Bao năm rồi, bên lối đi nhỏ dẫn xuống bến đò bờ sông vùng đồng bãi trù mật, bình yên ấy vẫn có một rẻo vườn rộng trồng thứ cây gì rất lạ nổi bật lên giữa những ruộng rau màu quen mắt.
Vườn cây "lạ mắt" ấy sớm tối thường thấp thoáng bóng dáng một bà cụ phúc hậu, nhanh tay, nhẹ bước, vừa bỏm bẻm miếng trầu son đỏ, vừa lúi húi giữa những tầng lá cây mềm mại, mỡ màng. Khách xa, khách phố thị rất ít người biết nhưng dân trong vùng thì đã quen lắm với "bà cụ xóm bãi", quen lắm vườn cây "lạ mắt" ấy - vườn cây gai - thứ hương liệu dân dã không thể thiếu tạo nên hương vị đặc trưng riêng có của thứ bánh quà quê thơm thảo độc đáo - bánh gai.
Ảnh minh họa.
Khách lạ, khách xa xuống bến đò đi qua bãi sông dường như ai cũng dừng lại hỏi chuyện bà cụ. Và bao giờ cũng vậy, đáp lại lời hỏi chào, thắc mắc của khách lạ, cụ dừng tay, cười móm mém rồi dẫn giải từng chuyện, từng chuyện, thật nôm na nhưng cũng thật rành rẽ.
Chuyện rằng cây gai dễ trồng, dễ chăm, trồng một lần rồi cứ thế thu hái quanh năm. Được năm mưa thuận, gió hoà, vườn gai cho sáu bảy lứa hái. Xuống giống đầu xuân, chưa đầy vài tháng, cây gai đã cho lứa lá đầu vụ. Sang hè, đúng mùa cây đương thì, mỗi lứa lá chỉ còn chừng hơn tháng. Vào tiết cuối thu, đầu đông, khi cây gai ra hoa, mỗi lứa thu hái kéo dài lên hai tháng cho đến đầu hè năm sau…
Cứ thế, một năm sáu bảy lứa lá, vườn gai giúp cụ ung dung, thanh nhàn với đồng gạo, muối, rau, dưa chợ làng. Tuổi đã vào thượng thọ tám mươi nhưng nhờ vườn cây gai, cụ vẫn chưa phải nương cậy vào con cháu... Thật là quý hóa…
Vui miệng, từ chuyện cây gai, bà cụ xởi lởi, mau mắn lại ngân nga câu chuyện kể với khách về cách thức làm món bánh quê thơm thảo. Lá gai sau khi phơi hong khô kiệt, chờ cho thật nguội rồi mới bao gói cẩn thận để dùng dần cho mỗi mẻ bánh. Mỗi lần làm bánh, lá gai khô lấy ra ngâm với nước lã cho mềm rồi đem nghiền nhỏ, ngâm lọc ba lần thật kỹ trước khi cho vào bột làm bánh. Một cân lá gai với dăm bảy cân bột gạo, vài cân đỗ xanh là vừa độ cho hương vị đậm đà, thơm ngon, tinh khiết của một mẻ bánh gai sớm mai ra chợ…
Đã chớm sang đông mà vườn lá gai vẫn mơn mởn, mỡ màng chuẩn bị cho một kỳ thu hái mới. Khách gần, khách xa qua bến sông mỗi sáng, mỗi chiều bỗng như thấy lòng dịu lắng lại đôi chút bởi khung cảnh trù mật, thanh bình vùng đồng bãi, bởi những vườn gai, vườn rau sum suê sây lá, bởi thần thái ung dung, xởi lởi và câu chuyện hồn hậu của lão bà bên đường vô tình thoáng gặp.
Phong vị đồng quê thương thiết, hương vị của thứ bánh quà quê thơm thảo, dân dã và tình người chốn quê mộc mạc, đơn sơ… bỗng làm dội lên trong lòng những người xa quê bao niềm thương, nỗi nhớ và những tha thiết mong về…
Thanh Nghị
Thế Vĩnh, Duy Nam