Hiện nay, để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động trong tình hình mới, việc tham gia xây dựng và thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở tại các doanh nghiệp là nhiệm vụ quan trọng. Thực hiện dân chủ tốt sẽ khơi dậy được khả năng sáng tạo, cống hiến của người lao động và góp phần xây dựng quan hệ lao động hài hòa, ổn định, tiến bộ tại doanh nghiệp.

Thời gian qua, việc thực hiện Quy chế dân chủ (QCDC) ở cơ sở tại các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh từng bước đi vào nền nếp đã tác động tích cực tới việc thực hiện quy định của pháp luật về lao động cũng như các chế độ, chính sách liên quan đến quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động, góp phần xây dựng mối quan hệ lao động hài hòa, ổn định, tiến bộ trong doanh nghiệp.

Qua tìm hiểu được biết, hiện nay các loại hình doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh cơ bản triển khai thực hiện nghiêm túc QCDC tại nơi làm việc theo Nghị định 145 của Chính phủ “Quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Bộ Luật lao động về điều kiện lao động và quan hệ lao động”. Tại các doanh nghiệp nhà nước triển khai Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở, hằng năm, công bố công khai tới người lao động về: tình hình sản xuất kinh doanh, các nội quy, quy định liên quan đến quyền, lợi ích và nghĩa vụ của người lao động... tạo điều kiện cho người lao động giám sát việc thực hiện dân chủ theo quy định.

Tại Công ty TNHH MTV khai thác công trình thuỷ lợi (KTCTTL) Hà Nam, nhận thức đầy đủ về thực hiện dân chủ, đơn vị luôn chú trọng việc tổ chức thực hiện QCDC tại nơi làm việc theo các nội dung của Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở và các văn bản chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền các cấp. Ban Giám đốc công ty thường xuyên phối hợp với tổ chức công đoàn tiến hành đối thoại trực tiếp với cán bộ, công nhân viên và người lao động, bảo đảm thực hiện tốt các nhiệm vụ đề ra. Theo ông Lê Văn Hoà, Giám đốc công ty, cùng với tập trung lãnh đạo, chỉ đạo tuyên truyền, quán triệt và triển khai thực hiện Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở, các văn bản chỉ đạo của Ban Chỉ đạo tỉnh về thực hiện QCDC ở cơ sở đến các chi bộ, đơn vị trực thuộc, lãnh đạo công ty phối hợp với Ban Chấp hành công đoàn xây dựng, ban hành các văn bản chỉ đạo thực hiện và thường xuyên củng cố, phân công nhiệm vụ cho các thành viên ban chỉ đạo thực hiện QCDC trong công ty. Ủy ban Kiểm tra Đảng ủy công ty thường xuyên kiểm tra, giám sát việc triển khai thực hiện QCDC ở cơ sở tại các chi bộ, kịp thời phát hiện các hạn chế tồn tại để uốn nắn, khắc phục...

Đối với các doanh nghiệp ngoài Nhà nước, hằng năm, tổ chức công đoàn quan tâm tổ chức tốt hội nghị người lao động và hội nghị đối thoại nhằm bảo đảm quyền dân chủ cho người lao động. Thông qua hội nghị các doanh nghiệp đã chủ động thông tin về kết quả sản xuất kinh doanh, đồng thời giải quyết kịp thời đề xuất, kiến nghị liên quan đến nghĩa vụ, quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động. Một số doanh nghiệp chưa có tổ chức công đoàn cũng đã ban hành QCDC, ký kết thỏa ước lao động tập thể, tổ chức hội nghị người lao động, đối thoại bằng nhiều hình thức phù hợp với thực tiễn hoạt động, cơ bản bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động.

 Công ty TNHH Hệ thống dây dẫn Sumi Việt Nam (Khu công nghiệp Đồng Văn II) - doanh nghiệp 100% vốn đầu tư Nhật Bản hiện có số lượng cán bộ, công nhân viên lên tới hơn 10 nghìn người. Trên cơ sở đặt quyền lợi, lợi ích chính đáng của người lao động lên hàng đầu, Ban Giám đốc đã phối hợp chặt chẽ với tổ chức công đoàn thống nhất đưa ra các hoạt động thực hiện dân chủ cơ sở tại doanh nghiệp. Theo đó, đã xây dựng QCDC giữa Ban giám đốc và công đoàn công ty, nêu rõ trách nhiệm của các bên cũng như nội dung thực hiện cụ thể định kỳ trong năm. Từ việc coi trọng thực hiện dân chủ nên người lao động yên tâm gắn bó với doanh nghiệp và tích cực giới thiệu người thân vào làm việc (hiện công ty có trên 50% công nhân do trực tiếp người lao động đang làm việc tại đơn vị giới thiệu).

Còn tại Công ty TNHH Gentherm Việt Nam (Khu công nghiệp Đồng Văn II, Duy Tiên), để thực hiện tốt QCDC ở cơ sở, doanh nghiệp quan tâm tổ chức tốt các hội nghị đối thoại theo hình thức đối thoại mở giữa lãnh đạo công ty với toàn thể người lao động. Tại các hội nghị đối thoại và hội nghị người lao động hằng năm, công ty luôn khuyến khích người lao động trực tiếp tham gia đóng góp ý kiến về các vấn đề liên quan đến sản xuất, thu nhập, môi trường làm việc... Quá trình hoạt động, công ty luôn coi trọng làm hài lòng người lao động thông qua việc khảo sát đánh giá sự hài lòng và gắn kết của nhân viên, phân tích nguyên nhân người lao động nghỉ việc; duy trì đường dây nóng, tin nhắn khẩn cấp và nhóm zalo; quan tâm bảo đảm chế độ lương, thưởng của lao động; thông báo các thông tin công khai trên loa phát thanh nội bộ, bảng thông báo để công nhân biết và thực hiện. Bà Nguyễn Thị Diễm Hằng, Trưởng phòng Đào tạo và Phát triển Công ty TNHH Gentherm Việt Nam cho biết: Hằng năm, công ty thực hiện rà soát các nội dung của nội quy lao động, thang bảng lương, để sửa đổi các điểm chưa phù hợp, bổ sung các nội dung mới theo yêu cầu của luật và cải tiến gói lương thưởng, phúc lợi cho người lao động theo hướng có lợi hơn cho người lao động. Trong vòng chưa đầy 2 năm qua, công ty 2 lần điều chỉnh lương cho công nhân, người lao động.

 Vì mức lương của người lao động không những được giữ ổn định mà còn có sự cạnh tranh trong cùng khu vực cộng với chế độ lương, thưởng ngày lễ, Tết được bảo đảm và môi trường làm việc an toàn, ổn định nên 9 năm qua Công ty TNHH Gentherm Việt Nam chưa từng xảy ra tranh chấp lao động. Công ty được bình chọn trong top doanh nghiệp phát triển bền vững, được Chủ tịch UBND tỉnh, Cục Thuế, BHXH tỉnh khen thưởng. Đây cũng chính là những kết quả cụ thể từ việc phát huy dân chủ trong doanh nghiệp.

Đặc biệt, để thực hiện tốt QCDC ở cơ sở và lắng nghe được nhiều ý kiến của người lao động, nhiều doanh nghiệp đã có cách làm sáng tạo, như: xây dựng “Hòm thư ý kiến Công đoàn”; tổ chức đối thoại định kỳ 3 tháng/lần (trong khi quy định QCDC là 1 lần/năm) giúp người lao động thuận tiện trong việc nêu đề xuất, đưa ra ý kiến hoặc phản hồi đối với những việc chưa hài lòng. Bà Bùi Thị Hồng Tuyết, nhân viên phụ trách nhân sự, tiền lương Công ty TNHH Hệ thống dây dẫn Sumi Việt Nam cho biết: “Hòm thư ý kiến Công đoàn” bảo mật tuyệt đối ý kiến của người lao động nên khuyến khích cán bộ công nhân viên tự do thể hiện quan điểm mà không sợ bị ảnh hưởng từ các bên liên quan. Hằng tháng, công ty tổ chức hội nghị, “Hòm thư ý kiến Công đoàn” được mở công khai, các ý kiến của người lao động đều được đưa ra thảo luận giữa Ban chấp hành công đoàn, Ban giám đốc công ty để giải quyết triệt để và kết quả được phản hồi ngay tới người lao động. “Hòm thư ý kiến Công đoàn” không chỉ phản ánh được mong mỏi, ý kiến của người lao động về các vấn đề liên quan trực tiếp đến hoạt động sản xuất, môi trường làm việc mà còn giúp hài hòa các mối quan hệ trong công ty.

Doanh nghiệp ngày càng phát triển kéo theo đội ngũ công nhân, người lao động tăng nhanh và trình độ, năng lực của lao động cũng tăng cao. Thực hiện tốt QCDC trong doanh nghiệp tạo điều kiện để người lao động được đóng góp ý kiến, trực tiếp nói lên tiếng nói của người lao động, tham gia ngày càng “sâu” hơn và quyết định, giám sát những vấn đề có liên quan đến quyền, lợi ích, nghĩa vụ và trách nhiệm của mình... Từ đó giúp người lao động củng cố niềm tin, yên tâm gắn bó phát triển doanh nghiệp và vươn lên làm chủ sản xuất, làm chủ công nghệ xây dựng doanh nghiệp ngày thêm vững mạnh. 

Triển khai Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở dựa trên nguyên tắc: Thiện chí, hợp tác, trung thực, bình đẳng, công khai và minh bạch; tôn trọng quyền, lợi ích hợp pháp của người lao động, người sử dụng lao động và các tổ chức, cá nhân khác có liên quan đã và đang mang lại hiệu quả thiết thực cho cả doanh nghiệp và người lao động.

Tuy nhiên, nhìn nhận một cách khách quan cho thấy, việc xây dựng và thực hiện dân chủ ở cơ sở trong các loại hình doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh vẫn còn một số tồn tại, hạn chế nhất định. Cụ thể là công tác phối hợp, tuyên truyền, quán triệt các chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước đến doanh nghiệp có lúc, có nơi chưa thường xuyên. Đặc biệt, việc phát triển tổ chức đảng, tổ chức chính trị - xã hội, nhất là tổ chức công đoàn trong các doanh nghiệp ngoài Nhà nước tỷ lệ còn rất thấp (tính đến tháng 6 vừa qua toàn tỉnh mới có 559 doanh nghiệp có tổ chức công đoàn trong tổng số khoảng hơn 3.000 doanh nghiệp có 10 lao động trở lên, đạt tỷ lệ trên 18%). Ở một số doanh nghiệp tuy có tổ chức công đoàn nhưng việc thực hiện dân chủ ở cơ sở còn hạn chế: việc công khai các nội dung để người lao động được biết, được bàn, được kiểm tra, giám sát chưa đầy đủ, kịp thời; việc tổ chức hội nghị người lao động, hội nghị đối thoại định kỳ, đối thoại khi có vụ việc còn hình thức, hiệu quả chưa cao; việc sửa đổi, bổ sung các nội quy, quy định trong doanh nghiệp chưa kịp thời với những thay đổi của pháp luật… Đáng chú ý còn có doanh nghiệp chưa xây dựng QCDC, không tổ chức hội nghị người lao động, hội nghị đối thoại định kỳ theo quy định; còn nợ lương, nợ bảo hiểm xã hôi, bảo hiểm y tế và bảo hiểm thất nghiệp của người lao động.

 Có thể nói, những tồn tại, hạn chế trên đang là rào cản trong thực hiện dân chủ tại doanh nghiệp. Để nâng cao hơn nữa hiệu quả thực hiện QCDC ở cơ sở trong các doanh nghiệp, thời gian qua, Ban Chỉ đạo tỉnh về thực hiện QCDC ở cơ sở; cấp ủy, chính quyền và Mặt trận Tổ quốc các cấp tăng cường chỉ đạo, phối hợp thực hiện các giải pháp nhằm phát huy, bảo đảm quyền dân chủ cho người lao động, góp phần xây dựng quan hệ lao động hài hòa, ổn định và tiến bộ trong doanh nghiệp. Cụ thể, Ban Chỉ đạo tỉnh về thực hiện QCDC ở cơ sở chủ động tham mưu với Tỉnh ủy tổ chức quán triệt, triển khai thực hiện nghiêm túc, kịp thời các văn bản chỉ đạo của Trung ương, của tỉnh về thực hiện QCDC ở cơ sở tới các doanh nghiệp, nhất là Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở năm 2022 và các văn bản hướng dẫn thi hành luật... Hằng năm, Hội đồng Thi đua - Khen thưởng tỉnh đưa việc thực hiện dân chủ ở cơ sở là một trong các tiêu chí để đánh giá thi đua của các cơ quan, doanh nghiệp. Các cấp uỷ tập trung chỉ đạo thống nhất, hiệu quả việc thực hiện dân chủ ở ba loại hình cơ sở trong đó, công tác xây dựng và thực hiện dân chủ trong các loại hình doanh nghiệp ngày càng được chú trọng. Đáng chú ý, cùng với tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, phát huy vai trò của Ban Chỉ đạo thực hiện dân chủ ở các cấp, tỉnh chỉ đạo các cấp, ngành, địa phương đẩy mạnh cải cách hành chính, nâng cao năng lực cạnh tranh, chuyển từ quản lý doanh nghiệp sang hỗ trợ doanh nghiệp. Hằng năm, tỉnh tổ chức hội nghị gặp mặt, đối thoại với các doanh nghiệp để kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, tạo điều kiện thuận lợi để các doanh nghiệp phát triển sản xuất, bảo đảm việc làm cho người lao động. Đồng thời tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát việc thực hiện dân chủ ở cơ sở và quy định liên quan đến quyền lợi của người lao động, xử lý nghiêm đối với các trường hợp vi phạm; khen thưởng kịp thời những doanh nghiệp điển hình trong thực hiện dân chủ ở cơ sở…

Đồng chí Phạm Ngọc Long, Phó Trưởng Ban Dân vận Tỉnh ủy cho biết: Để thực hiện tốt dân chủ trong doanh nghiệp, Ban Dân vận Tỉnh ủy tham mưu với Ban Chỉ đạo tỉnh về thực hiện dân chủ ở cơ sở đẩy mạnh tuyên truyền về những điểm mới của Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở và Nghị định số 59/NĐ-CP ngày 14/8/2023 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở… đến doanh nghiệp và người lao động; ban hành các văn bản hướng dẫn mẫu hóa quy chế thực hiện dân chủ trong các loại hình doanh nghiệp…

Những năm gần đây, sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn do tác động của đại dịch Covid-19 và suy thoái kinh tế toàn cầu. Duy trì hoạt động sản xuất, kinh doanh thế nào để giữ chân người lao động, để bảo đảm tốt việc thực hiện dân chủ, phát huy quyền làm chủ của người lao động là vấn đề được nhiều doanh nghiệp quan tâm. Hy vọng với những giải pháp thiết thực như trên, việc thực hiện dân chủ ở cơ sở trong thời gian tới sẽ ngày càng được các doanh nghiệp thực hiện tốt hơn để khơi dậy được tiềm năng, sức sáng tạo và quyền làm chủ của người lao động, góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất, kinh doanh và thúc đẩy kinh tế - xã hội của tỉnh ngày càng phát triển.

Thực hiện: Nguyễn Hằng Thiết kế: Đức Huy