hiện xây mới, cải tạo, sửa chữa, nâng cấp. Trong đó có 47 NVH xây mới; cải tạo, sửa chữa, nâng cấp 29 NVH, có 9 NVH được giữ nguyên. Cùng với các mức hỗ trợ của tỉnh theo loại thôn, TDP loại 1, 2, 3 tương ứng quy mô từ 250, 200 và 100 chỗ ngồi trở lên lần lượt là 200, 160, 140 triệu đồng/NVH, huyện Kim Bảng hỗ trợ xây mới với các mức theo loại thôn, TDP và chỗ ngồi tương ứng lần lượt là 140, 112 và 98 triệu đồng/NVH (bằng 70% so với mức hỗ trợ của tỉnh). Đối với các NVH cải tạo, sửa chữa, mở rộng, mức hỗ trợ của tỉnh bằng 50% mức hỗ trợ xây mới tương ứng với từng loại thôn, TDP và quy mô chỗ ngồi, huyện Kim Bảng hỗ trợ với các mức tương ứng loại thôn, TDP và quy mô chỗ ngồi lần lượt là 50, 40 và 35 triệu đồng/NVH (bằng 50% mức hỗ trợ của tỉnh).
Ông Phạm Việt Anh, Trưởng phòng Văn hóa và Thông tin huyện Kim Bảng cho biết: Thực hiện mục tiêu của đề án, với nhiệm vụ được phân công, Phòng Văn hoá và Thông tin huyện đã tham mưu với UBND huyện xây dựng Kế hoạch triển khai Đề án số 01/ĐA-UBND ngày 10/3/2021 về “Hỗ trợ xây dựng mới và cải tạo, sửa chữa NVH thôn, TDP sau sáp nhập giai đoạn 2021-2025”. Ngay sau khi triển khai, 100% các xã, thị trấn đã rà soát, bổ sung quy hoạch sử dụng đất cho các công trình văn hóa, thể thao giai đoạn 2020 - 2030 và xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện đề án đến từng thôn, TDP và kế hoạch xây dựng mới, cải tạo, sửa chữa, nâng cấp NVH thôn, TDP phân kỳ theo từng năm.
Kết quả, tính đến tháng 03/2023 đã có 4 NVH thôn, TDP thực hiện xây dựng mới, gồm: NVH thôn Phù Đê, xã Tượng Lĩnh; NVH thôn Thọ Lão 1, xã Hoàng Tây; NVH TDP số 6, thị trấn Quế; NVH thôn Cát Thường, xã Nguyễn Úy. Có 5 NVH thôn, TDP thực hiện sửa chữa, nâng cấp, gồm: NVH TDP số 1, thị trấn Quế; NVH thôn Do Lễ, Đồng Sơn, Bút Phong - xã Liên Sơn; NVH thôn Mã Não, xã Ngọc Sơn. Các thôn đăng ký xây dựng NVH mới từ nay đến cuối năm gồm có: thôn Quang Thừa, xã Tượng Lĩnh; thôn Lạc Nhuế 1, xã Đồng Hóa. Và có 21 thôn, TDP của các xã Tượng Lĩnh, Nguyễn Úy, Lê Hồ, Tân Sơn, Thụy Lôi, Đồng Hóa, Nhật Tựu, Hoàng Tây, Văn Xá, Thanh Sơn đăng ký cải tạo, sửa chữa, nâng cấp NVH.
Ngoài ra, 85/85 NVH tại các thôn, TDP trên địa bàn huyện cơ bản đã được chỉnh trang nội, ngoại thất cũng như khuôn viên, tạo cảnh quan môi trường sạch đẹp phục vụ các nhiệm vụ chính trị của địa phương. Một số thôn, TDP đã huy động nguồn vốn xã hội hóa để đầu tư các trang thiết bị tập luyện thể dục thể thao tại các khu vực trung tâm thôn, TDP nhằm nâng cao sức khoẻ, thể chất và đời sống văn hóa, tinh thần cho nhân dân.
Cũng theo ông Phạm Việt Anh, một số NVH xây mới và sửa chữa, nâng cấp còn lại hiện đang gặp một số khó khăn, vướng mắc, như khó khăn về nguồn xã hội hóa, đất đã quy hoạch nhưng chuyển đổi mục đích sử dụng, hoặc có quỹ đất nhưng chuyển đổi sang đất văn hóa còn nhiều bất cập và vướng mắc về vấn đề hồ sơ, thủ tục. Với thực trạng này, huyện đã có văn bản hướng dẫn quy trình đầu tư xây dựng mới, cải tạo, sửa chữa NVH thôn, TDP sau sáp nhập trên địa bàn huyện. Còn với 88 NVH dôi dư, huyện Kim Bảng chỉ đạo các xã, thôn, TDP giao cho các hội, đoàn thể quản lý, sử dụng, phát huy giá trị thiết chế văn hóa cơ sở, khai thác có hiệu quả công năng các công trình văn hóa, thể thao của địa phương.
Chu Bình