Hè về, nơi làng quê yên ả thanh bình, đêm đêm, trăng vẫn sáng tỏ soi rõ sân đình lát gạch rộng rãi, mát mẻ; soi rõ đường làng thân thuộc, quanh co, quanh co... Chỉ thiếu tiếng trẻ nhỏ cười vang, đồng thanh đọc những bài đồng dao gắn với những trò chơi dân gian thân thuộc một thời.
Tranh minh họa.
Tuổi thơ thế hệ chúng tôi, những người sinh vào những năm bẩy mươi (giờ mọi người thường gọi là thế hệ 7X), gắn với những lời ru ngọt ngào, sâu lắng, thiết tha, đầy tình yêu thương của bà, của mẹ. Từ nhỏ, những lời hát ru thân thương "Con ơi, con ngủ cho ngoan/ Cha con còn bận việc nước non chưa về ...", "Con cò đi đón cơn mưa/ Tối tăm mù mịt ai đưa cò về/ Cò về thăm quán cùng quê/ Thăm cha, thăm mẹ cò về thăm anh"... đã ăn sâu vào tâm hồn thơ trẻ, trở thành ký ức đẹp, sâu đậm và thương yêu trên bước đường trưởng thành, lập nghiệp sau này. Ngoài những lời ru ngọt ngào của bà, của mẹ, trẻ quê ngày ấy còn thuộc rất nhiều bài đồng dao, mỗi bài gắn với một trò chơi dân gian hấp dẫn, vui nhộn, lý thú, đầy gắn kết.
Tôi còn nhớ, những buổi trưa hè trời nắng chói chang, bọn trẻ chúng tôi thường tìm đến những đoạn ngõ nhỏ, râm mát, vắng người qua lại, con gái chơi ô ăn quan, chơi chuyền; con trai chơi đánh bi, đánh đáo... Ngày ấy, đường làng ngõ xóm là đường đất, hai bên là giậu cây, vì vậy mỗi khi chơi ô ăn quan, chơi bi, chơi đáo..., chỉ cần kiếm một chiếc que nhỏ, kẻ, vẽ những đường dọc ngang trên mặt đất là đã có thể cùng nhau chơi.
Tối tối, khi ánh trăng soi sáng đường làng, cơm nước xong, lũ trẻ lại rủ nhau ra sân đình, sân hợp tác xã sinh hoạt, vui chơi. Vì các trò chơi dân gian thường gắn với một bài đồng dao dễ thuộc, dễ nhớ, lại rất vui nhộn nên khi bắt đầu trò chơi cũng là lúc tiếng trẻ đồng thanh đọc những bài đồng dao vang to, vang xa rộn khắp xóm thôn.
Trò chơi "Trốn tìm" gắn với bài đồng dao "Chi chi chành chành/ Cái đanh thổi nửa/ Con ngựa mất cương/ Ma vương ngũ đế/ Bắt dế đi tìm/ Ù à ù ập/ Đóng sập cửa vào". Sau bài đồng dao, một bạn nhắm mắt, các bạn còn lại đi trốn. Trò chơi có lúc tĩnh lặng, im ắng, lúc lại rộn vang tiếng hò hét, cười vang.
Trò chơi "Rồng rắn lên mây" gắn với bài "Rồng rắn lên mây/ Có cây núc nác/ Hỏi thăm thầy thuốc/ Có nhà hay không?". Trò chơi này các bạn vừa chơi vừa đối đáp những câu đồng dao rất hóm hỉnh, vui nhộn.
Trò chơi "Nu na nu nống" gắn với bài "Nu na nu nống/ Cái bống nằm trong/ Con ong nằm ngoài/ Củ khoai chấm mật/ Ngon thật là ngon". Trò chơi "Mèo đuổi chuột" gắn với bài "Mời bạn ra đây/ Tay nắm chặt tay/ Đứng thành vòng rộng/ Chuột luồn lỗ hổng/ Chạy vội chạy mau/ Mèo đuổi đằng sau/ Trốn đâu cho thoát/ Thế rồi chú chuột/ Lại đóng vai mèo/ Co cẳng chạy theo/ Bắt mèo hóa chuột".
Trò chơi "Tập tầm vông” gắn với bài "Tập tầm vông tay nào không tay nào có/ Tập tầm vó tay nào có tay nào không?". Trò chơi "Thả đỉa ba ba" gắn với bài "Thả đỉa ba ba/ Chớ bắt đàn bà/ Phải tội đàn ông/ Cơm trắng như bông/ Gạo tiền như nước/ Đổ mắm đổ muối/ Đổ chuối hạt tiêu/ Đổ niêu nước chè/ Đổ phải nhà nào/ Nhà nấy chịu"...
Đều là trò chơi tập thể, vì vậy, khi chơi lũ trẻ thường rủ đông bạn bè cùng tham gia nên các trò chơi diễn ra rất sôi nổi và đầy hào hứng. Trong quá trình vui chơi các bạn nhỏ rèn được tính nhanh nhạy, chủ động, thông minh, đặc biệt là tạo được sự tương tác, gắn kết giữa các bạn cùng chơi. Ngày ấy, những trò chơi dân gian thực sự giúp các bạn nhỏ giải tỏa được căng thẳng sau những buổi học tập tập trung, vất vả.
Đặc biệt, trong dịp hè, những trò chơi dân gian đáp ứng được nhu cầu vui chơi, giải trí tập thể của các bạn nhỏ nơi làng quê.
Ngày nay, mỗi khi hè về, tối tối làng quê không còn nghe thấy tiếng bọn trẻ hát những bài đồng dao gắn với những trò chơi dân gian truyền thống. Công nghệ phát triển, nhiều bạn nhỏ mải mê với những trò chơi điện tử trên máy tính, máy điện thoại, có bạn lại mải mê với những bộ phim hoạt hình... hấp dẫn nhưng lại thiếu sự vận động, tương tác, gắn kết, trao đổi. Tối đến, trăng vẫn sáng tỏ nơi sân đình, nơi ngõ xóm, nhìn các em nhỏ mê mải cắm cúi vào điện thoại, ti vi... lại thấy nhớ, thấy tiếc những trò chơi dân gian bổ ích, vui nhộn cùng những bài đồng dao thân thuộc, gần gũi, gắn bó với tuổi thơ ngày nào.
Phạm Hiền
Phạm Hiền