Tháng 1 năm 2017 này, khi danh sách các tác giả trao giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật được công bố đã nhận được sự quan tâm rất lớn của dư luận. Không chỉ là sự quan tâm tới những người có trong danh sách, mà dư luận chú ý nhiều đến sự "vắng mặt" của những "cây đại thụ" trong lĩnh vực văn học nghệ thuật. Nổi bật là cố nhà thơ Xuân Quỳnh, nhạc sỹ Thuận Yến…
Cố nhạc sĩ Thuận Yến và vợ Thanh Hương. Ảnh: congannhandan.com.vn
Lý do của sự "vắng mặt" này là các tác giả trên không có đủ giải thưởng trong các cuộc thi hay liên hoan chuyên nghiệp theo quy định. "Quy định" trên được áp dụng với các tác giả như cố nhà thơ Xuân Quỳnh, cố nhạc sỹ Thuận Yến đã gây nên sự phản ứng của đông đảo công chúng.
Các tác giả như cố thi sỹ Xuân Quỳnh, nhạc sỹ Thuận Yến có nhiều tác phẩm rất nổi tiếng, được cả xã hội ghi nhận, tôn vinh. Giải thưởng ở trong lòng công chúng đã là giải thưởng có giá trị nhất.
Rất may, những phản ứng của dư luận đã được lắng nghe. Và các tác giả trên đã được xem xét bổ sung để tặng giải thưởng vì là trường hợp đặc biệt. Nhưng điều rút ra từ việc này chính là chuyện đằng sau của cái gọi là “quy định”.
Cũng liên quan đến lĩnh vực văn học nghệ thuật, mới đây chuyện cấp phép, cấm rồi thu hồi "lệnh" cấm với một số ca khúc của cơ quan quản lý đã khiến dư luận thêm bức xúc. Việc viện dẫn hết quy định này đến quy định khác để giải thích càng khiến dư luận sôi sục, để rồi cuối cùng phải thu hồi các quyết định của chính mình. Khán giả khắp nơi tiếp tục hưởng thụ những giá trị tinh thần mà các ca khúc hay mang lại; nhưng những câu hỏi về "quy định" thì vẫn còn đó: "Quy định" sai hay người thực hiện nó sai?
Quy định đặt ra để làm căn cứ nhưng thực hiện cần có sự linh hoạt sáng tạo. Nếu không, chỉ cần mang các "quy định" nhét vào một cái máy sẽ cho ra kết quả, đâu cần cả một hệ thống xem xét, đánh giá…
Quy định làm căn cứ chung, còn cuộc sống thì muôn hình vạn trạng. Không thể có quy định nào vừa bao trùm vừa chi tiết hết mọi mặt nên mới cần có sự vận dụng vào thực tế. Dập khuôn, máy móc tạo nên sự cứng nhắc, vô cảm… nhưng tùy tiện, cảm hứng sẽ mang lại sự lộn xộn.
Đằng sau điều gọi là "quy định" là trách nhiệm và năng lực của người thực hiện nó.
Khánh Ngọc