Thuốc kháng viêm corticoid dùng quá sớm cho F0 (khi SpO2 trên 95%) sẽ khiến nCoV càng dễ sinh sôi, bệnh nặng hơn; thuốc kháng đông chống chỉ định với một số người.
Bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng (Trung tâm oxy cao áp Việt - Nga, Bộ Quốc phòng) cho biết Covid-19 xâm nhập vào cơ thể qua niêm mạc đường hô hấp, sau đó, virus nhân lên trong các tế bào, thoát ra khỏi tế bào và xâm nhập các tế bào khác... Đây gọi là thời gian ủ bệnh.
Sau khi virus nhân lên với số lượng đủ lớn, cơ thể huy động các cơ chế bảo vệ để chống lại virus, đến một mức độ nào đó thì gây ra sốt, lúc này là thời điểm khởi phát các triệu chứng. Trong giai đoạn này, ngoài sốt có thể xuất hiện các triệu chứng khác như ho khan, đau họng, chảy nước mũi, nhức mỏi cơ xương khớp, rối loạn tiêu hóa, mất khứu giác/vị giác... Người bệnh có thể lo lắng, căng thẳng, ăn ngủ kém.
Virus có thể tiếp tục nhân lên trong khoảng 5-7 ngày nữa, sau đó giảm dần, do bị hệ miễn dịch của cơ thể chống lại. Nếu hệ miễn dịch không ngăn cản được sự nhân lên của virus thì diễn biến tiếp theo sẽ rất nặng và phải nhập viện.
Ảnh minh họa
Trong khoảng thời gian 7-10 ngày sau khi khởi phát, một số người bắt đầu có những diễn biến nặng hơn, với hai rối loạn nghiêm trọng là rối loạn đông máu và rối loạn đáp ứng miễn dịch. Rối loạn đông máu là quá trình hình thành các cục máu đông trong các mạch máu nhỏ ở phổi, có thể tạo các cục máu đông ở tất cả các cơ quan. Rối loạn đáp ứng miễn dịch gây viêm và tăng tiết dịch, phá hủy tổ chức, đầu tiên ở phổi sau đó đến toàn bộ các cơ quan. Tình trạng này gây ra suy hô hấp và suy các cơ quan quan trọng khác. Các rối loạn này được chỉ ra là do cơn bão cytokine, khi các yếu tố miễn dịch được kích hoạt quá mạnh, mất kiểm soát, gây hại đến chính cơ thể người bệnh.
Như vậy, để điều trị Covid-19, ngoài việc điều trị triệu chứng, hiện có một số loại thuốc: thuốc kháng virus tác động vào quá trình nhân lên của virus; thuốc kháng đông tắc động vào quá trình đông máu; thuốc kháng viêm corticoid tác động vào quá trình rối loạn miễn dịch. F0 dùng các thuốc này cần có những lưu ý sau:
Thuốc kháng virus (favipiravir 200/400 mg, molnupiravir 200/400 mg) chỉ nên dùng trong vòng 7 ngày sau khi xuất hiện triệu chứng đầu tiên (thường là sốt). Mỗi đợt nên dùng 5-10 ngày hoặc theo đúng hướng dẫn. Khi đang dùng thuốc kháng virus, không được dùng kết hợp với thuốc kháng viêm corticoid.
Thuốc kháng đông: Bệnh nhân có bệnh nền về van tim, bệnh tiểu đường, bệnh xơ vữa mạch, rối loạn chuyển hóa lipid, béo phì, ít vận động... đều có nguy cơ dễ tạo cục máu đông, từ đó gây tắc mạch, nhồi máu cơ tim, đột quỵ... Với các bệnh nhân này, dù có nguy cơ Covid-19 hay không, đều cần dự phòng bằng việc uống thuốc kháng đông hàng ngày.
Quá trình đông máu khá phức tạp, tuy nhiên các loại thuốc hiện nay chủ yếu tác động vào hai mắt xích quan trọng, thứ nhất là thuốc chống kết tập tiểu cầu. Khi các tiểu cầu không tụ tập với nhau thành một đám thì không thể tạo thành cục máu đông. Thuốc thông dụng là acid salicylic hay aspirin hàm lượng thấp (75-200 mg) uống hàng ngày, ngoài ra là thuốc clopidogrel 75 mg dùng hàng ngày. Có thể chỉ dùng hoặc aspirin hoặc clopidogel hoặc phối hợp cả hai loại.
Thứ hai là nhóm ức chế yếu tố 10 hoạt hóa. Khi không có yếu tố này thì cũng không thể tạo thành cục máu đông. Các thuốc thông dụng là rivaroxaban hay apixaban.
Tuy nhiên với người bình thường, thuốc kháng đông có nguy cơ gây chảy máu, do đó những người đang chảy máu (xuất huyết dạ dày, kinh nguyệt...), những người bị các chứng bệnh dễ chảy máu (giảm tiểu cầu, bệnh ưa chảy máu...) không được dùng để dự phòng. Chỉ dùng khi SpO2 xuống dưới 95% hoặc xuất hiện khó thở. Tuy nhiên, đôi khi triệu chứng khó thở là do căng thẳng, do tâm lý nên cần thận trọng khi tự đánh giá mình có khó thở hay không. Khi sử dụng cần có sự hướng dẫn của bác sĩ.
Thuốc kháng viêm corticoid chủ yếu là Dexamethasone 0,5 mg x 12 viên, hoặc Methylprenisolon 16 mg x 1 viên uống sau khi ăn. Đây là nhóm thuốc dễ bị lạm dụng nhất, và có nhiều tác dụng phụ nguy hiểm.
F0 triệu chứng nhẹ và không triệu chứng thì không được dùng thuốc kháng viêm. Lý do, thuốc kháng viêm, ở đây là corticoid, là nhóm thuốc làm giảm miễn dịch, giảm sự đề kháng của cơ thể. Trong giai đoạn đầu khi virus mới xâm nhập và đang nhân lên, dùng thuốc kháng viêm sẽ khiến cho virus càng dễ dàng nhân lên.
Hơn thế, thuốc kháng viêm nhiều tác dụng phụ như làm cho người bệnh dễ bị nhiễm khuẩn, nhiễm nấm... Corticoid làm nặng tình trạng tăng đường máu, tăng huyết áp trên các bệnh nhân có bệnh này.
Chỉ dùng thuốc kháng viêm khi SpO2 thường xuyên ở mức 94% trở xuống và cần hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng. Corticoid chỉ có tác dụng khi Covid ở mức độ vừa hoặc nặng. Các khuyến cáo trên các tạp chí y khoa danh tiếng đều yêu cầu chống chỉ định dùng corticoid khi người bệnh chưa đến mức nhập viện.
VNE