Chị Phạm Thị Lệ (32 tuổi, quê ở Bồ Đề, Bình Lục) rất muốn có việc làm trong những tháng cuối năm nên đã đến một số cơ sở may mặc gần nhà để xin việc. Nhưng do chị đang mang thai nên các doanh nghiệp đều từ chối. Trong điều kiện hiện tại, chị Lệ tuy chỉ là lao động tự do nhưng lại kén việc để vừa bảo đảm sức khỏe, an toàn cho cả mẹ và bé, vừa có mức thu nhập đủ trang trải cuộc sống và có tích lũy cho những ngày nghỉ sinh con. Tiêu chí này khiến cơ hội tự tìm việc thêm khó khăn, do vậy chị đã tìm đến các sàn giao dịch việc làm tổ chức định kỳ ở địa phương. Tuy nhiên, cái khó với chị vẫn là yêu cầu của người lao động không đáp ứng được nhu cầu tuyển dụng của doanh nghiệp. Chị Phạm Thị Lệ chia sẻ: Bây giờ tôi vẫn có thể làm tốt những việc bình thường nhưng thời gian làm việc như vậy sẽ không kéo dài được do chỉ còn tầm 5 tháng nữa là tôi phải nghỉ sinh con. Vì thế, thời điểm này đến đâu xin việc cũng rất khó.

Cũng như Phạm Thị Lệ, anh Lại Tuấn Hùng (ở Tổ phố Tân An, thị trấn Bình Mỹ, Bình Lục) là một trong số những lao động tự do đang tìm kiếm việc làm thời điểm cuối năm. Anh Hùng là người có sức khỏe tốt, từng làm công nhân ở một công ty với mức lương 10-12 triệu đồng/tháng. Nhưng do công ty không có việc làm cả năm nay, nên anh phải nghỉ việc và trở thành lao động tự do. Với anh Hùng, Tết càng đến gần, anh càng sốt ruột khi chưa tìm kiếm được việc làm ưng ý. Anh mong muốn nếu tìm được việc ở khu vực lao động chính thức là điều rất tốt, nhưng mức lương phải từ 8 - 10 triệu đồng/tháng thì mới chấp nhận làm. Còn không, anh sẽ tìm công việc bên ngoài, làm thời vụ để có thu nhập đủ trang trải cuộc sống và lo cho cái Tết tươm tất hơn.

Công việc bên ngoài mà anh Hùng cũng như nhiều lao động tự do khác đang làm có thể là: giao hàng, dọn nhà, trang trí vệ sinh nhà cửa, sơn tường, phụ hồ, thợ xây… Những nghề này, vào thời điểm cuối năm thường rất đắt khách. Ông Trương Tuấn Hào (ở phường Bạch Thượng, thị xã Duy Tiên) thổ lộ: Cháu tôi làm nghề sơn tường, vào những tháng cuối năm làm không hết việc. Tất nhiên, tiền công sơn dịp này sẽ đắt hơn những tháng trong năm bởi nhu cầu sửa sang, làm đẹp nhà cửa của nhiều gia đình đón Tết rất lớn. Người ta chấp nhận mức giá thị trường như thế để làm, miễn là có thợ.

Dọn nhà cửa thời gian cuối năm cũng là việc rất phù hợp với lao động tự do. Bà Nguyễn Thị Việt (ở phường Thanh Châu, thành phố Phủ Lý) gần 20 năm làm nghề dọn dẹp nhà thuê cho các gia đình. Bà Việt bảo, nghề này thực tế xã hội đang rất cần. Nhiều gia đình có nhu cầu thuê dọn dẹp nhà cửa định kỳ theo tuần, nhất là dịp cuối năm, nhưng tôi đã có lịch kín tuần rồi nên không thể nhận thêm. Thời gian giáp Tết, đây là một nghề mà lao động tự do có thể chọn làm với mức thu nhập ổn định nhưng nhiều người (nhất là lao động trẻ) từ chối vì họ cho rằng đây là công việc khá vất vả, cần sự tỉ mỉ, cẩn thận, không thoải mái. Thậm chí, có người còn cho đó là nghề “kém sang”...

Đến các phiên giao dịch việc làm cuối năm do Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh tổ chức mới thấy có khá đông lao động tự do đến đây tìm việc. Nhưng sau thời gian nghe tư vấn, hỗ trợ, nhiều người ra về vì không chọn được cho mình một công việc phù hợp như mong muốn. Nhiều lao động nữ tuổi từ 40 trở lên cho biết, họ sẽ về nhà tìm việc làm thời vụ ở các cơ sở may mặc hoặc ở các làng nghề thủ công với mức thu nhập trả theo ngày (150 - 250 nghìn đồng/ngày), ra Tết sẽ tính sau, chứ tìm việc trong doanh nghiệp lúc này, ở độ tuổi này không còn dễ dàng nữa. Ông Nguyễn Đức Được, Giám đốc Kinh doanh Công ty cổ phần Sản xuất và Thương mại Hoàn Dương (Khu Công nghiệp Đồng Văn I) bày tỏ thẳng thắn: Doanh nghiệp chúng tôi thường xuyên cần tuyển dụng lao động, nhưng trong quá trình trao đổi, thỏa thuận với người lao động mới thấy yêu cầu về mức lương và các chế độ khác luôn vượt quá mức doanh nghiệp có thể đáp ứng. Mặt khác, lao động xin vào doanh nghiệp làm việc thời điểm này sẽ khó có tiền thưởng Tết đầy đủ như những lao động đã từng làm việc chuyên cần cả năm. Cho nên, nhiều lao động cho rằng, tìm kiếm một việc nào đó bên ngoài khu vực lao động phi chính thức, họ sẽ được tự do, được quyết định mức thu nhập tùy thuộc vào khả năng và sự chăm chỉ.

Chủ ý của lao động tự do khi đi tìm việc dịp cuối năm bao giờ cũng hướng tới công việc cho mức thu nhập cao, ông chủ có chế độ Tết cho người lao động, công việc thay đổi thường xuyên, không bị gò bó, phù hợp với độ tuổi, sở thích… Tết là dịp cần tiêu nhiều tiền nên nếu công việc không bảo đảm nhu cầu đó, người lao động tự do sẽ có thể "nhảy việc" tùy thích bất cứ lúc nào.