Quan tâm phát triển tài năng văn chương trong trường học

Sáng tác thơ, văn trong các trường phổ thông trên địa bàn Hà Nam hiện nay không còn sôi nổi. Tuy nhiên, qua một số hoạt động phong trào văn hóa, văn nghệ, sáng tác thơ, văn ở Trường THPT chuyên Biên Hòa có thể thấy, tài năng văn chương trong nhà trường không phải không có…

Xuất phát từ mong muốn khơi dậy, bồi đắp năng khiếu sáng tác văn học cho học sinh, Trường THPT chuyên Biên Hòa đã và đang tổ chức một số hoạt động như Thi sáng tác văn, thơ kỷ niệm 60 năm Ngày thành lập trường; nói chuyện thời sự văn học… 

Cuộc thi sáng tác văn, thơ do Câu lạc bộ Văn học và Ban Chấp hành Đoàn trường tổ chức đã thu hút sự tham gia của hầu hết học sinh các lớp chuyên Văn. Cô giáo Nguyễn Thị Lan Dung, Chủ nhiệm Câu lạc bộ Văn học cho biết: Các em đã rất hào hứng với cuộc thi này, dành thời gian, sự chau chuốt tư duy cho các bài thi. Kết quả cho thấy, không ít học sinh của trường thực sự có năng khiếu văn chương. Các em viết thơ, văn xuôi theo cảm nghĩ học trò, nhận thức học trò trước những vấn đề của đời sống xã hội. Một số bài viết tốt, thể hiện cái nhìn sâu sắc về cuộc sống, về môi trường học tập, về thầy cô, bạn bè, về tương lai… với phong cách viết riêng, đầy cảm xúc.

Nhưng từ lâu, những cuộc thi sáng tác như vậy lại không được tổ chức thường xuyên. Trường THPT chuyên Biên Hòa may mắn hơn các trường phổ thông khác khi có một đôi lần được Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh chọn làm địa điểm tổ chức lễ phát động thi sáng tác văn học hoặc nói chuyện chuyên đề về văn chương. Song, những hoạt động này chỉ mang tính tự phát, chưa bài bản, chưa có nhiều tác động tích cực tới việc khơi dậy niềm đam mê xuyên suốt cho học sinh về văn chương. 

Cô giáo Phạm Thị Ngân, Hiệu trưởng Trường THPT chuyên Biên Hòa cho biết: “Ngay chính chúng tôi cũng đã có thời gian dài quá chú trọng đến việc học của các em, nặng về giáo dục kiến thức mà chưa để ý đến phát hiện, bồi dưỡng năng khiếu sáng tác của học sinh. Từ bây giờ, chúng tôi sẽ thay đổi, sẽ tổ chức nhiều hơn, thường xuyên hơn những cuộc thi sáng tác văn học, nói chuyện văn học và thời sự văn chương cho các em, với hy vọng sẽ khơi dậy, phát huy năng khiếu sáng tác văn học cho nhiều học sinh, thực hiện mục tiêu cuối cùng của dạy và học Văn học là chuyển hóa những giá trị thẩm mỹ thành giá trị sống cho học trò. Tôi tin rằng, sẽ có nhiều học sinh chuyên Văn, không chuyên Văn khi tham gia các sân chơi này sẽ bộc lộ tài năng và có điều kiện tốt hơn phát huy tài năng”.

Em Lê Hà Phương, học sinh lớp 11 chuyên Văn lần đầu tiên được tham gia cuộc thi sáng tác văn, thơ cho biết, ban đầu, em thực sự bối rối, nghĩ ngợi rất nhiều để tìm “vấn đề” cho bài viết của mình. Nhưng rồi sau đó, qua những cuộc trao đổi với bạn bè, thầy cô, thậm chí là gia đình, em đã tìm được nội dung để viết. Bài của em được giải khuyến khích, vừa có giá trị động viên tinh thần, vừa tác động đến tình cảm của em đối với văn chương. 

Phương nói: “Em nghĩ, nếu chúng ta yêu văn học, quan tâm đến những gì đang diễn ra trong đời sống của mình, dành thời gian để suy ngẫm, để đọc thì sẽ học tốt văn hơn, viết tốt hơn. Tư duy văn học đòi hỏi có hệ thống, có logic, khoa học. Vì vậy, rất nhiều bạn không chuyên văn nhưng viết tốt, tư duy văn học tốt. Có lẽ họ đã đọc nhiều, nghĩ nhiều và quan sát nhiều”.

Hình thành thói quen đọc sách, viết lách đối với học sinh thực sự cần thiết. Đó là cách đưa học sinh đến gần hơn với văn chương. Nói như PGS, TS Đỗ Hải Phong (Đại học Sư phạm I Hà Nội): “Hứng thú với giờ học văn bắt đầu từ hứng thú đọc tác phẩm văn chương… Khơi dậy hứng thú đọc và hướng đạo cho các em biết chọn sách, hiểu được đâu là giá trị thẩm mỹ đích thực”. 

Khơi nguồn cảm hứng văn chương cho học sinh bằng nhiều cách khác nhau, tùy từng thời điểm, nhưng cần thông qua những hoạt động ngoại khóa, mời các nhà thơ, nhà văn có uy tín nói chuyện; tạo điều kiện để học sinh được tham gia những cuộc thi sáng tác văn chương; phát huy hiệu quả hoạt động của các câu lạc bộ thơ văn. Có yêu văn chương, có hứng thú với văn chương, học sinh mới phát triển khả năng sáng tác văn học. Trên thực tế, điều đó đã xảy ra. 

Bà Đinh Thị Hằng, nguyên Phó Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật Hà Nam nói, cách đây gần 20 năm, phong trào sáng tác thơ, văn trong các trường phổ thông rất sôi nổi. Các thầy cô giáo, học sinh nhiều trường phổ thông làm thơ, viết văn đăng trên các tạp chí văn học, báo chí. Ví như Trần Thúy Nga, làm thơ từ lúc còn là học sinh tiểu học ở Bình Lục. Thúy Nga đều đặn gửi bài cho các báo: Thiếu niên Tiền phong, Nhi đồng, Hoa học trò, Sinh viên, Tiền phong… giai đoạn từ 1985 đến 2000. Đó cũng là thời điểm Hà Nam có nhiều học sinh được điểm cao môn Văn trong các kỳ thi.

Nhưng gần đây, tài năng văn chương trong nhà trường ít được phát lộ. Học sinh dường như quá chú trọng đến học các môn tự nhiên, tình cảm đối với văn chương cũng nguội nhạt. Hội Văn học Nghệ thuật Hà Nam muốn phát triển đội ngũ sáng tác văn học, trẻ hóa đội ngũ đã gặp không ít khó khăn. 

Năm 2016-2017, Hội Văn học Nghệ thuật Hà Nam phối hợp với Tỉnh đoàn Hà Nam, Sở Giáo dục và Đào tạo tổ chức cuộc thi sáng tác văn học về đề tài thanh thiếu nhi. Kết quả cuộc thi không có nhiều học sinh tham gia như mong muốn của Ban tổ chức. Tuy nhiên, kết quả này cũng góp phần đánh giá đúng thực trạng sáng tác văn học trong các nhà trường hiện nay.

Có nhiều cách lý giải về nguyên nhân gặp khó trong phát hiện, phát triển tài năng văn chương trong nhà trường, nhưng nếu làm như cách mà Trường THPT chuyên Biên Hòa đang làm, thiết nghĩ việc này sẽ từ khó thành dễ. Hãy thắp lửa cho phong trào học, đọc và sáng tác trong nhà trường từ những hoạt động dạy và học thiết thực, đổi mới; từ những sinh hoạt văn chương đa dạng, phù hợp với nhu cầu tiếp nhận của học sinh…

Giang Nam

Chu Uyên