Khác hẳn với không khí vui tươi, nhộn nhịp, đông đúc, náo nhiệt mọi năm, đầu Xuân Canh Tý 2020, do diễn biến phức tạp của dịch Covid -19, đúng mùa lễ hội nhưng đền Trúc vắng vẻ, tĩnh lặng, không có khách tới lễ, tham quan, vãng cảnh. Chỉ có rừng trúc bốn mùa xanh tốt quanh đền gió thổi lao xao, lao xao trong nắng vàng đầu xuân ấm áp. Thấy chúng tôi tới, sau thoáng ngạc nhiên, bà Trịnh Thị Phương Lâm, 84 tuổi, Câu lạc bộ hát Dậm người cao tuổi Quyển Sơn, chủ đội tế lễ tại đền Trúc thân tình hướng dẫn chúng tôi tới nơi có thau nước sạch và xà phòng rửa tay để phòng dịch bệnh trước khi vào đền lễ.

Ngồi uống nước bên sân đền thoáng đãng, qua câu chuyện với bà Lâm (người con của quê hương Quyển Sơn, người gắn bó với làn điệu hát Dậm từ thuở bé đến nay), được biết: Lễ hội đền Trúc Quyển Sơn hằng năm bắt đầu từ ngày mùng 10 tháng Giêng đến ngày mùng 10 tháng 2 âm lịch. Chính hội bắt đầu từ ngày mùng một tới ngày mùng sáu tháng 2 âm lịch. Lễ hội đền Trúc gắn với chiến công đánh thắng giặc ngoại xâm của Thái úy Lý Thường Kiệt. 

Theo tương truyền, năm 1069, khi đem quân đi đánh giặc Chiêm Thành qua vùng Quyển Sơn (trước kia gọi là trại Canh Dịch) gặp gió lớn, Lý Thường Kiệt cho quân dừng lại ở bờ sông để tránh gió. Đêm đó, trong giấc ngủ ông mơ thấy có một người mẹ trên tay bế một đứa trẻ đứng ở đầu thuyền và nói: Đi đánh giặc trận này sẽ giành thắng lợi. Tỉnh dậy, nghĩ đây là điềm lành ông cho quân chuẩn bị lễ vật lên bờ tế lễ, cảm tạ trời đất. Khi đoàn quân chiến thắng trở về, Lý Thường Kiệt đã cho quân dừng lại vùng đất thiêng, nơi ông được báo mộng để tạ ơn trời đất, khao thưởng quân sĩ, mở hội khao dân làng. Thời gian lưu lại Quyển Sơn ông dạy những cô gái trẻ (chưa chồng) hát Dậm, dạy trai tráng trong làng đua thuyền, dạy nhân dân trồng dâu, nuôi tằm, dệt vải...

Nói về lễ hội đền Trúc, bà Lâm sang sảng đọc cho chúng tôi nghe đoạn thơ được lưu truyền từ xa xưa đến giờ bà còn nhớ rõ: “Một năm tế lễ có một kỳ/Luật làng, phép nước hát đủ 30 ngày/Trên hát Dậm dưới sông bơi trải/Các cụ già tế lễ thần ngồi kiệu hoa/Nơi đô vật, nơi chọi gà/Nơi đánh cờ tướng, nơi là kéo co...”.

Theo lời bà Lâm, đúng như đoạn thơ viết, hội làng trước kia vui lắm. Ngoài phần lễ (có rước kiệu, tế lễ) được tổ chức hết sức long trọng, trang nghiêm, thành kính, phần hội tươi vui, sôi nổi, náo nhiệt với các trò chơi thu hút đông đảo mọi người tham gia và cổ vũ nhiệt tình, đó là: bơi chải, kéo co, chọi gà, đánh cờ người... Đặc biệt, trong lễ hội đền Trúc, hát Dậm là phần quan trọng, độc đáo và đặc sắc chỉ có ở vùng Quyển Sơn.

Cầm chìa khóa lên mở cửa đền để chúng tôi vào lễ, vào tham quan, bà Lâm cẩn thận đeo chiếc khẩu trang y tế, nhắc chúng tôi cũng nên đeo khẩu trang để phòng dịch. Vừa đi, bà Lâm vừa nói: Những năm trước, mùa lễ hội, đặc biệt là ngày chính hội mỗi ngày nhà đền đón hàng trăm lượt du khách thập phương và người dân quanh vùng tới lễ cầu sức khỏe, may mắn, bình an... Hết ba tháng xuân, từ tháng tư âm lịch đền mới dần thưa khách.

Năm nay thì khác, do ảnh hưởng của dịch Covid – 19, đền không mở hội. Vào ngày chính hội nhưng đền vẫn cửa đóng then cài bởi không có khách tới lễ và vãng cảnh. Hằng ngày, thủ từ và bà Lâm vẫn mở cửa lau dọn, hương nến một lúc rồi lại đóng. Bà Lâm tâm sự: Mọi năm, những ngày này tôi bận lắm. Khách đông, khi thì lễ, kêu cầu giúp mọi người; khi thì hát Dậm phục vụ khách có nhu cầu… Mùa lễ hội, bận, mệt, nhưng mà vui. Năm nay, do dịch Covid – 19, khách vắng cũng buồn (ngày chỉ có một vài khách, ngày không có khách nào) nhưng cũng mừng bởi mọi người đều có ý thức cao trong việc phòng, chống dịch.

Để phòng, chống dịch Covid – 19, gần cửa đền Trúc có đặt biển tuyên truyền về các biện pháp phòng, chống bệnh viêm đường hô hấp cấp do chủng mới của vi-rút Corona (Covid-19). Trên biển có ghi rõ các biện pháp đơn giản mà ai cũng thực hiện được như: "Thực hiện vệ sinh cá nhân, rửa tay bằng xà phòng và nước sạch", "Che miệng, mũi khi ho, hắt hơi. Đeo khẩu trang ở nơi công cộng"... Ngoài biển tuyên truyền còn có biển hướng dẫn khách tới nơi rửa tay bằng nước sạch và xà phòng trước khi lên đền lễ. Có thể nói, thời gian qua, nhà đền luôn tuân thủ các biện pháp phòng, chống dịch nhằm bảo đảm an toàn sức khỏe cho những người làm tại đền và du khách. 

Bà Lâm tâm sự: Năm nay không hội thì năm sau, năm sau nữa… quan trọng nhất bây giờ vẫn là bảo đảm an toàn sức khỏe cho mọi người. Đầu xuân năm mới, mùa lễ hội, trực tiếp tới đền, tới chùa nguyện cầu sức khỏe, bình an, may mắn… là nét văn hóa của người Việt, nhưng khi có dịch bệnh, mọi người hãy biến nguyện cầu thành hành động thiết thực trong phòng, chống dịch như: đeo khẩu trang, vệ sinh cá nhân sạch sẽ, không tụ tập nơi đông người… để bảo vệ sức khỏe cho chính mình, cho gia đình và cho tất cả mọi người…

Vĩnh Linh