Tìm hiểu thực tế tại các HTXDVNN hiện nay trong tỉnh, phần lớn đội ngũ cán bộ đều có chung hạn chế về độ tuổi. Chẳng hạn như ở HTX Nông nghiệp Nhân Mỹ (Lý Nhân), đội ngũ cán bộ có độ tuổi trung bình gần 60 tuổi; trong đó, hai chức danh chủ chốt đều có tuổi rất cao: giám đốc HTX 68 tuổi, phó giám đốc 75 tuổi. Hiện nay, HTX Nông nghiệp Nhân Mỹ đang chuẩn bị tiến hành đại hội, nhiệm kỳ 2024 – 2029. Tuy nhiên, giám đốc vẫn giữ nguyên do không tìm được nhân sự thay thế. Chức danh phó giám đốc tuy có thay đổi, nhưng vẫn ở mức trên 60 tuổi, chỉ giảm được hơn 10 tuổi so với nhiệm kỳ 2019 – 2024. Đây là hạn chế không nhỏ trong hoạt động khi HTX đang thực hiện nhiệm vụ phát triển sản xuất theo chuỗi giá trị; đồng thời, áp dụng công nghệ vào các khâu điều hành, mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm… Bà Trần Thị Hòa, Giám đốc HTX Nông nghiệp Nhân Mỹ cho biết: Việc tiếp cận Internet, công nghệ mới đang là trở ngại đối với cán bộ HTX khi tuổi đã cao. Nhưng để tìm được cán bộ trẻ thay thế không dễ, do môi trường làm việc vất vả, chế độ đãi ngộ không cao.

Với các địa phương khác trên địa bàn tỉnh, độ tuổi của đội ngũ cán bộ HTXDVNN cũng đang ở mức cao. Theo đánh giá sơ bộ, bình quân độ tuổi hiện nay của hội đồng quản trị HTX khoảng 54 – 55 tuổi. Cán bộ các HTX được coi là trẻ cũng phần lớn trên 40 tuổi. Huyện Lý Nhân có 39 HTX nông nghiệp, chức danh giám đốc HTX có tới trên 90% từ 50 tuổi trở lên, trong đó không ít người trên 60 tuổi. Ở huyện Bình Lục, trong tổng số 36 HTXDVNN chỉ có khoảng 10 HTX chức danh giám đốc và phó giám đốc HTX có tuổi đời dưới 50, còn lại đều trong khoảng gần 60 đến 70 tuổi. Cán bộ các HTXDVNN phần lớn gắn bó với công việc ít nhất hơn 10 năm, nhiều người từ 30 – 40 năm. Theo ông Đỗ Thế Trọng, Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN & PTNT) huyện Bình Lục, đội ngũ cán bộ HTXDVNN trên địa bàn ít có sự thay đổi qua các nhiệm kỳ đại hội nên tuổi đời ngày càng cao. Tuy họ có kinh nghiệm, nhưng gặp trở ngại lớn trong việc đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số, áp dụng công nghệ vào hoạt động của HTX; việc sử dụng máy vi tính của một bộ phận cán bộ HTX cao tuổi chưa thực sự thành thạo.

Đội ngũ cán bộ HTXDVNN cao tuổi đã tác động không nhỏ đến hoạt động dịch vụ, hỗ trợ sản xuất trên địa bàn. Phần lớn các HTXDVNN trong tổng số hơn 150 HTXDVNN cả tỉnh đều chủ yếu duy trì và làm tốt các khâu dịch vụ thiết yếu (thủy nông, bảo vệ thực vật, khuyến nông, thú y). Có 38 HTX thực hiện liên kết theo chuỗi giá trị (tổ chức ký hợp đồng sản xuất và tiêu thụ sản phẩm cho các thành viên), chủ yếu là diện tích sản xuất lúa và một số vùng trồng cây hàng hóa (bí đỏ, dưa chuột, ngô nếp…). Các HTXDVNN chưa phát huy nhiều vai trò xúc tiến thương mại cho nông sản hàng hóa qua các trang thông tin, sàn thương mại điện tử…

Ông Nguyễn Hải Đăng, Chi cục trưởng Chi cục Phát triển nông thôn đánh giá: Các HTXDVNN hiện nay hoạt động theo Luật HTX 2023, về bản chất như một doanh nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp. Tuy nhiên, chưa có sự đổi mới nhiều trong hoạt động để thúc đẩy phát triển sản xuất, tăng lợi nhuận. Hạn chế về tuổi đời cao của cán bộ đi đôi với hạn chế về trình độ, sự năng động trong điều hành, mở rộng các dịch vụ đòi hỏi kỹ thuật, công nghệ để nâng cao nguồn thu.

Hiện có khá nhiều khó khăn trong quá trình trẻ hóa đội ngũ cán bộ HTXDVNN trên địa bàn tỉnh. Nổi lên là thù lao cho cán bộ tại các HTXDVNN hiện nay quá thấp. Do hạn chế trong hoạt động nên thù lao cho đội ngũ cán bộ HTXDVNN khá thấp, bình quân đạt khoảng 3 triệu đồng/người/tháng, có nơi chỉ ở mức hơn 1,5 triệu đồng/người/tháng. Nếu so sánh, mức lương của cán bộ HTXDVNN cao nhất trong tỉnh cũng chưa bằng lương công nhân đi làm cho các doanh nghiệp (bình quân đạt 5 - 7 triệu đồng/người/tháng), trong khi họ đều là lao động chính. Cán bộ trẻ có trình độ khi vào HTXDVNN không có sự ổn định do là chức danh bầu thông qua đại hội xã viên, một số nơi vẫn còn tình trạng ủng hộ, bỏ phiếu theo vùng, miền trên địa bàn dễ dẫn đến không trúng cử. Vì thế, một số cán bộ trẻ vào HTX cũng chỉ là tạm thời, sẽ chuyển đổi khi có công việc tốt hơn hoặc chú tâm nhiều đến việc riêng thay cho công việc chính tại HTX…

Để trẻ hóa đội ngũ cán bộ, thiết nghĩ, cần có cơ chế phù hợp cho cán bộ HTXDVNN để thu hút nhân lực trẻ có trình độ; có khung pháp lý về tiêu chuẩn của giám đốc HTX và các chức danh khác trong HTX. Các HTXDVNN cần được tạo điều kiện thuận lợi từ nguồn vốn đến cơ sở vật chất bảo đảm cho các hoạt động… Đây chính là động lực để nhân lực trẻ có điều kiện phấn đấu, phát huy khả năng và gắn bó với HTX.

Theo ông Đỗ Xuân Trường, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh, HTXDVNN tuy hoạt động theo Luật như một doanh nghiệp nhưng mang tính chất đặc thù không vì lợi nhuận mà vì lợi ích của các thành viên. Vì thế, Nhà nước cần có chính sách sâu, rộng, quan tâm hơn nữa đến kinh tế tập thể HTX, tạo môi trường thuận lợi thu hút và trẻ hóa đội ngũ cán bộ. Về phía Liên minh HTX tỉnh, đang hỗ trợ các HTX tiếp cận khoa học công nghệ thông qua các chương trình tập huấn về chuyển đổi số, tiếp cận thị trường… nhưng chỉ là giải pháp tình thế, trước mắt. Về lâu dài, vẫn cần phải ưu tiên trẻ hóa đội ngũ cán bộ có trình độ, năng động, tâm huyết…