Tại dự thảo Luật bảo hiểm xã hội sửa đổi đang được lấy ý kiến, Bộ Lao động Thương binh và Xã hội đề xuất bổ sung nhiều nhóm lao động đóng BHXH bắt buộc để về già hưởng lương hưu.

Đó là người làm việc từ một tháng trở lên bằng hình thức hợp đồng, hoặc thỏa thuận bằng tên gọi khác (biên bản, giao kèo) mà nội dung thể hiện một bên được trả công, bên còn lại quản lý, giám sát; lao động làm việc không trọn thời gian có mức lương tháng bằng hoặc cao hơn 2 triệu đồng; chủ hộ kinh doanh, người quản lý doanh nghiệp, điều hành hợp tác xã không hưởng lương.

Lao động làm việc không trọn thời gian đóng BHXH 8% và chủ sử dụng đóng 14% vào Quỹ hưu trí, tử tuất trên nền tiền lương làm căn cứ đóng BHXH. Tiền lương đóng BHXH với chủ hộ kinh doanh, quản lý doanh nghiệp, người điều hành hợp tác xã sẽ do người đó tự chọn, dao động từ 2 đến 36 triệu đồng và sau một năm đóng được chọn lại.

Bộ Lao động Thương binh và Xã hội lý giải các nhóm đề xuất bổ sung đều có khả năng và nhu cầu tham gia BHXH, song luật hiện hành chưa bắt buộc mà chỉ áp dụng với lao động ký hợp đồng từ một tháng trở lên.

Quy định "ký hợp đồng" hiện nay khiến nhiều lao động chưa được đóng BHXH bởi chủ doanh nghiệp thuê mướn, ký kết theo dạng giao kèo hoặc tự thỏa thuận. Theo thống kê cả nước có 404.000 doanh nghiệp, đơn vị chưa tham gia hoặc đóng chưa đầy đủ BHXH cho 3 triệu người. Số này chủ yếu ngoài quốc doanh, quy mô nhỏ và siêu nhỏ.

Ngoài ra, cả nước có hơn 5,1 triệu hộ kinh doanh cá thể, gấp sáu lần số doanh nghiệp với 1,7 triệu hộ có doanh thu trên 100 triệu/năm đang đóng thuế. Nhóm này chưa đóng BHXH bắt buộc và cũng rất ít người tham gia BHXH tự nguyện. Cả nước có 29.000 hợp tác xã với 6 triệu thành viên, nhưng mới có 7.000 hợp tác xã đóng BHXH cho 40.000 lao động.

Nếu các nhóm này tham gia BHXH bắt buộc sẽ tăng độ bao phủ và giảm áp lực cho ngân sách nhà nước chi trợ cấp xã hội cho người già không có lương hưu sau này. Nguồn thu vào Quỹ Bảo hiểm xã hội từ đó tăng, song tiền chi cho các chế độ ngắn hạn (thai sản, ốm đau), trung hạn (bảo hiểm thất nghiệp) và dài hạn (hưu trí) cũng sẽ tăng lên.

Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi được lấy ý kiến nhân dân đến tháng 4, dự kiến trình Chính phủ vào tháng 6, trình Quốc hội cho ý kiến tại kỳ họp Quốc hội tháng 10/2023 và thông qua tại kỳ họp giữa năm 2024. Ngoài đề xuất bổ sung nhóm đóng BHXH bắt buộc, dự luật có nhiều điểm mới như: Thay đổi cách tính lương đóng BHXH; giảm số năm đóng BHXH từ 20 xuống 15 để hưởng lương hưu; hai phương án rút BHXH một lần, thêm tầng trợ cấp với người không có lương hưu, chế độ thai sản với người đóng BHXH tự nguyện.

Hết tháng 1/2023, cả nước có hơn 17,2 triệu người tham gia BHXH, trong đó khoảng 15,8 triệu người thuộc khu vực bắt buộc và 1,4 triệu người đóng BHXH tự nguyện, bao phủ 38% lực lượng lao động trong độ tuổi.