Chính sách BHTN được đánh giá có ý nghĩa quan trọng đối với công tác an sinh xã hội mà Đảng và Chính phủ quan tâm chỉ đạo thực hiện 10 năm qua. Ở mỗi giai đoạn, chính sách BHTN có những quy định khác nhau, nhưng đều hướng tới mục đích giúp đỡ người lao động khi gặp khó khăn được hưởng chế độ do Quỹ BHTN chi trả theo quy định, có điều kiện tiếp tục được tham gia thị trường lao động, được hưởng chế độ Bảo hiểm y tế (BHYT). 

Là đơn vị được giao thực hiện chính sách BHTN như: tư vấn, giới thiệu việc làm, hỗ trợ học nghề, xét duyệt và thẩm định hồ sơ hưởng trợ cấp thất nghiệp cho người lao động, Trung tâm Dịch vụ việc làm (Sở Lao động -  Thương binh và Xã hội) đã phối hợp chặt chẽ với Bảo hiểm xã hội (BHXH) tỉnh làm tốt công tác giải quyết chế độ BHXH, BHTN, từng bước đổi mới, nâng cao chất lượng, đáp ứng yêu cầu nhanh chóng, chính xác, đúng quy định.

Trong 9 tháng năm 2019, toàn tỉnh Hà Nam có 118.559 người tham gia BHTN, chiếm gần 89% tổng số người tham gia BHXH, tăng 7% so với cùng kỳ năm 2018. Số tiền thu BHTN đạt 90,384 tỷ đồng. 

Ông Nguyễn Quang Tuấn, Giám đốc Trung tâm Dịch vụ việc làm cho biết: Người lao động đã nhận thức tốt hơn trước rất nhiều về quyền lợi và trách nhiệm của mình khi tham gia BHTN. Họ hiểu rằng, nếu tham gia BHTN, ngoài việc được hỗ trợ tiền do tổ chức BHXH chi trả khi gặp khó khăn do mất việc làm, họ còn được hỗ trợ học nghề, việc làm mới và hưởng chế độ BHYT. Đặc biệt, từ năm nay, những quy định mới về các loại hình BH được áp dụng thực hiện, buộc người sử dụng lao động phải tuân thủ nghiêm túc các quy định pháp luật, nên đây được coi là bước đi thúc đẩy việc thực hiện chính sách BHTN ngày một tốt hơn.

Trong 9 tháng qua, Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh Hà Nam đã tiếp nhận 3.900 hồ sơ hưởng BHTN, trong đó 3.550 người có quyết định hưởng trợ cấp thất nghiệp. Trong số này có 259 trường hợp có quyết định hỗ trợ học nghề; nhiều người được tư vấn, giới thiệu việc làm. Tổng số tiền chi trả trợ cấp thất nghiệp trên 43 tỷ đồng. 

Anh Hoàng Quốc Toản, sinh năm 1993, hiện đang sinh sống tại Duy Tiên nói: “Công việc của lao động phổ thông chúng tôi có những bất ổn không tính trước được, nếu không tham gia BHTN chúng tôi sẽ bị thiệt thòi, gặp khó khăn khi mất việc làm. Bản thân tôi hiện giờ đang hưởng BHTN, nếu không có khoản tiền này, không hiểu chúng tôi sẽ sống ra sao trong thời gian không có việc làm”. 

Tuy nhiên, có không ít lao động vẫn còn mơ hồ về chính sách BHTN, nhiều người không muốn đóng BHTN do sợ phải mất một khoản tiền lương hằng tháng, trong khi nguy cơ mất việc trong tương lai có thể xảy ra bất cứ lúc nào. Có lao động cho rằng, việc đăng ký tham gia BHTN hiện nay vẫn còn rườm rà, phức tạp, gây khó khăn cho người lao động. Chẳng hạn như hằng tháng họ phải trực tiếp thông báo cho nơi họ đang hưởng trợ cấp thất nghiệp về việc tìm kiếm việc làm. 

Thêm nữa, căn cứ vào Luật Việc làm quy định nếu 2 lần người lao động đang hưởng trợ cấp thất nghiệp từ chối nhận việc làm do Trung tâm Dịch vụ việc làm giới thiệu mà không có lý do chính đáng thì người lao động sẽ bị cắt trợ cấp thất nghiệp. Không chỉ những quy định pháp luật gây khó khăn cho người tham gia BHTN, việc làm thủ tục để hưởng BHTN cũng không đơn giản. 

Anh Trần Văn Hoàng, Công ty TNHH Hệ thống Dây dẫn Sumi Việt Nam (Khu công nghiệp Đồng Văn, huyện Duy Tiên) nói: “Tôi đã từng làm hồ sơ hưởng BHTN, theo quy định cần có đơn đề nghị hưởng trợ cấp thất nghiệp, bản chính hoặc bản sao có chứng thực hợp động lao động đã hết hạn; quyết định thôi việc hoặc sa thải hoặc kỷ luật buộc thôi việc; sổ BHXH, 2 ảnh 3x4; chứng minh thư nhân dân, sổ hộ khẩu hoặc sổ tạm trú phô tô… Nhưng để hoàn thiện thủ tục này lại phụ thuộc rất nhiều vào trách nhiệm của doanh nghiệp đối với người lao động. Thời gian để xét thì rất ngắn, trong khi mình còn chưa hiểu hết những quy định về loại hình bảo hiểm này”. Điều thuận lợi là khi đến Trung tâm Dịch vụ việc làm, người lao động luôn được cán bộ trung tâm tư vấn, giúp đỡ cung cấp thông tin để họ nhanh chóng hoàn thành thủ tục hưởng BHTN.

Ông Nguyễn Quang Tuấn, Giám đốc Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh cho biết thêm: Số người tham gia BHTN trên địa bàn tỉnh ngày một tăng, chứng tỏ nhận thức của người lao động và doanh nghiệp về chính sách BHTN có thay đổi, bản thân doanh nghiệp nhận ra rằng BHTN cũng mang lại lợi ích cho họ, họ không phải chi trả trợ cấp thôi việc, mất việc làm cho người lao động, mà do BHXH chi trả. 

Tuy nhiên, việc thực hiện chính sách BHTN trên thực tế đã vấp phải khó khăn, như một số cơ quan, doanh nghiệp chưa tham gia BHXH, BHTN cho người lao động tháng liền kề trước khi chấm dứt hợp đồng lao động, chưa trả văn bản chấm dứt hợp đồng lao động kịp thời nên một số lao động không đủ điều kiện hưởng chế độ BHTN. Đa số người lao động hưởng trợ cấp thất nghiệp chưa quan tâm đến việc quay lại thị trường lao động nên cán bộ làm công tác BHTN phải mất nhiều thời gian thực hiện tư vấn, giới thiệu việc làm, cung cấp thông tin thị trường lao động… 

Đặc biệt, Hà Nam chưa có phần mềm quản lý theo dõi thông tin người lao động trước, trong quá trình hưởng trợ cấp thất nghiệp. Công tác theo dõi tình trạng việc làm hằng tháng đối với đối tượng này cũng không hề đơn giản. Tình trạng trục lợi BHTN vẫn xảy ra...

Chính sách BHTN đã và đang khẳng định tính ưu việt trong bảo đảm an sinh xã hội, ổn định đời sống, việc làm cho người lao động. Tuy nhiên, để chính sách thực sự đi vào cuộc sống, theo ông Đặng Xuân Hải, Phó Giám đốc Sở Lao động – Thương binh và Xã hội, Nhà nước cần hoàn thiện quy định pháp luật về chính sách BHTN, bảo đảm hầu hết người lao động có quyền được tham gia loại hình bảo hiểm này. Tăng cường sự liên kết giữa người sử dụng lao động và người lao động trong thực hiện chính sách, pháp luật về bảo hiểm. Trung tâm Dịch vụ việc làm cần nâng cao, đổi mới hoạt động tư vấn, hỗ trợ việc làm, kết nối người lao động với doanh nghiệp sớm nhất, hiệu quả nhất nhằm hướng người lao động sớm trở lại thị trường lao động.

Giang Nam