Theo Trung tâm Dinh dưỡng lâm sàng Bệnh viện K (Hà Nội), xạ đen tên khoa học là Celastrus hindsii, phân bố nhiều ở Việt Nam, Trung Quốc, Myanmar. Tại Việt Nam, cây xuất hiện ở các tỉnh như Hòa Bình, Hà Nam, Ninh Bình. Xạ đen cũng như nhiều loại cây khác thuộc họ Celastraceae rất giàu các hợp chất như glycoside tim, flavonoid, alcaloid.

Trong đó, glycoside tim là những glycoside steroid có tác dụng làm chậm và điều hòa nhịp tim; flavonoid chống oxy hóa, chống viêm loét, an thần, tăng tuần hoàn máu não; alcaloid có hoạt chất sinh học cao. Xạ đen có nhiều tác dụng lên hệ thần kinh trung ương, ảnh hưởng đến huyết áp và phòng ung thư trên mô hình thực nghiệm.

Đối với bệnh lý ung thư, lá xạ đen là nguồn dược liệu mới được nghiên cứu để đánh giá hiệu quả. Một phân tích tại Việt Nam đã đánh giá ảnh hưởng của dịch chiết trong lá xạ đen lên tế bào ung thư. Lá xạ đen được rửa sạch, sấy khô ở 50 độ C và cắt nhỏ, chiết xuất với dung môi ethanol 90% thu được dịch chiết, lặp lại 3 lần, gộp dịch chiết sau đó lọc bằng kỹ thuật cao.

Nghiên cứu thử nghiệm trên chuột với 3 dòng tế bào ung thư gan, phổi và vú. Kết quả chỉ ra dịch chiết lá xạ đen cho tác dụng mạnh nhất với hai dòng tế bào ung thư gan và phổi, ngoài ra cũng có tác dụng chống oxy hóa. Từ kết quả đó cho thấy tiềm năng của lá xạ đen trong việc chống oxy hóa và gây độc với các dòng tế bào ung thư.

Theo bác sĩ Hà Vũ Thành - Bệnh viện K (Hà Nội), xạ đen được dân gian gọi là "cây ung thư" vì chứa dược chất có thể hỗ trợ điều trị ung thư hiệu quả như ung thư ruột, đại trực tràng, cổ tử cung, buồng trứng.

Flavonoid trong xạ đen có thể bảo vệ cơ thể trước tác nhân ung thư cũng như tổn thương do bức xạ trong điều trị ung thư, ngăn ngừa tái phát. 

Nhiều tác dụng với sức khỏe khác 

- Hỗ trợ điều trị bệnh viêm gan do virus như viêm gan B, viêm gan C, gan nhiễm mỡ, tăng men gan.

- Tốt cho thần kinh, cải thiện tình trạng mất ngủ, suy nhược thần kinh, giảm triệu chứng hoa mắt, chóng mặt, phòng ngừa tai biến mạch máu não.

- Có tính kháng khuẩn, kháng virus nên còn được dùng chữa các bệnh viêm da, mụn nhọt, làm lành vết thương.

- Ổn định đường trong máu, lưu thông khí huyết, tăng cường sức đề kháng nhất là người cao tuổi.

Theo bác sĩ Thành, hiện có nhiều cách sử dụng xạ đen (thân, lá). Với cây tươi, bạn có thể nấu như lá chè xanh lấy nước uống hàng ngày. Xạ đen khô pha uống khoảng 20-30g/ngày như pha trà.

Phụ nữ mang thai và cho con bú không dùng nước xạ đen. Loại dược liệu này nên sử dụng trong ngày, không để qua đêm vì các chất trong xạ đen có thể biến đổi, gây tác hại xấu cho cơ thể. Cây xạ đen ở Việt Nam có rất nhiều loại, khi dùng tốt nhất cần có hướng dẫn điều trị từ nhân viên y tế.