Nằm cách trung tâm thành phố Phủ Lý khoảng 20 km, làng Phúc Thượng (xã Hợp Lý, huyện Lý Nhân) được người dân gần xa biết đến là vùng quê của lá dong. Vào dịp cuối năm, người dân trong làng luôn tất bật thu hoạch lá dong để chuẩn bị đưa ra thị trường vào dịp Tết.
Mới đầu tháng Chạp, nhưng mùa dong Tết ở Phúc Thượng đã thực sự bắt đầu. Khắp đường lớn, ngõ nhỏ đều phủ một màu xanh ngắt, căng đầy sức sống. Người dân nơi đây gắn bó với cây dong từ lâu, mới đầu chỉ vài hộ trồng với diện tích nhỏ trong vườn nhà, về sau thấy hiệu quả kinh tế nên người dân mở rộng diện tích. Nhà nào có vườn cũng trồng lá dong, ao cũng được người dân vượt đất để trồng lá dong.
Ông Nguyễn Văn Lượng, xóm trưởng xóm 4, làng Phúc Thượng cho biết: Ngày thường, lá dong là nguyên liệu để gói bánh nếp, bánh lá,… Tết đến, lá dong là nguyên liệu không thể thiếu để gói bánh chưng. Lá dong được trồng ở đây từ lâu nhưng thực sự phát triển mạnh khoảng chục năm gần đây nhờ nhu cầu thị trường ngày càng tăng. Đặc biệt, giá lá dong vào Tết còn cao gấp nhiều lần ngày thường, nên gia đình nào cũng chăm bón để có năng suất cao.
Bà Nguyễn Thị Thêu (xóm 4, Phúc Thượng, Hợp Lý) thu hoạch lá dong cho những chuyến hàng Tết.
Hiện nay, làng Phúc Thượng (gồm xóm 2, 3, 4, 5) có khoảng 700 hộ dân thì có đến 80% số hộ trồng lá dong. Cây dong được người dân trồng và tỉa lá bán quanh năm, nhưng nhộn nhịp nhất là đầu tháng Chạp, các mối lái khắp nơi tìm về tuyển chọn, đặt hàng. Nếu như những năm trước đây, mỗi khi thu hoạch xong người dân phải mang ra chợ, có khi phải mang đi các tỉnh lân cận để tiêu thụ thì khoảng chục năm gần đây, do nhu cầu thị trường tăng cao, thương lái về tận nhà để thu mua.
Lá dong Phúc Thượng không chỉ cung ứng cho thị trường trong tỉnh mà còn cho các tỉnh lân cận như: Hà Nội, Ninh Bình, Nam Định… và xuất đi nước ngoài. Bà Nguyễn Thị Thêu (xóm 4, Phúc Thượng), một người trồng lá dong, cho biết: Những năm gần đây, người trồng lá dong cũng đỡ vất vả hơn vì không phải mang đi bán ở các tỉnh khác, giờ chỉ cần thu hoạch về là có người đến tận nhà thu mua. Nhiều thương lái tìm đến tận ruộng đặt mua lá dong, đặc biệt là những loại lá dong to, loại 1 xuất đi nước ngoài cho người dân ăn Tết xa quê từ Tết dương lịch.
Tay thoăn thoắt cắt lá dong, bà Thêu, nói thêm: Các mối lớn cần số lượng nhiều, nên họ đã đặt lấy hàng trước cả tháng. Mình cứ thu hoạch 2-3 ngày, đủ số lượng là họ cho xe về chở đi. Còn với những khách trong tỉnh, khoảng giữa tháng Chạp là vừa. Lá dong cắt về xếp gọn gàng, bó thành ôm lớn, lấy bạt trùm lên và tưới nước hằng ngày thì có thể xanh tươi, không lo bị mất màu xanh hay héo.
Như bao hộ khác, gia đình ông Lượng vào những ngày này cũng rất bận rộn trong việc thu hoạch lá dong. Ông Lượng cho biết: Cây dong dễ trồng, ít sâu bệnh, trồng một lần và thu lá quanh năm nên lúc nào cũng có việc làm. Mỗi tháng tiến hành tỉa các lá hỏng và thu hoạch 1-2 lần, cũng thu về khoảng 2 triệu đồng. Năm nay thời tiết mát mẻ, nắng không gắt, mưa trái mùa xuất hiện nhiều nên lá dong không bị cháy, thẳng mượt, cho năng suất và chất lượng hơn năm trước. Từ những ngày 20 Tết, lượng lá dong thu hoạch lớn, còn phải thuê thêm 3-4 lao động chỉ chuyên cắt và bó.
Theo tìm hiểu được biết, trung bình mỗi năm, một hộ gia đình ở Phúc Thượng bán được từ 8-10 vạn lá dong. Cá biệt có hộ bán được từ 15-17 vạn lá. Thời điểm này, tại các vườn lá dong ở Phúc Thượng, những bó lá dong to, đẹp có giá dao động từ 50.000 - 60.000 đồng/100 lá. Đối với lá dong loại trung bình, giá từ 40.000 - 45.000 đồng/100 lá. Với mức giá này, mỗi sào lá dong bà con có thể thu về từ 10 - 15 triệu đồng/sào/năm. Những năm gần đây, do thu nhập từ việc trồng lá dong ổn định, có kinh tế hơn nhiều cây trồng khác; diện tích đất vườn lại đang bị thu hẹp để xây dựng các công trình nhà ở nên một số hộ mang cả cây dong ra ngoài ruộng để trồng nhằm nâng cao thu nhập cho gia đình.
Từ Phúc Thượng, những bó lá dong sẽ theo những chuyến xe xuôi ngược, đem mùa xuân, mang Tết đến cho mọi nhà. Lá dong được trồng ở Phúc Thượng là loại lá dong nếp, phiến lá dài và rộng, mỏng mà dai, có màu xanh ngắt. Người dân địa phương cho biết, bánh gói bằng loại lá này, khi luộc chín, có màu xanh tự nhiên, trông rất đẹp mắt lại có mùi thơm đặc trưng, bánh gói bằng lá dong rừng không thể sánh được.
Nguyễn Hiền
Nguyễn Hiền