Bộ luật Lao động 2019 dành riêng chương XI để quy định về LĐCTN. Theo điều 143, LĐCTN là người lao động chưa đủ 18 tuổi. Nếu là người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi thì không được làm công việc: mang, vác, nâng các vật nặng vượt quá thể trạng của người chưa thành niên; sản xuất, kinh doanh cồn, rượu, bia, thuốc lá, chất tác động đến tinh thần hoặc chất gây nghiện khác; sản xuất, sử dụng hoặc vận chuyển hóa chất, khí gas, chất nổ; bảo trì, bảo dưỡng thiết bị, máy móc; phá dỡ các công trình xây dựng; nấu, thổi, đúc, cán, dập, hàn kim loại; lặn biển, đánh bắt thủy, hải sản xa bờ; công việc khác gây tổn hại đến sự phát triển thể lực, trí lực, nhân cách của người chưa thành niên. Và cấm làm việc ở những nơi: dưới nước, dưới lòng đất, trong hang động, trong đường hầm; công trường xây dựng; cơ sở giết mổ gia súc; sòng bạc, quán bar, vũ trường, phòng hát karaoke, khách sạn, nhà nghỉ, cơ sở tắm hơi, cơ sở xoa bóp; điểm kinh doanh xổ số, dịch vụ trò chơi điện tử; nơi làm việc khác gây tổn hại đến sự phát triển thể lực, trí lực, nhân cách của người chưa thành niên (quy định tại điều 147 Bộ luật Lao động). Người từ đủ 13 tuổi đến chưa đủ 15 tuổi thì chỉ được làm công việc nhẹ theo danh mục do Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH ban hành. Người chưa đủ 13 tuổi chỉ được làm các công việc nghệ thuật, thể dục, thể thao nhưng không làm tổn hại đến sự phát triển thể lực, trí lực, nhân cách của người chưa đủ 13 tuổi và phải có sự đồng ý của cơ quan chuyên môn về lao động thuộc UBND cấp tỉnh (theo quy định tại khoản 3, điều 145, của Bộ luật Lao động 2019).

Có thể thấy, theo quy định của pháp luật, LĐCTN chỉ được làm công việc phù hợp với sức khỏe để bảo đảm sự phát triển thể lực, trí lực, nhân cách. Người sử dụng lao động khi sử dụng LĐCTN có trách nhiệm quan tâm chăm sóc người lao động về các mặt lao động, sức khỏe, học tập trong quá trình lao động. Khi sử dụng LĐCTN, người sử dụng lao động phải có sự đồng ý của cha, mẹ hoặc người giám hộ; lập sổ theo dõi riêng, ghi đầy đủ họ tên, ngày, tháng, năm sinh, công việc đang làm, kết quả những lần kiểm tra sức khỏe định kỳ và xuất trình khi cơ quan nhà nước có thẩm quyền yêu cầu. Người sử dụng lao động phải tạo cơ hội để LĐCTN được học văn hóa, giáo dục nghề nghiệp, đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ kỹ năng nghề.

Tuy nhiên, trên thực tế tình trạng vi phạm pháp luật trong tuyển dụng, sử dụng LĐCTN vẫn còn tồn tại. Đơn cử, tháng 7/2023, Tòa án nhân dân thành phố Phủ Lý đưa ra xét xử sơ thẩm vụ án “Tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy”. Đáng nói, trong số 8 đối tượng bị đưa ra truy tố, có 2 đối tượng chưa thành niên. Theo cáo trạng của Viện Kiểm sát nhân dân thành phố Phủ Lý, 8 đối tượng trên bị bắt quả tang khi đang tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy tại một cơ sở karaoke trên địa bàn. Tại thời điểm phạm tội, Đ.T.T.H. (sinh năm 2005, tại Hòa Bình) và Đ.M.L. (sinh năm 2006, tại Hải Phòng) đều chưa đủ 18 tuổi. 2 đối tượng là nhân viên phục vụ của cơ sở karaoke (vi phạm vào Điều 147 Bộ luật Lao động quy định về công việc và nơi làm việc cấm sử dụng người lao động từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi). Sau quá trình điều tra, truy tố, xét xử, nhờ được giáo dục về nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật, các bị cáo bày tỏ sự ăn năn hối cải; Hội đồng xét xử căn cứ các tình tiết giảm nhẹ và căn cứ vào quy định của pháp luật áp dụng với người chưa thành niên, quyết định xử phạt bị cáo Đ.T.T.H. 7 năm tù, bị cáo Đ.M.L. 30 tháng tù; tạo điều kiện cho các bị cáo có cơ hội cải tạo tốt, sớm hòa nhập cộng đồng, trở thành công dân có ích cho xã hội.

Theo ông Nguyễn Văn Tình, Giám đốc Trung tâm Trợ giúp pháp lý (TGPL) Nhà nước tỉnh, Trẻ em, người chưa thành niên là một trong những đối tượng được tư vấn pháp luật, TGPL miễn phí theo quy định của pháp luật. Thực tế trong quá trình TGPL cho thấy, hiện nay, tình trạng vi phạm pháp luật trong tuyển dụng, sử dụng LĐCTN vẫn còn tồn tại. Phổ biến như việc chủ sử dụng lao động thực hiện tuyển dụng nhưng chưa được sự đồng ý của cha mẹ hoặc người giám hộ hay không thực hiện giao kết hợp đồng lao động khi tuyển dụng; chủ sử dụng lao động sử dụng LĐCTN không phù hợp với công việc, nơi làm việc theo đúng độ tuổi quy định, vượt quá thời gian lao động, chưa tạo điều kiện thời gian nghỉ ngơi hợp lý cho LĐCTN…

Với vai trò là cơ quan nhà nước thực hiện TGPL cho đối tượng chưa thành niên, thời gian qua, Trung tâm TGPL Nhà nước tỉnh đã tăng cường phối hợp với hội liên hiệp phụ nữ tổ chức tuyên truyền những quy định pháp luật liên quan đến lao động là người chưa thành niên được quy định tại Luật Trẻ em, Bộ luật Lao động; tăng cường công tác tư vấn cho đối tượng chưa thành niên và người giám hộ để nâng cao nhận thức pháp luật, tránh những trường hợp vi phạm liên quan đến lĩnh vực này.

Để phòng ngừa vi phạm pháp luật trong tuyển dụng, sử dụng LĐCTN, cần tăng cường công tác phổ biến, giáo dục pháp luật đến các tầng lớp nhân dân. Vận động gia đình đưa trẻ em đến trường và xác định việc đi học, học nghề là cách tạo thu nhập ổn định và bền vững nhất. Tuyên truyền tới các chủ sử dụng lao động những quy định pháp luật có liên quan đến tuyển dụng, sử dụng LĐCTN. Vận động người dân tham gia phát hiện, đấu tranh, tố giác… các hành vi vi phạm pháp luật. Đồng thời tăng cường vai trò kiểm tra, thanh tra của các cơ quan chức năng nhằm kịp thời phát hiện, chấn chỉnh tình trạng sử dụng, lạm dụng lao động trẻ em, LĐCTN.