Đã gần 20 năm nay, cứ chiều mồng 4 Tết hằng năm, cán bộ, nhân dân làng Lê Xá, xã Châu Sơn, huyện Duy Tiên trước đây (nay là thôn Lê Xá, xã Tiên Sơn, thị xã Duy Tiên) lại tụ hội về đình làng để tham dự buổi gặp mặt, trao thưởng cho các cháu đạt thành tích tiêu biểu trong năm học trước. Điều đặc biệt ở đây là cùng với hoạt động khuyến học, khuyến tài cũng là lễ mừng thọ các cụ cao tuổi trong làng nên luôn thu hút đông đảo người dân, con cháu trong các dòng họ ở khắp nơi về tham dự. Sau lễ dâng hương bái yết thần hoàng làng, những học sinh có thành tích trong học tập khá, giỏi được những “cây cao bóng cả” tại các dòng họ trong làng trao thưởng để khích lệ động viên tinh thần học tập của con cháu.

Ông Đặng Đình Khoáng, Chi hội trưởng Chi hội khuyến học thôn Lê Xá chia sẻ: Thôn Lê Xá có 558 hộ với gần 2 nghìn nhân khẩu và có 25 dòng họ lớn, nhỏ. Việc tuyên dương, khen thưởng dịp đầu năm nhằm thúc đẩy phong trào dòng họ học tập, gia đình học tập. Chính từ phong trào này, mỗi gia đình, cá nhân đều quan tâm đến việc học tập của con cháu mình, không có tình trạng bỏ học giữa chừng. 

Việc phát thưởng ngày đầu năm mới gắn với việc mừng thọ cho các cụ cao tuổi trong làng cũng là dịp để chi hội khuyến học thôn phát động người dân, con em xa quê xây dựng Quỹ khuyến học. Kinh phí tổ chức và duy trì hoạt động này gần 20 năm qua đều do cán bộ, nhân dân, những người con thành đạt xa quê tự nguyện ủng hộ, đóng góp và trung bình mỗi năm Quỹ khuyến học của làng luôn duy trì ở mức 20 triệu đồng. 

Em Trần Đình Hồng Hạnh cho biết: Cứ chiều mùng 4 Tết, chúng cháu lại được tập trung tại đình làng. Tại đây, chúng cháu không chỉ được nhận quà khuyến học đầu năm mới, mà còn được nghe các bậc cha mẹ, nhất là nhiều cô chú, anh chị xa quê làm ăn thành đạt chia sẻ những câu chuyện vượt khó ngày xưa để có được ngày hôm nay. Từ những câu chuyện đó, chúng cháu càng có thêm quyết tâm trên con đường học tập.

Còn ở dòng họ Phạm Duy, xã Nhân Chính (Lý Nhân), cứ vào ngày mùng 5 Tết hằng năm, con cháu trong họ từ khắp nơi lại tụ hội về nhà thờ họ. Sau khi làm lễ dâng hương tổ tiên, những con cháu có thành tích trong học tập khá, giỏi được dòng họ trao thưởng. Đây là hoạt động truyền thống được dòng họ duy trì từ năm 1994. Để có kinh phí tổ chức và duy trì hoạt động, gần 30 năm qua, Ban khuyến học dòng họ Phạm Duy đã phát động con cháu trong họ, đặc biệt là sự đóng góp của con cháu xa quê, có tâm huyết với sự nghiệp khuyến học của dòng họ. 

Ông Phạm Duy Đống, Trưởng Ban Khuyến học dòng họ Phạm Duy vui mừng chia sẻ: Dòng họ Phạm Duy có trên 200 gia đình đang sinh sống tại địa phương và 147 gia đình đang sống tại Hà Nội, Hải Phòng, thành phố Hồ Chí Minh với trên 600 thành viên. Với sự tâm huyết, trách nhiệm, mỗi năm các thành viên trong dòng họ đóng góp khoảng 50-60 triệu đồng để xây dựng Quỹ khuyến học của dòng họ. Với kinh phí này, cứ mùng 5 Tết hằng năm dòng họ lại tặng quà khuyến học cho con em trong họ. Mức thưởng tuy không lớn, nhưng đây là một hoạt động truyền thống đầy ý nghĩa, góp phần cổ vũ, động viên con cháu trong họ thi đua học tập.

Trên địa bàn toàn tỉnh, hoạt động khuyến học, khuyến tài đầu xuân đã trở thành nét văn hóa được nhiều dòng họ, địa phương duy trì, gìn giữ và phát huy suốt nhiều năm qua. Đây cũng là dịp con em xa quê tụ họp, gặp mặt và ủng hộ nguồn quỹ khuyến học, khuyến tài của dòng họ, địa phương. Tuy mỗi dòng họ, địa phương có những cách làm khác nhau, nhưng tất cả đều hướng đến mục đích “trồng người” thông qua phong trào khuyến học, khuyến tài.

Trần Ích