Để được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới (NTM), các xã đều nỗ lực huy động vốn, đầu tư xây dựng trường học, trạm y tế, chợ, nhà văn hóa thôn, xóm... Nhìn tổng thể, các công trình NTM đã góp phần quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội ở mỗi xã. Tuy nhiên, không phải công trình nào cũng được khai thác và sử dụng hiệu quả.
Chợ là một trong 19 tiêu chí NTM. Vì vậy, giai đoạn đầu, để được công nhận xã đạt chuẩn NTM, các xã phải hoàn thành tiêu chí chợ. Những chợ xây mới phải đáp ứng tiêu chuẩn của Bộ Xây dựng. Thế nhưng thực tế sau khi xây dựng, nhiều chợ hiệu quả khai thác lại rất thấp.
Chợ Đặng Xá xã Văn Xá (Kim Bảng) là một ví dụ. Chợ Đặng Xá được đầu tư với số vốn hơn 9 tỷ đồng, xây dựng trong giai đoạn 2012-2013. Chợ có tổng diện tích 2.000 m2, ở vị trí thoáng đãng, đi lại thuận lợi, có đầy đủ hạng mục (khu đình chợ, 3 dãy ki-ốt, khu vệ sinh, bể nước, thiết bị phòng cháy, chữa cháy).
Ban quản lý chợ Đặng Xá đã vận động, tạo mọi điều kiện để tiểu thương vào kinh doanh tại chợ. Nhưng sau nhiều năm đi vào hoạt động, chợ mới chỉ khai thác được non nửa diện tích. Một số ki-ốt được người dân thuê chỉ để chứa hàng hóa. Khu đình chợ lèo tèo một vài hộ bán quần áo và hoa quả, rau xanh.
Chỉ có một số hộ thuê gian hàng để kinh doanh trong chợ Đặng Xá, xã Văn Xá (Kim Bảng). Ảnh: B.H
Bà Chu Thị Phiến, người dân Đặng Xá thuê hẳn 2 gian hàng để bán quần áo trong chợ. Vì ít người đến họp, nên giá thuê ki-ốt và gian hàng ở chợ rất rẻ. Mong muốn của bà Phiến không phải là được thuê ki-ốt giá rẻ, mà bà Phiến muốn chợ Đặng Xá thu hút được đông tiểu thương vào chợ kinh doanh, thúc đẩy hoạt động giao thương và cũng là để khai thác tốt mục đích xây dựng chợ.
Bí thư Đảng ủy xã Văn Xá Dương Văn Tiên cho biết: Chợ Đặng Xá được xây dựng theo đúng quy chuẩn của Bộ Xây dựng, có như vậy, Văn Xá mới được công nhận đạt chuẩn NTM năm 2015. Từ khi xây dựng tới nay, chợ Đặng Xá vẫn chưa khai thác hết công năng. Tới đây, xã sẽ tiếp tục tìm các giải pháp để nâng cao hiệu quả hoạt động của chợ, trước mắt là đưa cửa hàng giới thiệu nông sản sạch vào hoạt động trong chợ.
Không chỉ có chợ, nhiều nhà văn hóa xã, nhà văn hóa thôn/xóm sau khi xây dựng cũng chưa khai thác hết công năng sử dụng.
Bà Phạm Thị T., người dân thôn 2, xã Liêm Chung (TP. Phủ Lý) bộc bạch: "Chúng tôi muốn nhà văn hóa xóm sử dụng được nhiều mục đích, không chỉ hội họp mà còn là nơi tổ chức nhiều hoạt động văn hóa, thể thao của người dân trong xóm".
Không thể phủ nhận sự cần thiết và vai trò của các công trình NTM đối với phát triển kinh tế - xã hội của các xã. Nhờ có các công trình này, kinh tế - xã hội phát triển, các xã hoàn thành các chương trình mục tiêu, nhất là đời sống vật chất và tinh thần của người dân từng bước được nâng cao. Tuy nhiên, trong quá trình tổ chức thực hiện, các xã mới chỉ quan tâm huy động vốn đầu tư xây dựng, mà chưa quan tâm nhiều đến các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả khai thác một số công trình.
Nhà văn hóa thôn Ngái Trì, xã Liêm Tuyền (TP. Phủ Lý). Ảnh: Thế Tuân
Khai thác tốt các công trình NTM là giải pháp để tránh lãng phí đầu tư. Đây vừa là yêu cầu, nhiệm vụ và cũng là giải pháp để nâng cao chất lượng tiêu chí NTM sau chuẩn, hướng tới xây dựng NTM kiểu mẫu.
Bí thư Đảng ủy xã Văn Xá Dương Văn Tiên cho rằng: "Cần đa dạng các hình thức khai thác công trình NTM, chú trọng vào phục vụ và đáp ứng những nhu cầu thiết yếu của người dân".
Trong điều kiện khó khăn, có đủ kinh phí xây dựng các công trình NTM đạt chuẩn đã khó, khai thác sử dụng hiệu quả công năng của công trình càng khó hơn. Nhưng, không phải vì khó mà sao nhãng, xem nhẹ.
Hà Nam còn nhiều xã chưa hoàn thành chương trình xây dựng NTM. Nghĩa là còn nhiều công trình cần phải đầu tư, xây dựng. Xây dựng với quy mô thế nào, đầu tư bao nhiêu cho phù hợp không chỉ là yêu cầu mà còn là trách nhiệm của chính quyền các xã để tránh lãng phí.
Bên cạnh đó, sự quan tâm, đôn đốc, hỗ trợ của các ngành chức năng là yếu tố đặc biệt quan trọng, góp phần giúp xã lựa chọn phương án đầu tư phù hợp, tránh tình trạng đầu tư cho đủ số lượng mà không khai thác được hiệu quả.
Bích Huệ
Bích Huệ, Thế Tuân