Ngay sau khi ra đời, LLVT Hà Nam đã nhanh chóng phát triển và không ngừng lớn mạnh, lập nhiều chiến công góp phần cùng quân và dân cả nước vượt qua muôn vàn khó khăn, thử thách, chiến đấu anh dũng trong cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc và thực hiện nhiệm vụ xây dựng, bảo vệ Tổ quốc.

Những ngày đầu thành lập, quân số của Tỉnh đội Hà Nam khoảng 400 người. Đến cuối tháng 9/1947, các cơ quan quân sự huyện, xã cũng dần được thành lập. Hệ thống cơ quan chỉ huy quân sự, tổ chức đảng các cấp ra đời, LLVT, bán vũ trang Hà Nam được sự chỉ đạo, chỉ huy chặt chẽ, thống nhất từ tỉnh đến cơ sở đã phát triển nhanh chóng, đi vào hoạt động nền nếp. Quán triệt hội nghị Đảng bộ tỉnh về chủ trương, biện pháp xây dựng và nâng cao chất lượng LLVT tỉnh, Tỉnh đội đã mở nhiều lớp tập huấn cán bộ đi đôi với nhiệm vụ xây dựng LLVT. Với chủ trương đẩy mạnh “Phát triển chiến tranh du kích”, Tỉnh đội đã thành lập 3 đại đội du kích tập trung, quân số lực lượng thường trực chiến đấu toàn tỉnh đã lên tới hàng nghìn người. Cùng với xây dựng, phát triển về số lượng, Tỉnh đội đã tổ chức tập huấn, bồi  dưỡng về chiến thuật, cách đánh du kích cho đội ngũ cán bộ đại đội, trung đội, xã đội, thôn đội. Cuộc vận động “Luyện quân lập công” trở thành phong trào thi đua sôi nổi, rộng khắp, nhanh chóng lan rộng thành phong trào chung của toàn dân trong tỉnh. Đến năm 1948, toàn tỉnh đã xây dựng được 14 làng kháng chiến, có kế hoạch tác chiến cụ thể cho dân quân, du kích luyện tập đánh địch, nhân dân sơ tán và phục vụ chiến đấu. Những làng kháng chiến được phát triển rộng khắp và thực sự trở thành pháo đài vững chắc, căn cứ an toàn cho các cơ quan chỉ đạo kháng chiến của huyện và tỉnh.

Thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp, LLVT Hà Nam đã thực sự trở thành lực lượng nòng cốt cho toàn dân đánh giặc. Ở khắp nơi trong tỉnh, đâu đâu cũng dấy lên phong trào “đắp lũy, đào hào, xây làng kháng chiến, biến mỗi thôn xóm, làng xã thành một pháo đài, mỗi người dân là một chiến sĩ”, kiên cường chiến đấu ngay trong lòng địch, đập tan âm mưu của thực dân Pháp. Nhiều tấm gương chiến đấu dũng cảm đã được khắc ghi, nhiều tên làng, tên xã đi vào lịch sử và trở thành niềm tự hào của quân dân trong tỉnh, như: Đức Bản, Cống Vùa (Lý Nhân), Chìa Xá, Chợ Lương (Duy Tiên), Chanh Chè, Đoan Vĩ (Thanh Liêm), Nhật Tựu, Đại Cương (Kim Bảng), Hồng Phú (Phủ Lý)… Qua 9 năm kháng chiến chống thực dân Pháp, quân dân tỉnh nhà phối hợp với các đơn vị chủ lực chiến đấu trên 10 nghìn trận, tiêu diệt hơn 40 nghìn tên địch; phá huỷ gần 400 xe quân sự các loại; bắn rơi 2 máy bay; bắn chìm, cháy 1 tàu chiến và 4 ca nô, thu hàng nghìn tấn vũ khí, phương tiện chiến tranh...Đặc biệt, đã chi viện đắc lực cho các chiến trường làm nên chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ, đưa nước ta bước sang giai đoạn cách mạng mới.

Trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, quân dân Hà Nam vừa chiến đấu, vừa xây dựng quê hương, chi viện sức người, sức của cho tiền tuyến miền Nam. Trong chiến tranh phá hoại miền Bắc (từ tháng 11/1965 đến tháng 1/1973) không quân Mỹ đánh phá ác liệt các mục tiêu trên địa bàn, quân dân Hà Nam đã kiên cường phối hợp cùng các lực lượng phòng không, không quân chiến đấu ngoan cường, quyết liệt đánh trả các đợt tập kích của không quân Mỹ, quyết tâm bảo vệ, giữ vững huyết mạch giao thông. LLVT địa phương đã phối hợp tổ chức chiến đấu gần 500 trận, bắn rơi 19  máy bay, bắt sống nhiều giặc lái… bảo vệ an toàn các mục tiêu quân sự, chính trị, kinh tế của tỉnh, huyết mạch giao thông quốc gia. Tổ quốc thống nhất, những người con Hà Nam tiếp tục tham gia xây dựng, phát triển kinh tế ở khắp mọi miền đất nước. Chiến tranh biên giới Tây Nam, phía Bắc bùng nổ, con em Hà Nam lại tiếp bước cha anh lên đường chiến đấu, quyết tâm bảo vệ vững chắc chủ quyền Tổ quốc, đem lại cuộc sống hòa bình, ổn định cho nhân dân.

Trải qua các cuộc kháng chiến giành độc lập và  bảo vệ Tổ quốc, hơn 17 nghìn người con quê hương Hà Nam đã anh dũng hy sinh, hơn 15 nghìn người để lại một phần xương máu trên các chiến trường. Với những chiến công đặc biệt xuất sắc của quân và dân Hà Nam trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, đến nay toàn tỉnh đã có 53 tập thể, 29 cá nhân vinh dự được Đảng, Nhà nước phong tặng, truy tặng danh hiệu cao quý “Anh hùng LLVT nhân dân”, 1.398 mẹ được Nhà nước phong tặng và truy tặng danh hiệu Bà mẹ Việt Nam Anh hùng; hàng nghìn tập thể, cá nhân được tặng thưởng huân, huy chương các loại.

Phát huy truyền thống anh hùng, bước vào thời kỳ đổi mới, LLVT Hà Nam tiếp tục đoàn kết, chủ động, sáng tạo, phấn đấu thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chính trị. Quán triệt quan điểm của Đảng về nhiệm vụ quốc phòng, quân sự địa phương (QP-QSĐP), hằng năm Đảng ủy, Bộ CHQS tỉnh đã tham mưu với Tỉnh ủy, UBND tỉnh lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ QP-QSĐP. Đảng ủy Quân sự tỉnh thường xuyên quan tâm chăm lo xây dựng LLVT vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức. Công tác giáo dục chính trị, pháp luật, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng toàn dân, kiến thức QP-AN cho các đối tượng được chú trọng, góp phần nâng cao nhận thức chính trị, tinh thần cảnh giác cách mạng, sẵn sàng chiến đấu của cán bộ, chiến sĩ (CBCS) LLVT và toàn dân, phòng chống có hiệu quả chiến lược “diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” của các thế lực thù địch, giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội. Hằng năm, các kế hoạch, phương án sẵn sàng chiến đấu được bổ sung, điều chỉnh phù hợp, chất lượng huấn luyện, diễn tập, hội thi, hội thao đạt kết quả cao. LLVT tỉnh ngày càng được quan tâm chăm lo xây dựng vững mạnh, chất lượng tổng hợp, khả năng sẵn sàng chiến đấu được nâng cao, thể hiện rõ vai trò lực lượng nòng cốt trong xây dựng nền quốc phòng toàn dân, thế trận quốc phòng toàn dân. Phong trào thi đua quyết thắng và cuộc vận động “Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ” được CBCS LLVT tỉnh hưởng ứng mạnh mẽ với nhiều nội dung thiết thực.

Thực hiện chức năng công tác, LLVT tỉnh thường xuyên bám nắm cơ sở, tuyên truyền, vận động, hướng dẫn nhân dân thực hiện đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, tham gia xây dựng hệ thống chính trị ở cơ sở. Cùng với đó, tích cực, xung kích đi đầu trong các phong trào ở địa phương, nhất là phong trào “Quân đội chung sức xây dựng nông thôn mới”; công tác chính sách hậu phương quân đội; phong trào “đền ơn đáp nghĩa”…

Trải qua 72 năm xây dựng, chiến đấu, trưởng thành, LLVT Hà Nam đã khẳng định vai trò nòng cốt trong công cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Phát huy truyền thống anh hùng của quân đội, quê hương, CBCS LLVT tỉnh không ngừng nỗ lực thi đua, lập nhiều thành tích mới, xây dựng lực lượng vững mạnh về mọi mặt, xứng đáng là lực lượng chính trị tin cậy, trung thành của cấp ủy, chính quyền, nhân dân, góp phần xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp, văn minh.

Phương Dung