Tuyến đê tả Đáy huyện Thanh Liêm, đoạn từ xã Thanh Tân đến xã Thanh Hải có chiều dài hơn 14 km mặc dù cao trình đê đã đáp ứng yêu cầu phòng, chống lũ, nhưng ở một số vị trí chưa có cơ đê hoặc còn thấp, nhỏ và mặt cắt đê mái có độ dốc cao. Thêm nữa, một số khu vực ven đê có nhiều ao, hồ, đầm ở cả phía thượng lưu và hạ lưu, do đó dễ gây sạt trượt khi gặp mưa, lũ kéo dài.
Năm 2009, UBND tỉnh đã phê duyệt quyết định đầu tư thực hiện dự án xử lý khẩn cấp chống sạt lở và tu bổ, nâng cấp tuyến đê tả Đáy thuộc các huyện Kim Bảng, Thanh Liêm và thành phố Phủ Lý (thời gian thi công 3 năm từ 2009 – 2011). Dự án do Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình nông nghiệp và phát triển nông thôn Hà Nam (Ban QLDA ĐTXD các công trình NN&PTNT) làm chủ đầu tư.
Tuy nhiên, do dự án thiếu vốn nên việc thi công mở rộng tuyến đê tả Đáy huyện Thanh Liêm đến nay chưa được triển khai đầu tư. Trong khi đó, tại một số đoạn đê nằm trong dự án đã xuống cấp nghiêm trọng, ngành chức năng đã chủ động khai thác các nguồn vốn khác để xây dựng nhằm bảo đảm an toàn đê. Hiện nay, những tồn tại trên tuyến đê tả Đáy của dự án đang tập trung ở đoạn 4 tại K122 – K128+015, chiều dài khoảng 6 km từ xã Thanh Tân đến xã Thanh Nghị; đoạn 5 từ K128+285- K134+685, chiều dài 6,4 km và đoạn 6 từ K135+ 863 – K137+516, chiều dài hơn 1,65 km.
Đê tả Đáy, đoạn qua địa bàn xã Thanh Tân (Thanh Liêm).
Năm 2017, tuyến đê sông Đáy qua địa bàn huyện Thanh Liêm đã xảy ra các sự cố về sạt trượt mái và cơ đê; năm 2018, trong đợt mưa bão, lũ nửa cuối tháng 7 mực nước sông Đáy vượt báo động 3 đã ảnh hưởng tuyến đê tại xã Thanh Hải. Đặc biệt, ngày 8/6/2020 vừa qua, đoạn từ K130+096 – K130+365 thuộc các xã Thanh Nghị, Thanh Hải đã xảy ra hiện tượng nứt dọc giữa mặt đê kéo dài 269 m, chiều rộng vết nứt từ 1 – 3 cm với độ sâu trung bình từ 5 – 25 cm. Cùng với đó, trên tuyến này xuất hiện 5 vết nứt dọc giữa mặt đê với tổng chiều dài 199 m, rộng từ 1 -2cm, sâu từ 5 – 20 cm. Nguyên nhân xảy ra sự cố là do địa chất nền đê yếu, mặt đê nhỏ, hẹp. Trước tình trạng này, UBND tỉnh chỉ đạo cơ quan chuyên môn kịp thời xử lý sự cố bảo đảm an toàn cho đê.
Do tình trạng xuống cấp của mặt đê đã ảnh hưởng đến việc đi lại của nhân dân, những năm qua ngành chức năng của tỉnh đã tích cực khai thác các nguồn vốn để xây dựng một số đoạn đê nằm trong phạm vi dự án. Trong đó, năm 2018, đê đoạn 6 từ K135+ 863 – K137+516, dài hơn 1,65 km được Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đầu tư xây dựng bằng nguồn hỗ trợ kinh phí duy tu của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Tuyến đê được dải nhựa asphalt và đã hoàn thành đưa vào sử dụng. Năm 2019, đê đoạn 5 được tiếp tục triển khai từ K132+554 – K134+685 chiều dài gần 2,1 km từ nguồn vốn hỗ trợ các địa phương bị ảnh hưởng của bão, lũ năm 2017.
Cũng tại tuyến đê đoạn 5 này, UBND tỉnh đã có chủ trương đầu tư và hiện cơ quan chuyên môn đang thực hiện lập báo cáo kinh tế kỹ thuật triển khai công trình xử lý khẩn cấp khắc phục sự cố nứt đê tả Đáy đoạn từ K130 – K130+365 xã Thanh Nghị, chiều dài hơn 362 m. Riêng với đê đoạn 4 dự án đã hoàn thành việc trích lục, trích đo bản đồ địa chính phạm vi ảnh hưởng của công trình và chi trả 2% kinh phí chi trả giải phóng mặt bằng (GPMB) cho Trung tâm phát triển quỹ đất huyện. Theo đó, UBND huyện đã phê duyệt phương án hỗ trợ, đền bù GPMB và ra quyết định thu hồi đất thuộc phạm vi xã Thanh Tân. Với đê đoạn 5 và đê đoạn 6 ở các xã Thanh Nghị, Thanh Hải hiện chưa triển khai các bước kiểm đếm, GPMB.
Để nâng cao năng lực phòng, chống bão lũ và bảo đảm nguồn vốn đầu tư không gây nợ đọng xây dựng cơ bản, theo Thông báo số 09/TB-HĐND ngày 21/7/2020 về kết luận phiên chất vấn, trả lời chất vấn, trả lời ý kiến, kiến nghị của cử tri tại Kỳ họp thứ 16, HĐND tỉnh khóa XVIII (kỳ họp thường lệ giữa năm 2020) đã xác định rõ nội dung, lộ trình, giải pháp khắc phục, thời gian, tiến độ tiếp tục triển khai dự án.
Theo đó, ngày 30/7/2020 UBND tỉnh có Văn bản số 2273/UBND-NC giao cho Sở Kế hoạch và Đầu tư cân đối nguồn vốn phục vụ dự án xử lý khẩn cấp sạt lở và tu bổ nâng cấp tuyến đê tả Đáy đoạn qua xã Thanh Tân. Trước mắt, tập trung ưu tiên cân đối bố trí vốn trong kế hoạch năm 2021 phục vụ công tác GPMB thi công dự án. Trên cơ sở đó, Ban QLDA ĐTXD các công trình NN&PTNT Hà Nam phối hợp với các đơn vị liên quan tiến hành kiểm tra, rà soát lại toàn bộ dự án; đồng thời kiểm tra thực tế hiện trường đối với hạng mục công trình của dự án đã được đầu tư thực hiện từ các nguồn vốn khác.
Ông Trần Hồng Thanh, Giám đốc Ban QLDA ĐTXD các công trình NN&PTNT Hà Nam cho biết: Qua kết quả kiểm tra, rà soát đối với đê đoạn 4 điều chỉnh toàn bộ hạng mục công trình với chiều dài hơn 6 km từ K122 – K128+015; đê đoạn 5 chỉ điều chỉnh các đoạn từ K128+285 đến K130 và K130+365 đến K132+554, chiều dài hơn 3,9km; cắt giảm không thực hiện đê đoạn 6. Đề nghị UBND huyện Thanh Liêm chỉ đạo rà soát, lập phương án đền bù, hỗ trợ tái định cư, GPMB phạm vi ảnh hưởng các hạng mục công trình. Trong đó, điều chỉnh lại phương án đền bù GPMB hạng mục công trình đê đoạn 4 xã Thanh Tân và phê duyệt phương án hỗ trợ, đền bù GPMB mới.
Thực tế, dự án xử lý khẩn cấp chống sạt lở và tu bổ, nâng cấp tuyến đê tả Đáy kéo dài hơn 10 năm qua chưa hoàn thành và UBND tỉnh đã nhiều lần gia hạn thời gian hợp đồng thi công xây dựng. Chính vì thế, việc ưu tiên nguồn vốn đầu tư, xây dựng các hạng mục trên tuyến đê tả Đáy huyện Thanh Liêm là cấp thiết bởi tuyến đê này không chỉ có nhiệm vụ phòng, chống lũ bão mà còn kết hợp là đường giao thông kết nối các tuyến trong khu vực tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế, giao lưu văn hóa trên địa bàn.
Phùng Thống