Làm thế nào nâng cao giá trị, hiệu quả sản xuất vụ đông?

Theo Sở NN&PTNT, vụ đông năm 2017-2018, toàn tỉnh phấn đấu gieo trồng 12.249 ha, đạt mục tiêu 25.895 tấn lương thực có hạt. Cơ cấu cây trồng vụ đông gồm: ngô, đậu tương, khoai tây, bí, dưa, khoai lang, lạc, rau, đậu các loại.

Ghi nhận từ các địa phương cho thấy, để hoàn thành mục tiêu về diện tích, sản lượng cây trồng vụ đông là nhiệm vụ không quá khó, cái khó là làm thế nào nâng cao giá trị, hiệu quả sản xuất.

Giá trị sản xuất thấp

Nhìn lại kết quả vụ đông năm 2016-2017, về diện tích gieo trồng, toàn tỉnh chỉ đạt 87,1% (12.603 ha) so với kế hoạch; về giá trị đạt 600 tỷ đồng (theo giá CĐ 2010), tức là chỉ chiếm 17,7% tổng giá trị sản xuất của ngành trồng trọt, giảm 16,7 tỷ đồng so với chỉ tiêu phấn đấu. Điều đáng nói là không chỉ riêng vụ đông năm 2016-2017, mà trong mấy năm gần đây, giá trị sản xuất vụ đông vẫn chưa được cải thiện đáng kể, chỉ đạt trong khoảng từ 600 - 650 tỷ đồng/năm. Mặc dù, cơ chế, chính sách hỗ trợ phát triển sản xuất vụ đông hấp dẫn hơn nhiều so với vụ xuân và vụ mùa. Ngoài cơ chế của tỉnh, các địa phương đều thực hiện các cơ chế, chính sách hỗ trợ nông dân sản xuất các loại cây trồng hàng hóa, như: khoai tây, bí xanh, bí đỏ, dưa chuột… Vụ đông năm 2016-2017, huyện Duy Tiên hỗ trợ nông dân 126 triệu đồng, Kim Bảng hỗ trợ 650 triệu đồng, Lý Nhân 209 triệu đồng, Bình Lục 365 triệu đồng…

Xã Liên Sơn (Kim Bảng) là địa phương từng có vùng dưa xuất khẩu vụ đông cho hiệu quả kinh tế cao, nhưng khoảng 2 năm gần đây, số hộ trồng dưa ở Liên Sơn giảm hẳn so với thời điểm trước đó.

Đồng chí Nguyễn Xuân Hy, Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy xã Liên Sơn cho biết: "Giá dưa không ổn định là nguyên nhân chính khiến diện tích trồng dưa xuất khẩu giảm. Nếu có đầu ra ổn định, chắc chắn Liên Sơn sẽ mở rộng được diện tích sản xuất dưa xuất khẩu". Nông dân Liên Sơn cũng không muốn chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vì cây dưa vẫn là cây cho giá trị kinh tế cao hơn hẳn các loại cây trồng khác.

Không chỉ có Liên Sơn, diện tích cây trồng hàng hóa vụ đông ở một số địa phương đang có chiều hướng giảm rõ rệt. Tại huyện Duy Tiên, diện tích vụ đông năm 2016-2017 cũng chỉ đạt 82,4% kế hoạch. Trong tổng số 1.679 ha cây vụ đông, diện tích cây bí xanh, bí đỏ, dưa chuột trên địa bàn huyện chỉ có trên 100 ha.

Theo đánh giá của Phòng NN&PTNT huyện Duy Tiên: Phong trào sản xuất vụ đông trên địa bàn huyện ngày càng giảm. Diện tích sản xuất vụ đông không đạt so với kế hoạch đề ra. Nhiều xã có điều kiện thuận lợi sản xuất vụ đông, nhưng đạt kết quả thấp, như Châu Giang, Yên Bắc, Yên Nam… Một trong những nguyên nhân là do sự chuyển dịch cơ cấu lao động, Duy Tiên đang thiếu lao động làm nông nghiệp.

Đẩy mạnh chuyển đổi cơ cấu cây trồng

Trong điều kiện hiện nay, đẩy mạnh chuyển đổi cơ cấu cây trồng là một giải pháp hiệu quả để nâng cao giá trị sản xuất cây vụ đông. Thực tế cho thấy, việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng vụ đông cần dựa trên nhiều yếu tố. Ngoài yêu cầu về xây dựng các mối liên kết, căn cứ vào nhu cầu, khả năng sản xuất của người dân cũng là yếu tố hết sức quan trọng.

Vụ đông năm 2016-2017, HTXDVNN Mộc Bắc (Duy Tiên) thành công với kế hoạch chuyển đổi sang trồng ngô đông trên đất “hai lúa”, với tổng diện tích lên tới 415 mẫu ngô. Mộc Bắc là địa phương luôn đi đầu trong chuyển đổi cơ cấu cây trồng vụ đông ở Duy Tiên. Nhưng không phải mô hình chuyển đổi nào Mộc Bắc cũng thành công.

Ông Phạm Công Sứ, Giám đốc HTXDVNN Mộc Bắc khẳng định:  Lựa chọn các loại cây trồng phù hợp với khả năng và nhu cầu phát triển là vấn đề hết sức quan trọng. Mộc Bắc chuyển đổi sang trồng ngô vụ đông, vì cây ngô dễ trồng, không tốn nhiều công chăm sóc, chi phí đầu tư. Nông dân trồng ngô sinh khối lớn có thể bán sản phẩm cho các hộ chăn nuôi bò sữa, không phải phụ thuộc quá nhiều vào doanh nghiệp thu mua.

Vụ đông năm 2017-2018, Sở NN&PTNT khuyến cáo các địa phương đặc biệt chú trọng đến vấn đề thời vụ và cơ cấu cây trồng vụ đông. Đối với cây vụ đông sớm, nông dân cần làm bầu cho cây (bí xanh, bí đỏ, dưa hấu, dưa gang) từ ngày 20/9. Với cây ngô, nên kết thúc gieo trồng trước ngày 20/9 để thâm canh, đạt năng suất từ 6 - 6,5 tấn/ha.

Nhiều địa phương đang chọn giải pháp bố trí cơ cấu cây trồng theo hướng an toàn. Trong 2 năm gần đây, một số xã ở huyện Lý Nhân (Nhân Hưng, Nhân Mỹ…) đã mở rộng sản xuất bí xanh, bí đỏ thay vì duy trì ổn định diện tích dưa xuất khẩu. Lý do là vì, bí xanh, bí đỏ có thể bảo quản được trong thời gian dài hơn so với một số loại nông sản khác cùng trong điều kiện chưa qua chế biến. Chuyển đổi cơ cấu cây trồng vụ đông là giải pháp hiệu quả. Song phải tính toán, dựa trên nhu cầu và khả năng tiêu thụ nông sản.

Ngành nông nghiệp đã rút ra bài học lớn trong chỉ đạo sản xuất vụ đông 2016-2017. Trong đó có giải pháp cần đẩy mạnh công tác xúc tiến thương mại sản phẩm cây trồng vụ đông, kết hợp với các công ty tổ chức cung ứng giống, vật tư đầu vào, bảo đảm chất lượng và ký kết hợp đồng thu mua nông sản cho nông dân...

Hỗ trợ các địa phương tổ chức tốt kế hoạch sản xuất vụ đông năm 2017-2018, Sở NN&PTNT khuyến cáo các địa phương đặc biệt chú trọng đến vấn đề thời vụ và cơ cấu cây trồng vụ đông. Đối với cây vụ đông sớm, nông dân cần làm bầu cho cây (bí xanh, bí đỏ, dưa hấu, dưa gang) từ ngày 20/9. Với cây ngô, nên kết thúc gieo trồng trước ngày 20/9 để thâm canh, đạt năng suất từ 6 - 6,5 tấn/ha. Với cây bí xanh, bí đỏ, nông dân nên sử dụng các giống cây trồng đã được kiểm định về hiệu quả, chất lượng. Đây là những khuyến cáo hết sức quan trọng để các địa phương căn cứ tổ chức sản xuất cho phù hợp với khung thời vụ.

Nét mới trong sản xuất vụ đông năm 2017-2018 chính là các địa phương quan tâm đến xây dựng mô hình tích tụ, tập trung ruộng đất tạo điều kiện thuận lợi cho các hộ dân chuyển đổi cơ cấu cây trồng, đầu tư khoa học công nghệ vào sản xuất. Với quyết tâm đổi mới tổ chức sản xuất sẽ góp phần nâng cao giá trị, hiệu quả sản xuất vụ đông năm 2017-2018.

Bích Huệ

Bích Huệ