Trời mùa đông, gió Bắc thổi lồng lộng, buốt giá ngoài hiên; trong gian bếp nhỏ ấm áp mẹ rang lạc, rang vừng thơm lừng để làm muối vừng ăn đổi bữa. Đôi tay nhanh nhẹn sẩy sẩy cho sạch vỏ mẻ lạc giòn tan, chín vàng, mẹ cười nói với các cháu ngồi quanh đang đợi bà chia cho ít lạc rang ăn trước: Thời ông bà, làm gì có cá, thịt trứng... trong bữa ăn hằng ngày như ngày nay. Ngày ấy, muối vừng - cơm nắm là món ăn quen thuộc của người dân quê khi đi cày, đi cấy, đi buôn bán lúc quá buổi. Nghe mẹ nói vậy, tôi chợt nhớ về những năm tháng xưa, nhớ món cơm nắm muối vừng - món ăn dân dã gắn bó với người dân quê nghèo suốt một thời khó khăn, vất vả.

Ngày ấy, mỗi khi vào vụ, sáng sớm tinh mơ, hình ảnh bà làm (quê tôi còn gọi là vắt) cơm nắm bên bếp lửa hồng là hình ảnh thân thương đậm sâu trong tâm trí tôi. Như bao người phụ nữ thôn tảo tần, chịu thương, chịu khó, sáng nào bà cũng dậy rất sớm. Khi chúng tôi chạy xuống bếp tìm thứ gì đó để ăn sáng rồi đi học, nồi cơm bà ủ trong tro hồng rơm nỏ đã chín nục. Trong lúc chúng tôi ăn sáng (thường là khoai luộc hoặc cơm nguội rang...), bà bắc nồi cơm nóng hổi ra khỏi bếp, với chiếc mẹt treo trên tường đặt xuống nền. Bà lấy chiếc khăn bông sạch nhúng vào nước ấm, sau đó vắt kiệt nước. Trải chiếc khăn ẩm trên chiếc mẹt, bà nhanh tay xới từng xới cơm dẻo thơm, trắng muốt, còn bốc hơi nghi ngút vào khăn. Túm gọn, nắm chặt các đầu khăn lại, tay bà nhồi, ép đều nắm cơm để các hạt cơm dính nhuyễn vào với nhau. Khi nắm cơm đã đủ chặt, mịn, tròn đều như chiếc bánh giầy bà mở lớp khăn, lấy nắm cơm gói cẩn thận vào lá chuối đã rửa sạch để cơm không bị khô. Muối vừng, chuẩn bị từ chiều hôm trước, muối trắng bà rang khô, giã nhuyễn trộn đều với vừng, lạc rang (bà chỉ giã giập để ăn cho bùi). Đi cày, đi cấy đồng xa buổi trưa không về, bố mẹ, chú thím... mỗi người đem theo một nắm cơm nắm với gói muối vừng. Nghỉ trưa, mọi người mở cơm nắm cắt thành từng miếng để ăn. Từng lát cơm trắng, dẻo, thơm mềm, chấm với muối vừng bùi ngậy vừa dễ ăn, lại vừa chắc dạ. Ở quê ngày trước, không chỉ người đi làm đồng, những người buôn bán đường xa cũng thường mang theo cơm nắm để ăn trưa vừa tiện, lại đỡ tốn. Thế hệ 7x chúng tôi (những người sinh năm 1970) đi học xa nhà, trưa nào ở lại trường không về cũng được bà, được mẹ chuẩn bị cơm nắm mang theo để ăn trưa. 

Nông thôn mới đổi thay từng ngày, đời sống người dân quê không ngừng được cải thiện và nâng cao. Nhớ về cơm nắm – muối vừng lại nhớ về những năm tháng gian khó xưa, từ đó thêm trân trọng, biết ơn những nỗ lực cố gắng không ngừng của những thế hệ đi trước trong phát triển kinh tế, nâng cao chất lượng cuộc sống, góp phần xây dựng và đổi mới quê hương.   Cơm nắm - muối vừng, một thời gian khó, một thời thương yêu!