Bảo tồn và phát huy giá trị nghi lễ Chầu văn

Trong nghi lễ Chầu văn các hình thức biểu đạt, động tác múa, âm nhạc và lời hát đều mang dấu ấn lịch sử, ghi lại sự tích và ca ngợi công đức của những nhân vật lịch sử có công với dân, với nước. Với yếu tố lịch sử, văn hóa đó năm 2012, nghi lễ Chầu văn của người Việt ở Hà Nam đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VH,TT&DL) ghi vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Cuối năm 2016, UNESCO đã vinh danh Di sản "Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt" là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Nhân dịp kỷ niệm Ngày Di sản Việt Nam lần thứ XIII (23/11/2017), Sở VH,TT&DL đã tổ chức trưng bày chuyên đề "Nghi lễ Chầu văn của người Việt ở Hà Nam". Đây cũng là một trong những hoạt động thiết thực, cụ thể để triển khai Chương trình hành động quốc gia bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể "Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt".

Một giá chầu được trình diễn tại lễ khai mạc trưng bày chuyên đề “Nghi lễ Chầu văn của người Việt ở Hà Nam”.

Để thực hiện được chương trình trưng bày chuyên đề "Nghi lễ Chầu văn của người Việt ở Hà Nam" ngay từ đầu năm Bảo tàng tỉnh đã tổ chức nhiều đợt sưu tầm các hình ảnh, hiện vật, tài liệu liên quan đến nghi lễ Chầu văn. Cán bộ Bảo tàng tỉnh đã đến 185 di tích trong hệ thống thờ Mẫu Tứ phủ và thờ Đức Thánh Trần trên địa bàn, để sưu tầm, chắt lọc được trên một nghìn hình ảnh, tài liệu, hiện vật để trưng bày mang đến cho người xem sự hiểu biết căn bản về nghệ thuật trình diễn nghi lễ Chầu văn trong tín ngưỡng thờ Mẫu Tứ phủ.

Tại phần trưng bày mang chủ đề "Nghi lễ Chầu văn - không gian văn hóa thiêng" là những hình ảnh và một số tài liệu khẳng định nghi lễ Chầu văn không bao giờ vượt thoát ra ngoài không gian linh thiêng đó. Đây chính là sự khác biệt với những bài hát văn, những giá đồng được đưa lên sân khấu, biểu diễn rộng rãi ngoài cửa đền.

Khi ra ngoài không gian thiêng thì những hoạt động đó không được gọi là nghi lễ, chỉ là những tiết mục biểu diễn, trình diễn trên sân khấu mang tính giải trí, thông tin đơn thuần.

Trong chuyên đề này, những người sưu tầm đã cố gắng dựng lại tương đối đầy đủ không gian thiêng để khách tham quan phần nào hiểu được những nguyên tắc cơ bản khi thực hành nghi lễ Chầu văn; trưng bày các mẫu trang phục, trang sức, vật dụng của các giá hầu đồng.

Phần thứ hai với chủ đề "Nghi lễ Chầu văn - hành trình tâm linh" gồm một số những hình ảnh, tư liệu của các nhà nghiên cứu văn hóa khẳng định di sản văn hóa phi vật thể thờ Mẫu tam, tứ phủ đã có mặt ở Hà Nam từ rất sớm.

Điều này càng được khẳng định khi nghi lễ Chầu văn của Hà Nam cùng với Nam Định được Bộ VH,TT&DL ghi danh là văn hóa phi vật thể quốc gia. Cũng chính bởi nghi lễ này mà tín ngưỡng thờ Mẫu được UNESCO vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Với 185 di tích nằm trong hệ thống thờ Mẫu Tứ phủ và Đức Thánh Trần trên địa bàn tỉnh đều có những giá hầu đồng nhất định đã khẳng định sức sống và sự lan tỏa của nghi lễ này. Tại phần trưng bày mang chủ đề "Nghi lễ Chầu văn - phát huy và lan tỏa" là những chùm ảnh giới thiệu những giá chầu đặc sắc tại đền Lảnh Giang (xã Mộc Nam, Duy Tiên), đền Trần Thương (xã Nhân Đạo, Lý Nhân), đền Bà Vũ (xã Chân Lý, Lý Nhân), đền Cửu Tỉnh (thành phố Phủ Lý), đền bà Lê Chân (xã Thanh Sơn, Kim Bảng)…

Có mặt tham gia khai mạc trưng bày chuyên đề "Nghi lễ Chầu văn của người Việt ở Hà Nam", ông Nguyễn Văn Thư, Giám đốc Bảo tàng tỉnh Nam Định cho biết: Hà Nam và Nam Định là vùng lõi của di sản văn hóa thờ Mẫu. Để bảo vệ, phát huy giá trị di sản và giảm thiểu những biến tướng của nghi lễ Chầu văn thì Sở VH,TT&DL của hai tỉnh đã có sự bàn bạc và thống nhất về chuyên môn, hình thức quản lý, trong đó là sự đồng thuận cao trong việc tạo mọi điều kiện tốt nhất cho cộng đồng vì cộng đồng chính là người sáng tạo và là chủ thể để bảo vệ di sản này, tạo điều kiện cho cộng đồng hiểu biết, nhận diện rõ hơn về bản chất cốt lõi của di sản để bảo vệ, phát huy và lan tỏa, tránh những biến tướng làm ảnh hưởng đến giá trị của di sản.

Chu Bình

Chu Bình

Bình luận bài viết

Bình luận

BÁO HÀ NAM ĐIỆN TỬ

Giấy phép xuất bản số 68/GP-BTTTT do Bộ Thông tin - Truyền thông cấp ngày 16/2/2017

Địa chỉ: Đình Tràng, phường Lam Hạ, thành phố Phủ Lý, tỉnh Hà Nam

Tổng Biên tập: Nguyễn Duy Tuấn

Điện thoại: (0226) 3852.773 - 3853.342 | Fax: (0226)3853.342

Email: baohanam.dientu@gmail.com

Cấm sao chép dưới mọi hình thức nếu không có sự chấp thuận bằng văn bản.