Tình trạng rác thải bị bỏ ra lòng kênh diễn ra ở hầu hết các địa phương trong tỉnh.
Trong đợt tiêu nước do ảnh hưởng của áp thấp nhiệt đới cuối tháng 7 vừa qua, Xí nghiệp Thủy nông Lý Nhân, thuộc Công ty TNHH MTV Khai thác công trình thủy lợi (KTCTTL) Hà Nam đã phải đóng cửa cống Đồng Nhân trên kênh tiêu Như Trác, thuộc địa bàn Xã Trần Hưng Đạo để vớt rác gây ách tắc dòng chảy. Đây là trọng điểm thường xuyên có lượng lớn rác thải dồn về từ tuyến kênh tiêu chính Long Xuyên có chiều dài gần 10 km. Mỗi lần vớt rác, Xí nghiệp Thủy nông Lý Nhân đều phải thuê máy xúc có cần dài đến 9 m để múc rác từ sâu dưới lòng kênh. Khối lượng rác thải được vớt tại đây mỗi đợt lên đến hơn 10 m3.
Được biết, địa bàn quản lý của Xí nghiệp Thủy nông huyện Lý Nhân rộng, nhiều tuyến kênh chạy qua khu dân cư. Do vậy, lượng rác thải bị vứt bỏ ra kênh khá lớn. Với các tuyến kênh cấp 2, xí nghiệp thực hiện việc giao khoán cho đội ngũ công nhân quản lý và giải tỏa bèo, rác thường xuyên. Tuy nhiên, với các tuyến kênh chính cấp 1 do chiều dài lớn, khó quản lý, nên mỗi đợt tưới, tiêu đều phải tổ chức xử lý lượng rác thải dồn về các điểm gây ách tắc dòng chảy.
Tính từ đầu năm đến hết tháng 7, Xí nghiệp Thủy nông Lý Nhân đã tổ chức giải tỏa được tổng số 566.100 m2 bèo, sen và 847 m3 rác thải trên kênh. Trong đó, hệ thống kênh tưới 133.200 m2 bèo, sen, 285 m3 rác thải; kênh tiêu 432.900 m2 bèo, sen, 562 m3 rác thải. Ông Ngô Văn Hải, Giám đốc Xí nghiệp Thủy nông Lý Nhân cho biết: Mặc dù các địa phương vẫn tổ chức thu gom rác thải sinh hoạt, nhưng lượng rác bị bỏ ra lòng kênh vẫn rất lớn, làm ảnh hưởng đến năng lực phục vụ của hệ thống kênh mương.
Công nhân Tổ quản lý kênh Như Trác vớt rác thải tại xi phông Vĩnh Trụ (Lý Nhân).
Tình trạng rác thải bị bỏ ra lòng kênh diễn ra ở hầu hết các địa phương trong tỉnh. Tại trạm bơm Đinh Xá phục vụ tưới, tiêu cho một phần của huyện Bình Lục và thành phố Phủ Lý, mỗi lần vận hành tiêu úng, công nhân đều phải trực vớt rác tại khu vực lưới chắn trước bể hút. Đặc biệt, tuyến kênh tưới chính Như Trác phục vụ huyện Lý Nhân và Khu A của Bình Lục có chiều dài hơn 15 km, rác thải thường xuyên dồn về điểm xi phông Vĩnh Trụ cả thượng lưu và hạ lưu khiến Tổ quản lý kênh Như Trác phải túc trực vớt rác bảo đảm lưu thông dòng chảy cả ngày, đêm khi trạm bơm Như Trác hoạt động tưới cho các địa phương. Tính từ đầu sản xuất vụ xuân đến nay, lượng rác vớt tại xi phông Vĩnh Trụ lên đến hơn 100 m3. Ngoài việc vận chuyển ra bãi rác thải tập trung của thị trấn Vĩnh Trụ, khi lượng rác quá nhiều không đưa đi kịp công nhân phải sử dụng dầu đốt tránh tràn trở lại xuống lòng kênh.
Ông Phạm Xuân Thành, Tổ phó Tổ quản lý kênh Như Trác cho biết: Tuyến kênh chính Như Trác được xây dựng lâu, bờ kênh yếu, nếu để rác thải gây ách tắc dòng chảy có nguy cơ vỡ bờ kênh. Do vậy, giải tỏa rác thải đã trở thành một trong những nhiệm vụ chính của công nhân tổ quản lý trong quá trình vận hành tuyến kênh chính này.
Để hạn chế lượng rác thải vứt bỏ ra lòng kênh, Công ty TNHH MTV KTCTTL Hà Nam đã triển khai khá nhiều biện pháp đồng bộ. Theo đó, đơn vị đã đầu tư lắp đặt lưới chắn rác tại đầu kênh dẫn bể hút trạm bơm, lưới chắn cao ngăn người dân vứt rác xuống kênh tại một số trọng điểm… Như tại tuyến kênh tưới KTB thuộc hệ thống trạm bơm Hữu Bị trên địa bàn huyện Bình Lục được lắp lưới chắn rác phân rõ ranh giới giữa các xã. Qua đó, phân định và gắn kết trách nhiệm của chính quyền địa phương với tuyến kênh đi qua địa bàn quản lý, tránh được tình trạng rác thải trôi từ địa bàn này sang địa bàn khác…
Tuy nhiên, tình trạng rác thải bị vứt xuống lòng kênh vẫn diễn ra thường xuyên. Đặc biệt, vào mỗi đợt tưới, tiêu, người dân lợi dụng dòng chảy vứt ra nhiều hơn. Có một thực tế, việc thu gom rác thải sinh hoạt tại khu vực nông thôn thường được thực hiện khá thưa. Tại một số địa phương, thời gian thu gom rác thải được ấn định 2 lần/tháng, gần nhất 1 lần/tuần. Như vậy, rác thải sinh hoạt thu gom tồn đọng nhiều tại hộ dẫn đến tình trạng một số người vẫn vứt rác ra lòng kênh.
Lượng rác thải giải tỏa trên toàn bộ hệ thống kênh mương thuộc Công ty TNHH MTV KTCTTL Hà Nam khá lớn, mỗi năm lên đến hàng nghìn m3. Chỉ tính riêng từ đầu năm đến nay đơn vị đã vớt hơn 2.000 m3 rác thải trên lòng kênh. Tuy nhiên, việc xử lý cũng gặp khó khăn do nhiều địa phương không đồng ý cho bỏ rác vào bãi tập kết trung chuyển. Hoặc, điểm vớt rác nằm quá xa điểm tập kết, đơn vị phải thuê xe vận chuyển trong khi nguồn kinh phí hạn hẹp. Như tại khu vực cống Đồng Nhân, mỗi đợt vớt khối lượng rác khá lớn, ngoài thuê máy xúc, đơn vị thực hiện phải thuê hơn 10 chuyến xe, kinh phí đội lên hơn 2 triệu đồng.
Theo ông Trương Đức Thiện, Trưởng phòng Quản lý nước và Công trình (Công ty TNHH MTV KTCTTL Hà Nam), công ty đã rất nỗ lực quản lý, gắn trách nhiệm của từng cá nhân trong công tác kiểm tra, giải tỏa kênh mương. Tuy nhiên, quan trọng nhất vẫn là chính quyền cơ sở phải vào cuộc ngăn chặn và xử lý các trường hợp vi phạm vứt rác thải xuống lòng kênh. Trong Pháp lệnh Bảo vệ công trình thủy lợi nêu rõ, chủ tịch UBND các xã, phường, thị trấn có chức năng xử phạt hành chính các vi phạm liên quan đến hệ thống kênh mương.
Để giảm thiểu tình trạng vứt rác thải sinh hoạt và sản xuất ra lòng kênh, thiết nghĩ cần có sự cộng đồng trách nhiệm từ chính quyền đến người dân. Trong đó, cần tăng cường công tác quản lý, tuyên truyền, vận động để người dân hiểu và không vứt rác thải xuống kênh mương, công trình thủy lợi như thời gian qua. Có như thế, hệ thống kênh mương mới được bảo đảm thông thoáng, nâng cao năng lực tưới, tiêu phục vụ sản xuất và dân sinh kinh tế tại các địa phương.
Mạnh Hùng